2-æм февралы Информаци æмæ мыхуыры паддзахадон комитеты пресс-центры уыд брифинг Уанеты Захары номыл Хуссар Ирыстоны Зонадон-иртасæн институты директор Гаглойты Роберт æмæ йæ хæдивæг Къæбысты Марияйæн. Уыдон журналисттæн радзырдтой, уагдон цы куыстытæ бакодта, планы сын дарддæр цы ис саразинаг æмæ сæ куысты цы зындзинæдтыл æмбæлынц, æппæт уыдæтты тыххæй.
Францаг ахуыргонд Жолио-Кюри Фредерик афтæ дзырдта: «Зонад адæмæн æнæмæнгхъæуæг у, цы бæстæ нæ кусы йæ зонынады рæзтыл, уый колони свæййы». Ацы ныхæстæй райдыдта дзурын Гаглойты Роберт. Банысан кодта, зæгъгæ, материалон-техникон базæ фæхуыздæр кæнынæн æмæ зонадон куыстæн куы æххуыс кæнид нæ хицауад, уæд нæ зонад размæ рацæуид. Ныртæккæ зонадон-иртасæн институты разамынад дæр æмæ йæ хайадтæ дæр сæ куыст кæнынц, фæлæ финанстæй тынг хъуаг кæй сты, уый аххосæй æмбæлынц зындзинæдтыл, æгæрыстæмæй, экспедициты дæр нæ цæуынц.
«Нæ куыст баст у ахуырадон советы, институтæн йæхи планкæнынадимæ. Нæ бон цас у æмæ нæ нæ къух куыд амоны, афтæ нæ куыст æххæст кæнæм. Цæмæй исты плантæ, исты хæслæвæрдтæ скъуыддзаг кæнæм, уый тыххæй нæ финанскæнынад хуыздæр хъуамæ уаид, уымæн æмæ нæ куыст бирæбæрцæй баст у уæрæсейаг ахуыргæндтимæ, бирæ бадзыртæ нын ис арæзт уæрæсейаг зонæдты академиимæ, бастдзинад нын ис Сербиимæ. Украинæйы сæрмагонд æфсæддон операци куы нæ райдыдтаид, уæд нæм хъуамæ æрцыдаиккой немыцаг æмæ францаг ахуыргæндтæ Къуыдаргомы лæгæттæ сахуыр кæнын æмæ раиртасыны тыххæй. Планы нын уыд иумæ ацы лæгæттæ раиртасын. Лæгæттæ сты палеолиты дугæй æмæ хаст æрцыдысты ЮНЕСКО-йы цыртдзæвæнты номхыгъдмæ. Мах алы фадыджы дæр хъуамæ кусæм, уыцы нымæцы зонады фадыджы дæр, нæ республикæ дунейæн базонгæ кæныныл. Куысты фæдыл мæхæдæг кæмдæриддæр вæйын, æрвылхатт дæр мæ разы æрæвæрын нæ республикæйы тырыса гербимæ», – загъта Гаглойты Роберт.
Гаглойы фырт радзырдта финансон фæрæзты тыххæй къорд зындзинæдтыл кæй æмбæлы институт. Банысан кодта, зæгъгæ, цыппар азы мыхуырмæ цæттæ у æмбарынгæнæн дзырдуат, фæлæ финансты хъуагдзинады аххосæй абон дæр мыхуырæй нæма рацыд. Ахæм уавæры ис топонимты дзырдуат дæр æмæ журнал «Известия» дæр. Цæмæй журнал мыхуыры рацæуа, уый тыххæй хъæуы 262 мин сомы, фæлæ цыппар азы дæргъы уый дæр лæууы æнæ мыхуырæй.
Директор куыд банысан кодта, афтæмæй бахатыд республикæйы къухдариуæгадмæ æмæ йæ ныфс ис, тагъд рæстæджы проблемæ скъуыддзаг кæй æрцæудзæн, уымæй.
Радзырдта ма Хуссар Ирыстоны историйы ног чиныг мыхуыры кæй рацæудзæн ахуыры азмæ – 2024 азы сентябрмæ.
Чиныджы ис Ирыстоны истори рагзамантæй райдайгæйæ суанг 2008 азы августы цауты онг. Чиныджы текст ныртæккæ ис Ахуырад æмæ зонады министрады. Йе ‘рмæджытæм ын æркæсдзысты ахуыргæнджытæ – историктæ, алчи дæр банысан кæндзæн йæ фиппаинæгтæ, бахæсдзысты йæм барасткæнинæгтæ, уый фæстæ йыл институты кусджытæ æруынаффæ кæндзысты министрады коллегийы. Уыцы процедурæты фæстæ йæ адæтдзысты типографмæ æмæ йæ уым ныммыхуыр кæндзысты.
Къæбысты Марияйы ныхæстæм гæсгæ, абон зонады темæ тынг риссаг у. Ивгъуыд азы 90-æм азты цаутæ æрмæст нæ республикæйы цардархайдыл нæ бандæвтой, фæлæ стыр зиан ракодтой нæ зонадæн дæр. Зонадон-иртасæн институт бирæ кадртæ фесæфта æмæ абон дæр сафы. Уыцы азты æвзæнгтæм кæд уыд зонадон куыст кæныны курдиат, уæддæр сæ уый нал æндæвта.
Абон уавæр фæивта, мыздтæ дæр фæфылдæр сты æмæ фæсивæды минæвæрттæй дæр кæйдæрты фæнды зонадон куыст кæнын, фæлæ… иу уый, æмæ зонадон-иртасæн институты нæй бынæттæ, дыккаг та – фæсивæдæй сæм чи цæуы, уыдонæй алкæмæн нæ вæййы зонадæн хъæуæг зонындзинæдтæ. Зонадон куыстæн хъæуы ахæм адæймæгтæ, скъолайы дæр æмæ уæлдæр ахуыргæнæндоны дæр хæрзтыл чи ахуыр кодта.
Къæбысты Мария банысан кодта, зæгъгæ, ахуыргонды кусæн бынат хъуамæ нырыккон домæнтæн дзуапп дæтта, уый тыххæй зонадон-иртасæн институтæн йæ бон нæу йæ кусджыты, æгæрыстæмæй, компьютертæй сифтонг кæнын. Уый та ныры информацион дуджы æнæмæнг хъыддаг у, уымæн æмæ ахуыргондæн сæрибарæй йæ бон хъуамæ уа интернетмæ рахизын. Финанскæнынад æмбæлон кæй нæу, уый тыххæй институтæн йæ бон нæу нырыккон зонадон журналтæ æмæ чингуытæ рафыссын. Иунæг фæрæз у уыцы журналты æмæ чингуыты онлайн кæсын.
«Фæнды нæ ахуыргæндты Мæскуыйæ, Санкт-Петербургæй æрхонын, фæлæ сæ цæмæй æрхонæм, уымæн дæр финанстæ хъæуы…», – загъта Къæбысты Мария.
Къæбысон ма радзырдта, 2008 азы фæстæ сын Уæрæсеимæ цы бадзырдтæ арæзт ис, уый руаджы цы куыст кæнынц, уый тыххæй дæр.
ОСИАТЫ Индирæ
