Женевæйаг дискусситæ

ГУЫРДЗЫСТОН НÆМА У ЦÆТТÆ СÆЙРАГ СРАЗЫДЗИНАДЫЛ КЪУХТÆ ÆРФЫССЫНМÆ

Фæскавказы æдасдзинады фæдыл женевæйаг дунеон дискусситы 44 раунд уагъд цыд 19-20 июны. Куыд зонæм, афтæмæй дискусситы куысты хайад исынц Хуссар Ирыстон, Абхаз, Гуырдзыстон, Уæрæсе æмæ АИШ-ы делегацитæ æмæ ИНО, Евроцæдис æмæ ЕÆÆО-йы дунеон организациты минæвæрттæ.

Бæрæг куыд у, уымæ гæсгæ дискусситы сæйраг хæс у, Гуырдзыстоны ‘рдыгæй Хуссар Ирыстон æмæ Абхазы æдасдзинады уавæртыл бакусын, кæцыйæн уыдзæн фидар дунеон, юридикон гарантитæ.

Женевæйаг дунеон дискусситты радон раунды фæстиуджытыл дзургæйæ, хуссарирыстойнаг делегацийы сæргълæууæг, Постконфликтон бæстонкæнынады фарстаты фæдыл РХИ-йы Президенты æххæстбарджын минæвар Джиоты Мурат банысан кодта, тыхæй пайда кæй нал æрцæудзæн, уыцы принципыл иузæрдиондзинады иумиаг хъусынгæнинагыл куыст кæй ныддаргъ. Уымæ гæсгæ фæстаг раунды мах сидт сарæзтам, цæмæй фæрстæ бакусой æмæ æрбавдисой сæ хъуыдытæ Женевæйы дискусситы эффективондзинад фæхуыздæр кæныны фæдыл. Афтæ рауад, æмæ ахæм уыд æрмæст ацы хъуыддагыл рагацау чи бакуыста хуссарирыстойнаг делегаци.

«Дискусситы фыццаг бон ИНО, Евроцæдис, ЕÆÆО-йы минæвæрттимæ дыууæфарсон фембæлдтыты рæстæджы мах фехъусын кодтам нæ позици, тыхæй пайда кæй нал æрцæудзæн, уыцы документыл бакусыны фарстыл, гуманитарон фарстатæ æмæ дискусситы боны фæтк куыд эффективондæр саразæм, уыдæтты тыххæй. Уымæн æмæ боны фæтк раундæй раундмæ нæ ивы, иуæй-иу позицитæ дзуапп нал дæттынц рæстæгæн æмæ дискусситы раз цы хæстæ лæууы, уыдонæн.

Хуссарирыстойнаг фарс бирæ хæттыты бахаста фæндон, цæмæй фыццаг кусæгон къорды боны фæткæй иуварс æрцæуа фразæ «дунеон æдасдзинады мадзæлттæ». Хуссар Ирыстонæн æдасдзинады фæрæзтæ сты, дыууæфарсон уæрæсейаг-хуссарирыстойнаг сразыдзинадмæ гæсгæ, уæрæсейаг æфсад æмæ æрæнхъахъхъæнджытæ», – дзырдта Джиоты Мурат.

 

Уымæй дарддæр ма хуссарирыстойнаг делегаци фæндон хæссы, цæмæй дискусситы боны фæткмæ хицæн пунктæй хаст æрцæуа æбæрæгæй сæфт æмбæстæгты агурыны фарст. Уымæн æмæ ацы ахсджиаг проблемæ скъуыддзаг кæнынæй Хуссар Ирыстоны адæммæ сæвзæри æууæнкдзинад Гуырдзыстонмæ.

Женевæйы дискусситы радон раунды лæмбынæг дзырд цыд æдасдзинады фарстатыл, уæлдайдæр, арæнтæм æввахс бынæтты. Радон хатт та нæ делегаци æрсидт гуырдзиаг фарс æмæ Евроцæдисы миссийы хъусдарджытæм, цæмæй арæзт æрцæуа æппæтдæр æмæ арæнтæ халыны цаутæн бынат мауал уа.

Джиоты Мураты ныхæстæм гæсгæ, ахсджиаг фактор у, гуырдзиаг фарсимæ иумæ арæнты демаркаци æмæ делимитацийыл куыст бæстон кæнын. Фæлæ ацы хъуыддагмæ гуырдзиаг фарс уæлæнгай ахаст кæй дары, уымæ гæсгæ Хуссар Ирыстон дарддæр дæр иуфарсон куыст кæны æмæ кæндзæн.

Серьезон хъусдард ма здæхт æрцыд 5-6 майы чырыстон дуне Сыгъдæг Уастырджийы бон куы нысан кодта, уæд Адзысæры хъæуы цур гуырдзиаг Митрополит йæ къордимæ кæй фæлвæрдта Хуссар Ирыстоны территорийыл аргъуаны службæ ауадзынмæ. Хуссар Ирыстоны фарс, кæй зæгъын æй хъæуы, не сразы ацы хъуыддагыл, банымадта йæ развæлгъау ахъуыдыгонд æмæ арæнтæ æнæзакъонæй фехалыны цауыл. Уый у гуырдзиаг аргъуаны провокацион архайд. Ацы цау абарст æрцыд, 1989 азы гуырдзиаг къухдариуæгад Хуссар Ирыстоны сабырадон митинг уадзынмæ куы ‘рбацыд, уыимæ.

Æдасдзинадыл дзургæйæ, хъусдард здæхт æрцыд ахæм факттæм, кæцытæ здæхт сты арæнтæм æввахс уавæр фæвазыгджын кæнынмæ – афтæхуыйнæг «экскурситæ арæнтæм». Уыдон Гуырдзыстоны къухдариуæгад организаци кæны алыгъуызон уазджытæн алыгъуызон бынæттæм.

Бæрæг куыд у, уымæ гæсгæ дискусситы хайадисджытæ дæргъвæтин рæстæджы кусынц, тыхæй пайда кæй нал æрцæудзæн, уыцы принципыл иузæрдиондзинады иумиаг хъусынгæнинагыл. Уый суаид дыууæфарсон юридикон бæрнджын документыл бакусыны раст къахдзæф. Фæлæ гуырдзиаг фарс АИШ-ы æндæвдадæй æргъæвынц ацы фарст.

Дискусситы дыккаг кусæгон къордыл дзургæйæ – гуманитарон фарстытыл дзырд кæм фæцæуы, уый у ахсджиаг. Ацы проблемæ æххæссы суанг 1920 азы онг – уымæн æмæ уæд дæр арæзт æрцыд Хуссар Ирыстонæн геноцид. Цæгат Ирыстон æмæ Уæрæсейы руаджы уыдонæн арæзт æрцыд цæрыны фадæттæ, фæлæ сæ исад фесафын æмæ моралон зианы тыххæй Гуырдзыстоны ‘рдыгæй ницы æххуыс райстой. 1989-90 азты дæр Гуырдзыстоны территорийæ цы 100 мин лигъдоны сырд æрцыд, уыдоны фарст абоны онг дæр бæстон не ‘рцыд æмæ ацы проблемæ хаст цæуы æрвылхатт дæр женевæйаг дискусситы фæзуатмæ. Фæлæ гуырдзиаг фарс 2009 азæй фæстæмæ, лигъдæттæ æмæ æвæндонæй сæ цæрæнбынæттæй чи ныууагътой, уыдон фарст хæссынц ИНО-йы Генералон ассамблеймæ – уым фарст политизацигонд цæуы реалон æгъдауæй.

Хуссарирыстойнаг æмæ абхазаг фарсæн та фадат нæй ИНО-йы бæстæтæ-хайадисджытæм сæ позици хæццæ кæнынæн. Азæй азмæ АИШ-ы къухдариуæгад нæ разы кæны визæтæ радтыныл Абхаз æмæ Хуссар Ирыстоны минæвæрттæн. Уымæ гæсгæ æрвылаз дæр ИНО-мæ æрвитæм сидт лигъдæтты фарсты фæдыл.

Ацы ахсджиаг фарстыл та хуссарирыстойнаг фарс цæттæ у æмбар фæзуатыл уынаффæ кæнынмæ.

Женевæйы дискусситы рæстæджы ма нæ делегаци фæндон бахаста боны фæткмææрдзон газы фæдыл фарст сисын, уымæн æмæ актуалон нал у. Йæ рæстæджы хатыдысты, цæмæй Ленингоры район пайда кодтаид Гуырдзыстоныл цæуæг æрдзон газæй. Фæлæ ууыл не сразы сты, уый фæстæ та 1 кубикон цæуæг лæвæрдтой куб 13 соммæ. Уыцы хъуыдытæ райсинаг нæ уыдысты æмæ фарстыл дзурын дæр йæ актуалондзинад фесæфта. Ныр ацы районмæ уагъд æрцæудзæн газ Республикæ æрдзон газæй ифтонг кæныны фæлгæтты.

Ацы къорды ма лæмбынæг дзырд цыд Ирыстоны историон хай, Тырсыгомы цæрджыты барты тыххæй. Уыдонæн абоны онг дæр нæй сæ цæрæнбонты кæм фæцардысты, уыцы бынæттæм цæуыны фадат.

Джиоты Мураты ныхæстæм гæсгæ, адæмы ‘хсæн ахастытæ сфидар кæнынæн ахъазгæнæг у æууæнкдзинад сфидар кæнын. Ам сæйраг у æбæрæгæй сæфт хуссарирыстойнаг æмбæстæгты хъысмæт сбæрæг кæнын.  Ныртæккæ  Гуырдзыстоны ивд цæуынц иуæй-иу паддзахадон чиновниктæ, уыцы нымæцы прокурор дæр. Хуссарирыстойнаг фарсы ныфс ис, æмæ ацы фарстмæ æмбаргæ ахаст равдисдзысты ног снысангонд бæрнон кусджытæ.

Дискусситы рæстæджы гуырдзиаг фарс раразмæ кодта Арчил Тъатъунашвилийы амæлæты фарст. Фæлæ сæм ницы бындуртæ уыд, ацы факт сбæлвырд кæнынæн. Сæ ныхæстæм гæсгæ, не ‘ууæндынц, Самхараулийы цы медицинон экспертизæ арæзт æрцыд, ууыл дæр, уымæн æмæ не сбæрæг, гуырдзиаг фарсы цы фæндыд, уый. Хуссар Ирыстон цы тæрхонон-медицинон бæлвырдгæнæн арвыста се ‘мбæстаджы мард буаримæ, уым бæрæг бæлвырдæй фыст ис йæ амæлæты аххосаг.

Ацы æмбæстаджы мард буар цалынмæ Ирыстоны уыд, уæдмæ гуырдзиаг фарс домдта, цæмæй хæдбар экспертизæ саразыны тыххæй æрвыст æрцыдаид Швейцаримæ. Фæлæ йæ уый фæстæ сæхæдæг нал арвыстой.

Дискусситы дыккаг кусæгон къорды ма æрвылхаттау дзырд цыд Хуссар Ирыстонæн йæ монон культурон æргъадтæ, сæрмагондæй уазныв триптих раздахыны тыххæй.

Гуырдзыстон дунеон трибунæты алы фæзуаты дæр Хуссар Ирыстоны бынтон хорз фарсæрдыгæй не ‘вдисы. Хуссар Ирыстонæн та Женевæ æрмæст иунæг дунеон фæзуат кæй у, уымæ гæсгæ хуссарирыстойнаг делегацийы сæргълæууæг радзырдта, куыд рæзы æмæ æндидзы нæ республикæ – цы ахсджиаг социалон, культурон, ахуырадон нысаниуæджы егъау объекттæ арæзт цæуы, уыдон тыххæй. Сæрмагондæй сын радзырдта Ленингоры районы арæзт æмæ цалцæггондобъекттыл. Ацы район 17 азы Гуырдзыстоны юрисдикцийы бын уыд, фæлæ дзы иунæг объект дæр арæзт не ‘рцыд. Ныр та районæн бонæй-бонмæ хуыздæрæрдæм ивы йæ хуыз.

Джиоты Мурат ма куыд банысан кодта, уымæ гæсгæ дискусситæ ацы хатт уыдысты æндыгъд, уымæн æмæ гуырдзиаг делегаци уыд тыхст. Гуырдзыстоны мидæггагон политикон хæццæдзинад æмæ æвзæрстыты æндæвдад зынд делегацийыл. Фæлæ иумиагæй сисгæйæ, женевæйаг фæзуат у æнæмæнгхъæуæг æмæ пайда. Уымæн æмæ ацы фæзуатæй Хуссар Ирыстон æмæ Абхазæн фадат ис сæ позицитæ дунейæн фехъусын кæнынæн, не ‘ддагон политикæ куыд аразæм, æгæрыстæмæй, сыхаг Гуырдзыстонимæ ахасты дæр. Хуссар Ирыстон архайы хæларсыхагон ахастытæ бæстон кæныныл, æмæ ам та сæйраг у, æмсæрдæрттæ цы сæйраг сразыдзинадыл архайынц, ууыл къухтæ бафыссын.

Къæбулты Маринæ