Хъуамæ зонæм нæ истори, нæ ивгъуыд

Хорздзинад саразын дæ куы бафæнда, уæд æй дуры цъуппыл дæр сараздзынæ, хæрзиуæг ракæнын дæр афтæ – ницы тых æрлæудзæн дæ разы, ничи  æмæ дæ ницы бауромдзæн. Нæ паддзахадон университет а-фæстаг азты æнтысты æмæ размæцыды фæндагыл лæуд у алцæмæй дæр – агуры ног фæндæгтæ, ног бастдзинæдтæ æддагон дунеимæ, уæлдайдæр нæ æнусон æмцæдисон стыр Уæрæсеимæ.

Æниу, Тыбылты Алыксандры номыл Хуссар Ирыстоны паддзахадон университет фæстæ нæ лæууы мидæггагон æнтыстдзинæдтæй дæр. Йæ ректор Тедеты Вадимы сæргълæудæй ам бирæ хорз хъуыддæгтæ цæуы арæзт нæ абоны рæзт, нæ сомбоны размæцыды сæрвæлтау. Университетæн ис йæхи типограф, ис ын хисæрмагонд бæрзонд профессионалон æмвæзадыл телестуди. Тедейы фырт стыр нысаниуæг æрмæст ахуыры процессы рæзтæн нæ дæтты, фæлæ фæсивæды национ хъомылады рæзтæн дæр, стыр хъусдард здахы ирондзинады уидæгтæ ныффидар кæнынмæ.

Ууыл дзурæг у, ацы бонты та Ирыстоны раззагон интеллигенци æвдисæн кæмæн уыдысты, уыцы ахсджиаг цау дæр: паддзахадон университеты та байгом радон, ХИПУ музейон комплексы ног хай – этнографион æмæ бæстæзонæн музей.

Музей официалонæй байгом кæныны церемонийы хайад райстой Республикæйы Президент Бибылты Анатоли, Хицауады Сæрдары хæстæ æххæстгæнæг Бекъойты Геннади, Республикæ Хуссар Ирыстоны Уæрæсейы Федерацийы минæвар Марат Кулахметов, Цæгат Ирыстоны Парламенты депутат, зынгæ æхсæнадон архайæг Уататы Зелим, Донецкы националон университеты медиа-центры къухдариуæггæнæг Наталья Москаленко, университеты ахуыргæнджытæ, æхсæнады минæвæрттæ.

ХИПУ музейон комплексы директор Хъотайты Еленæ куыд загъта, афтæмæй ацы ног музейы байгом баст у Университеты ректор Тедеты Вадимы æвæллайгæ куыст æмæ стыр энтузиазмы фæрцы:

– Музейы уал нырма ис археолологион ссарæгæгтæ, национ элементтыл дзурæг дзаумæттæ, рагон мигæнæнтæ. Нæ экспонаттæ кæндзысты фылдæрæй-фылдæр, нæ музей ноджы фæхъæздыгдæр уыдзæн æмæ суыдзæн нæ республæкæйы культурон центртæй сæ иу, – банысан кодта йæ раныхасы музейон комплексы директор.

Университеты ректор Тедеты Вадим загъта, зæгъгæ, ацы цау æнæмæнг бацæудзæн республикæйы нырыккон историмæ, уымæн æмæ йын ис ахсджиаг нысаниуæг.

– Ныртæккæ нæ музейы цы экспонаттæ ис, уыдон æмбырд кодтам иу азæй фылдæр, музейы сæ равæрын, музейы хуыз ын радтынæн та фактон æгъдауæй бахъуыдыстæм æрмæстдæр иу къуыри. Мæн фыццаграды бузныг зæгъын фæнды, музейæн экспонаттæ балæвар кæнын кæй цæст бауарзта, уыдонæн, нæ республикæйы президентæй райдайгæйæ, кæцы нын балæвар кодта нæмыгзгъал.

Тедеты Вадим бузныджы ныхæстæ загъта алкæмæн дæр æмæ банысан кодта, чидæриддæр йе ххуысы къух фæдаргъ кодта ацы музей саразыны хъуыддагмæ, уыдонæн сæ нæмттæ загъд кæй æрцæудзысты информацион фæрæзты фæрцы.

Официалон церемонийы ныхасы бар лæвæрд æрцыд Марат Кулахметовæн. Уый йæ раныхасы фехъусын кодта, республикæйы къухдариуæгады куырдиатмæ гæсгæ Уæрæсейы Хъахъхъæнынады министрад æввахс рæстæджы музейæн кæй балæвар кæндзæн Стыр Фыдыбæстæйон хæсты рæстæджы хæцæнгæрзтæ æмæ хæстон дарæс.

– Абоны æрцæугæ цау суыдзæн тынг ахсджиаг, фæахъаз уыдзæн рæзгæ фæлтæры патриотикон хъомыладæн, – йæ раныхасы банысан кодта Уæрæсейы Федерацийы минæвар.

Республикæйы Президент Бибылты Анатоли музейы байгом банымадта стыр хъуыддаг æмæ æхсызгон цауыл, зæрдиаг бузныджы ныхæстæ загъта, чидæриддæр музей бакæныны хъуыддагмæ йæ хайбавæрд бахаста, уыдонæн се ппæтæн дæр.

– Алы адæймаг дæр хъуамæ зона йæ истори. Ацы музей æвдисæн у нæ эрæйы агъоммæ æмæ абоны цардæн. Ам уынæм хъæууонхæдзарадон куысты рагон мигæнæнтæ, Хъобайнаг культурæйы экспонаттæ, Тлийы уæлмæрды ссаргæ артефакттæ, Стыр Фыдыбæстæйон хæсты æхсæнгæрзтæ æмæ фæлыст – нæ рагон æмæ хъæздыг историйы уникалон фæдтæ.

Ам ис ахæм æвдисæндартæ, кæцыты бирæтæ никуы федтой. Музейæн стыр нысаниуæг ис, сæ фыдæлты цардыуагимæ зонгæ чи нæу, уыцы фæсивæды патриотикон хъомылады хъуыддаджы. Ныр нæ рæзгæ фæлтæрæн фадат уыдзæн, цæмæй зонгæ кæной сæ историимæ, сæ фыдæлты цардуаг æмæ ивгъуыдимæ, – загъта Бибылты Анатоли.

Президент та ногæй йæ хайбавæрд бахаста музейы экспонатты нымæц фæхъæздыгдæр кæнынмæ – музейæн балæвар кодта 1917 азы уагъд дамбаца. Куыд загъта, афтæмæй ма музейæн балæвар кæндзæн, чысылæй йæ йæ мад кæм уызта, уыцы авдæн дæр.