Ацы аз Стыр Фыдыбæстæйон хæсты советон адæмы Уæлахизы боныл сæххæст 75 азы. Хæст хæст у. Цæгъды æмæ æгъатырæй исы милуангай адæймæгты удтæ. Ацы стыр хæстæй нал æрыздæхтысты Хуссар Ирыстоны курдиатджын фæсивæдæй дæр бирæтæ. Кæуылты ныхъхъæр уыдаид йæ кады ном Ленинграды консерваторийы студент Гаглойты Зауырæн, Д. Шостакович стыр ныфс кæмæй æвæрдта, уый удæгасæй куы баззадаид, уæд. Кæуылты ныв-гæнæг уыдаид Цоциты Вано, академик И. Грабарь, йæ цæст кæй курдиатыл æрæвæрдта, уымæн йæ цард, йæ курдиат хæст æвзонгæй куы нæ аскъуыдаид, уæд. Кæуылты стыр кад скодтаид йæ ирон адæмæн нывгæнæг Туаты Иосиф, йæ курдиатмæ Тбилисы нывгæнæн Академийы профессорты чи æркæсын кодта, уымæн хæст йæ зынг æнафоны куынæ ахуыссын кодтаид, уæд!
Фæлæ уыдонæй алчи дæр, кæд сæ лæджы кармæ нæ фæхæццæ сты, уæддæр ныууагъта арф фæд царды.
Советон хицауады азты тынг тагъд рæзт нывкæнынады аивад. Æнæмæнг зæгъинаг у, ацы хъуыддаджы нын стыр æххуыс кæй бакодта Уæрæсе. Ам схъомыл сты бирæ курдиатджын нывгæнджытæ. Æвæццæгæн, иунæг автономон областы дæр нæ уыдис.
Хуссар Ирыстоны цас нывгæнджытæ уыдис, уыйас. Уый бирæ цæуылдæрты дзурæг у.
Хуссар Ирыстоны 30-æм азты дæсгай нывгæнджытæ кæй рахъомыл сты, уый нымад цыдис стыр сгуыхтдзинадыл. Уый та баст у Тугъанты Сафары фырт Махарбеджы номимæ. Уымæн 30-æм азты райдианы бантыст Цхинвалы горæты нырма нывгæнæн студи æмæ фæстæдæр та нывгæнæн ахуыр-гæнæндон бакæнын. Ацы стыр хъуыддаг ахъаз фæцис нæ нывкæнынады размæцыдæн. Цхинвалы нывгæнæн ахуыргæнæндон кæд ахуыргæнæндон у æрмæст, уæддæр нæ ирон нывкæнынадæн бакодта академийы лæггад. Уый тыххæй абон фæзæгъынц нæ бæстæйы хистæр кары нывгæнджытæ дæр. Ам сæ курдиат райхæлд бирæ нывгæнджытæн. Тугъанты Махарбеджы нывгæнæн ахуыргæнæндонæй аивады бæрзæндтæм стæхынмæ хъавыдысты Санахъоты Знауыр, Гаглойты Алыксандр, Харебаты Ахмæт, Къудухты Елисе, Бежанты Къоста æмæ æндæртæ, фæлæ зынгхуыст фесты Стыр Фыдыбæстæйон хæсты. Уыдон сæ ныхас загътаиккой аивады, фæлæ сын нæ бантыст. Курдиатджын нывгæнæг Цоциты Вано райгуырд 1920 азы Цхинвалы. Уый уыд, Тугъанты Махарбеджы нывгæнæн студимæ фыццаг чи бацыд, уыдонæй иу. Вано – Махарбеджы уарзондæр ахуыргæнинаг, 1938 азы каст фæци нывгæнæн ахуыргæнæндон æмæ уайтагъд ацыд Мæскуымæ. Цоциты фыртæн бынтон æнцонæй бафтыд йæ къухты Мæскуыйы нывкæнынады аивæдты институты нывгæнджыты квалификаци бæрзондгæнæн институтмæ бацæуын. Ам уый ахуыр кодта номдзыд советон нывгæнæг В. Н. Бакшеевмæ. Уырыссаг академик тагъд рахатыд йе студенты æвзыгъддзинад æмæ йын уæд загъта, зæгъгæ, ды цæттæ нывгæнæг дæ, квалификаци бæрзондгæнæн институт дæу нæ хъæуы. Кæд дæ ахуыр кæнын фæнды, уæд бацу нывкæнынады аивæдты институтмæ.
Вано дæр сразы йæ ахуыргæнæджы фæндоныл. Фæлæ фæстагмæ куыд рабæрæг, афтæмæй иу хъуыддаджы фæрæдыд академик В. Бакшеев: Цоцийы фырт цæттæ нывгæнæг уыд æмæ йæ нывкæнынады аивады институт дæр ницæмæн уал хъуыд. Стыр советон нывгæнæг, академик И. Грабарь Мæскуыйы нывкæнынады аивæдты институты (ныры Суриковы номыл институт) студенты æрдæгафæдзон хыгъдон равдыстимæ зонгæ кæныны рæстæджы Цоциты Ванойы куыстытæ куы федта, уæд загъта: «Ацы ирон лæппу афтæ дард ацыд хуызфыссынады хъуыддаджы æмæ йæ институт ницæмæн уал хъæуы. Хорз уаид фадæттæ йын куы саразиккам æмæ йæхæдæг хæдбарæй куы кусит!»
Курдиатæн хуыздæр саргъгæнæн нæй. Грабарь зондджын, фæлæ дзырдыл чъынды лæг уыд, зæгъынц историктæ. Фæлæ уæд чъынды нæ разынд, федта ирон нывгæнæджы курдиаты стыр хъару æмæ загъта йæ хъуыды, саргъ ын кодта.
Карз рауад Цоциты Ванойы хъысмæт. Хæст ын басыгъта йæ цард дæр æмæ йе сфæлдыстад дæр. Ницыуал баззад Ванойы цымыдисон сфæлдыстадæй, баззадысты ма æрмæст академик И. Грабары – дунеон масштабы авторитеты дзырдтæ Ванойы тыххæй æмæ ма нын уыдон æнкъарын кæнынц нывгæнæджы сфæлдыстады тых, йæ курдиат, йæ нысаниуæг.
Нæ уацх.
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.