Фæзæгъынц, уалдзæг, дам, сылгоймаг у! Уымæн æмæ уалдзæг царды райдайæн куыд у, афтæ сылгоймаг та кæстæртæн цард дæтты.

Цæмæй цард макуы аскъуыйа, цæуа йе ‘нусон фæндагыл, уый тыххæй сылгоймаг хъуамæ суа хæдзары артдзæст, хъармгæнæг, кæстæрты ныййарæг, хъомылгæнæг, бинонты æнгомгæнæг, фыдæлты æгъдæуттæн табугæнæг æмæ йæ цардæмбалы æнусы цæдисон æмбал.

Раст ахæмæй зонынц Цхинвалы районы Дменисы хъæуы цæрæг Икъаты Анусийы адæм. Æмæ йæ зонгæ та кæнынц бирæтæ, уымæн æмæ йæ хорзы кой дардмæ хъуыстгонд у. Æддаг бакастæй куыд аив у, уымæй рæсугъддæр та йæ зæрдæйы сконд у. Йæ фæлмæн ахаст, – зæрондмæ уа æви кæстæрмæ алкæй зæрдæмæ дæр ссары фæндаг. Ануси йæхæдæг афтæ зæгъы: «Хæсты дуджы æгъатыр рæстæг алкæй зæрдæйы дæр ныууагъта риссаг фæд. Фæдæрзæгдæр, фæкарздæр стæм. Фæлæ алы адæймаг дæр  хистæр уа æви кæстæр хъæздыг æви мæгуыр, ахуыр æви æнæахуыр, уæддæр æдзух хъуамæ архайа йæ уды рæсугъддзинад бахъахъхъæныныл. Чи фæцудыдта йæ царды, ууыл та хъæуы бандавын. Тыхст дуджы кæрæдзийæ лидзгæ, кæрæдзи-мæ æвзидгæйæ нæ вæййы, фæлæ æнгомдæр æрбалæууын хъæуы кæрæдзимæ», – дзырдта мын Икъаты Ануси, куы йæ фарстон, уый бæрц зæрдæйы хъарм дæ кæцæй цæуы, зæгъгæ, уæд.

Икъаты Ануси рæйгуырд 1948 азы Цхинвалы районы Дменисы хъæуын, фæрнджын бинонты ‘хсæн. Астæуккаг скъола каст фæци Ксуисы. Уый фæстæ йæ ахуыр адарддæр кодта Цхинвалы музыкалон ахуыргæнæндоны. Каст æй фæцис 1974 азы. Æвзонг, рæсугъд чызджы йæхицæн цардæмбалæн равзæрста, йæхийау хъæубæсты уарзон Лолоты Петр. Амондджын бинонтæ – сыхæгтæн, хæстæджытæн, стæй хъæубæстæн уыдис сæ уд æмæ дзæцц. Тагъд сын фæзынд байзæддаг дæр, дыууæ лæппу æмæ иу чызг. «Зæххыл иууыл тыхджындæр у нæлгоймаг æмæ цардæн та йæ райдайæнæй фæстæмæ нæлгоймагæн йæ фарсмæ ис сылгоймаг. Куыд мад, цардæмбал, хо, чызг. Æз дæр архайдтон, цæмæй мæ кадæй кадджын уой, мæ фарсмæ цы нæлгоймæгтæ ис, уыдон», – зæгъы Ануси.

Сывæллæттæ цадæггай куы бахъомыл сты, уæд Ануси дæр йæхицæн загъта: “Хæдзары змæлын, сывæл-лæтты хъомыл кæнынæй дарддæр ма мæ бон у æхсæнады царды бирæ цыдæртæ саразын. Æмæ сæ райдыдта аразын. Дменисы хъæуы цы культурæйы хæдзар уыд, уым райдыдта музыкантæй кусын. Сабиты цайдагъ кодта ирон фæндырыл цъæгъдын.

Хорз цардæмбал, хорз сывæл-лæттæ, уарзон куыст, адæмы хорзæх – амондджын æнкъардта йæхи Ануси. Фæлæ царды бирæ ис ныхдуртæ. Æгъатыр разынд хъысмæт уымæ дæр. Нырма æнæрæстæджы фæхъуыд йæ хо, стæй – 36-аздзыдæй йе ‘фсымæр Кузьма. Уый фæстæ та 1991 азы, йæ Ирыстоны мæ-тæй зæрдæскъуыд фæци йæ иннæ ‘фсымæр Икъаты Валодя. Йæ мадызæнæгæй цалдæрыл саутæ кæй скодта, уый фаг нæ фæкаст хъысмæтмæ æмæ та йын æнæрæстæджы байста йæ уарзон æмæ кадджын сæрыхицауы дæр. Чысыл рæстæг нæма рацыд, афтæ та фæзиан йæ кæстæр æфсымæр Васи дæр, уый фæстæ та – йæ мад æмæ йæ фыд…

Æвæдза цас йæ бон у сылгоймагæн! Цард тæбæгъы донау у, ивы хуыздæрырдæм æмæ уый дæр æууæндын райдыдта йæ кæстæрты рухс сомбоныл. Хæдзары цæджындз уæвгæйæ, нæлгоймагау бавнæлдта канд æппæт куыстытæ æххæст кæнынмæ нæ, фæлæ ма æххæссыд йæ зынгхуыст æфсымæрты сидзæртæн лæггад кæнынмæ дæр.

Бахъомыл сты йæ сывæллæттæ, алкæй дæр сæ слæууын кодта йæ царды фæндагыл. Хистæртæ – Азæмæт æмæ Аллæ райстой экономисты дæсныйад, кæстæр – Петкæ та у юрист.

1989-1990 азты Анусийæн йе ‘ртæ хъæбулы дæр ахуыр кодтой Цæгат Ирыстоны, цардысты, уæдмæ сын сæ дзæнæттаг фыд цы дыууæ хатæнон фатер самал кодта, уым.

Анусийæн дæр иттæг хорз уавæртæ уыд, цæмæй цардаид Цæгат Ирыстоны йæ хъæбултимæ, фæлæ, уый йæ амонд æмæ æнцойад уыдта йæ хъæубæстимæ. Йæхи цæстæй уыдта, хæст ын куыд ныхъуырдта йæ хъæубæсты адæмæй кæйдæрты. Йæ къах никуы авæрдта уæззау азты, хæст цы хъизæмæрттæ хæс-сы, æппæт дæр уыдон бавзæрста йæхиуыл. Анусийы æфсымæр Кузьмайы фырт Икъаты Русланæн, абон Цæгат Ирыстоны арæзтады министр, йæ лæггæдтæ бирæ сты Дменисы хъæуы цæрджытæн. Фæлæ уымæй къаддæр нæ лæггад кæны уарзон хъæубæстæн Анусийы фырт Лолоты Азæмæт дæр. Дменисы хъæуы хъахъхъæнджытæн 2004-2008 азты уый балхæдта æфсæддон формæ. Нæмгуытæ, æхсæнгарз æмæ хæлцадон продукттæй æххуыс цыд уыцы комы адæмæн се ‘ппæтæн дæр Азæмæты фæрцы.

Абон Ануси цæстуарзонæй кусы канд Дменисы культурæйы хæдзары сæргълæууæгæй нæ, фæлæ ма, æрæджы Дменисы хъæуы цы сабиты рæвдауæндон конд æрцыд, уым дæр. Ануси æгæрон райгонд у йæ куыстæй. «Нæ хореограф Козаты Радионы фæрцы, Дменисы хъæуы хæдархайгæ ансамбль «Фидæн» хайад райсы канд районтæ нæ, фæлæ ма республикæйы фæлгæтты уагъдцæуæг фестивальты дæр. Мах æрвылхатт дæр рамбулæм призон бынæттæ. Нæ районы администрацийы сæргълæууæг Плиты Алан æмæ Культурæйы хайады сæргълæууæг Гаглойты Ростикы фæрцы æрæджы нæ ансамблæн бахуыдтам алы кафтæн дæр хицæн æмæ хицæн формæтæ. Тагъд нын фæзындзæн ног клуб дæр, ныридæгæн уым райдыдтой арæзтадон куыстытæ. Тынг æвзыгъд сывæллæттæ ис Дменисы хъæуы, уымæ гæсгæ районы культурæйы къухдариуæгад тырны, цæмæй нæ мацы цух уадзой», – зæгъы Ануси.

Ануси ма кæны хæрзаудæн куыст дæр. Æрæджы уый сабиты рæвдауæндонæн бакодта цæстуарзон лæггад. Балхæдта сын хъазæнтæ.

Икъаты Ануси у Культурæйы сгуыхт кусæг, ис ын бирæ грамотæтæ æмæ бузныджы фыстæджытæ.

Адæймагæн дæ цæст хорзæй исты куы уарза, уæд ын фæзæгъæм: «Фæрнджын у», «фарн – дæ хæдзары», «фарн – дæ хъуыддаджыы». Гъе, ахæм хæдзар æмæ бинонтæ ис абон Анусийæн. Йæ цардæмбалы амæлæты фæстæ цудын нæ бауагъта йæ хæдзары фарн. Æмæ та йæм цард йæ мидбыл бахудт.

Бæрæгбон хорз зæрдæйы равгæй фидауы. Æмæ уадз, нырæй фæстæмæ зындзинад макуыуал фенæд нæхи Ануси.

Дæ зæрдæ цæмæй фенкъард уа, уыцы аххосаг дын дарддæр макуыуал разынæд. Уадз, дæ æнкъараг зæрдæ райæд кæддæриддæр рæсугъд æмæ арфæйаг хъуыддæгтæй.

8-æм марты хорзæх дæ уæд!

Уазæгты Марфа

Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.