Абон та нӕ къухы ис, ӕрӕджы ирон поэзимӕ ныфсджынӕй чи ӕрбацыд, уыцы ирон гуырд Плиты Сергойы ног хуын «Фыдӕлты хъӕлӕс».
Уый у поэтӕн йе ‘ртыккаг чиныг. Куыд фыццаг ӕмбырдгӕндтӕ, афтӕ та ацы чиныджы ӕрмӕджытӕ дӕр дзурӕг сты Иры царды ахсджиаг фарстатыл.

Абоны дуг цахӕм у, айразмӕйы нӕргӕ Ирыстон цӕмӕ ӕрхауд, цӕмӕй хъӕрзы, цӕуыл цин кӕны, йӕ сагъӕсты сӕр цӕуыл у, уыцы ахсджиаг фарстатыл арӕхстджынӕй дзуры поэт.

Иӕ размӕйы фысджытау поэты сӕйраг дзуринӕгтӕ сты фыдӕлты зӕхх, райгуырӕн къуым, ӕгъдау ӕмӕ ӕвзаг, хистӕртӕ ӕмӕ кӕстӕртӕ, фӕсивӕд ӕмӕ сӕ авналӕнтӕ, усгуртӕ ӕмӕ чындздзон чызджытӕ, нӕ ӕрдз ӕмӕ нӕ хъал суадӕтты зарджытӕ.

Зӕгъгӕ дӕр ӕй кӕны; «Ӕз уӕ ныфсӕй тас нӕ зонын,

Галзӕрдӕйау дӕн хъӕбатыр.

Зӕдты бадӕнтӕ уӕ хонын Ут фыдӕхимӕ ӕгъатыр».

Дзӕвгар ӕрмӕг ис чиныджы, бирӕ темӕтӕ агайынц поэты зӕрдӕ. Дзӕвгар кӕй сты, уый тыххӕй ӕмдзӕвгӕты адихгӕнӕн ис ахӕм къордтыл:

  1. Дзыллӕйы сӕргълӕуджытӕ ӕмӕ сӕ намысджын куыст.
  2. Номарӕн ӕмдзӕвгӕтӕ
  3. Ӕрыгон фӕлтӕры интимон ахастытӕ
  4. Ирыстоны номдзыд лӕгтӕ, сӕ бакӕн­гӕ хъуыддӕгтӕ
  5. Иры хъазуатон лӕппутӕ, сӕ тох, сӕ зонд, сӕ лӕгдзинӕдтӕ.
  6. Райгуырӕн бӕстӕйы сӕрыл тохты байсæфӕг лӕппутӕ.
  7. Сывӕллӕттӕ-дзыллӕйы сомбоны ныфс.
  8. Нӕ номхӕссӕн ӕрдз ӕмӕ йӕ хӕрзиуӕгон лӕвӕрттӕ.

Бирӕ ӕндӕр, къаннӕгдӕр фарстатыл ма ӕмбӕлӕм поэты чиныджы. Хӕрзиуӕгон лӕвар у Иры чиныгкӕсджытӕн ацы чиныг. Номарӕн ӕмдзӕвгӕтӕ кӕй хонӕм, уым ӕмбӕлӕм диссаджы адӕймӕгтыл нӕ куырыхон президенттӕ Путин ӕмӕ Гаглойы фыртӕй райдайгӕйӕ. Уыдон та сты Джыгкайты Шамил, Беджызаты Чермен, Нафи, Гӕззаты Вадим, Бестауты Георги, Гафез, Галазты Ӕхсарбег, Гаглойты Рутен ӕмӕ ӕнд.

Дзӕвгар у сӕ нымӕц ахӕм ӕмдзӕвгӕтӕн, поэт Ир ӕмӕ Ирыстоныл кӕм дзуры, мадӕлон ӕвзаг ӕмӕ ӕгъдӕутты хӕрзиуджыты кӕмыты ӕвдисы.

Поэт йе ‘мбӕстӕгтӕн афтӕ зӕгъы:

«Нӕ зоныс кӕд, ирон лӕг, де ‘взаг,

Дӕхи уӕд макуы хон ирон лӕг.

Дӕ зӕрдӕ Иры Уарзтӕй йедзаг

Кӕй никуы уыд, ыстӕм уый зонӕм».

Не ‘гъдӕуттӕ ӕгуыдзӕг ранмӕ кӕй цӕуынц, уый зӕрдӕрысты хъуыддаг у ӕмӕ йӕ зӕгъы поэт:

«Ирон худ нал дары ирон лӕг,

Сылгоймаг нал хӕссы кӕрдӕн.

Кӕм ма ис не гъдӕуттӕн сӕ зонӕг,

Зӕрдӕрыст сагъӕстыл фӕдӕн».

Ӕмткӕй чиныджы тыххӕй мӕ хъуыды у ахӕм; ирон поэзийы хӕзнадонӕн у аккаг хуын. Царды фӕдыл ныхасгӕнгӕйӕ, поэт йӕхи ‘рдыгонау бирӕ ног цыдӕртӕ загъта.

Зыны дзы ахӕм егъау фарст дӕр: лӕг хъуамӕ уа лӕг, худ ӕмӕ рихийӕн аргь хъӕуы, сылгоймагӕй рох макуы хъуамӕ уой Ирон кӕлмӕрзӕны хӕрзиуджытӕ. Фӕлитой, дзырдхӕсджытӕ, уӕйгӕнджытӕ, дымыстӕртӕ, цӕстмӕ митӕ – Ирмӕ рагфыдӕлтӕй абонмӕ уыдысты худинаг, цъаммардзинад ӕмӕ сӕ абоны бон дӕр хъуамӕ уӕм хызт.

Мады фӕлгонц, мады рӕвдыд, хъомылады фарстатӕ – дзӕбӕх сӕ ӕвдисы чиныджы автор.

Ир ӕмӕ иудзинад, ӕвзаг ӕмӕ ӕгъдау, фарн ӕмӕ намыс, дзырд ӕмӕ лӕгдзинад – уыдон царды рахӕцӕнтӕ сты ӕмӕ сӕ ахӕмӕй ӕвдисы поэт дӕр. Ӕмбӕлон сты йӕ уайдзӕфтӕ, ацы хӕзнатыл йӕ къух чи исы, зулмӕ сӕм чи кӕсы, уыдонӕн. Чиныджы ис гӕзӕмӕ цухдзинӕдтӕ дӕр. Йӕ ном иувӕрсыг у, хуыздӕр у куы йӕ рахона «Фыдӕлты хӕзна», кӕмдӕрты хъуыдыйӕдтӕ балӕгъзытӕ кӕнинаг сты. Мӕ фиппаинӕгтӕ чиныджы хӕрзгъӕддзинадыл дӕлӕмӕ нӕ хӕцынц.

Поэтӕн йе ‘ртӕ чиныджы, уӕлдайдӕр абоны чиныг «Фыдӕлты хъӕлӕс» аккаг сты, цӕмӕй бавдыст ӕрцӕуой Хетӕгкаты Къостайы номыл паддзахадон премийы лауреаты ном райсынмӕ.

Плиты Гацыр, профессор,

Хетӕгкаты Къ., номыл паддзахадон

премийы лауреат,

РХИ-йы зонӕдты къабазы сгуыхт кусӕг

 

Добавить комментарий

Ваш адрес email не будет опубликован. Обязательные поля помечены *

Этот сайт использует Akismet для борьбы со спамом. Узнайте, как обрабатываются ваши данные комментариев.