КОЗАТЫ Мадинæ: «Иугонд Ирыстон» референдум ауадзыны ныхмæ кæй лæууы, уымæй хъуыддаг бакодта цъыссыммæ»

Республикæ Хуссар Ирыстоны Парламенты фæстаг сессийы депутаттæ уынаффæ кодтой республикæйæн йæ рагон ном Паддзахад Алани раздахыны тыххæй референдум ауадзыны фарстыл. Парламенты фылдæр хай «Иугонд Ирыстон» равдыстой се ‘нæразыдзинад референдум ауадзыны фæдыл. Уый фæдыл йæ хъуыдытæ загъта Парламенты Президенты Æххæстбарджын минæвар Козаты Мадинæ.

Парламентон сессийы рæстæджы вице-спикер Мамиты Инал загъта, зæгъгæ, Президенты хъæппæрисы тыххæй мах бахъæудзæн ног Конституци, уымæн æмæ ног паддзахад æнæ ног Конституци нæ вæййы.

Зын бамбарæн у, цавæр ног паддзахады кой кæны Мамиты Инал.  Республикæ Хуссар Ирыстон у паддзахад ныр 25 азы дæргъы. 2008 азæй мах æрцыдыстæм нымад дунеон æмæхсæнады ‘рдыгæй æмæ сарæзтам дипломатон ахастытæ   ИНО-йы   къорд  бæстæимæ. Æвæццæгæн, «Иугонд Ирыстон»-æй нæ коллегæтæм Паддзахад Аланийы историон номы зындзинад æвзæрын кæны дзырд «паддзахад». Мæнмæ гæсгæ ацы ран тыхсинагæй ницы ис: Республикæ Хуссар Ирыстоны территорийыл ницы ног паддзахадтæ æмæ Конституцитæ аразинаг стæм.

Сессийы загъдæуыд ахæм хъуыды, ома Президент йæ Барамындæй иуварс кæны «Республикæ Хуссар Ирыстон»-ы ном.

Президенты Барамынды дзырдæуы, зæгъгæ паддзаха-дæн уыдзæн, сæ нысаниуæг æмхуызон кæмæн уа, ахæм дыууæ номы – Республикæ Хуссар Ирыстон æмæ Паддзахад Ала-ни. Ацы принципыл ма хæцынц, куы зæгъæм уæд, Уæрæсейы дæр. Уæрæсейы Конституцийы 1-æм статьяйы дзырдæуы паддзахады дыууæ, сæ нысаниуæг æмхуызон кæмæн у, ахæм номы: Уæрæсе æмæ Уæрæсейы Федераци.

«Республикæ Хуссар Ирыстоны номæн «аппарæн» нæй. Фыццаджыдæр уал, мах уыцы номи-мæ рацыдыстæм, республикæйы паддзахиуæг райсын æмæ Уæрæсеимæ æмцæдисад саразынмæ чи æркодта, ахæм уæззау фæндæгтыл. Дыккаг та уый, æмæ ном аивын, Республикæ Хуссар Ирыстон – Алани уа, æви æндæр вариант, уæддæр уый расайдтаид даргъ æмæ бирæ хæрдзтимæ баст мидæггагон документтæ æмæ æхсæнадæмон бадзырдтæ ивыны процедурæ. Президент нын цы вариант амоны, уый историон æцæгдзинад раздахыны уæлдай хынцы æппæт ацы ахсджиаг моменттæ.

Нæ коллегæтæ Парламенты хъуамæ лæмыбнæгдæрæй æркæсиккой Президенты Барамындтæм, цæмæй уый фæстæ лыстæггай уыдоныл уынаффæгæнæн уаид.

Мамиты Инал ма банысан кодта, зæгъгæ, Президенты хъæппæрис халы Хуссар Ирыстоны закъондæттынад, уымæн æмæ референдум нысангонд цæуы Президенты Барамындæй нæ, фæлæ Конституцион закъоны фæрцы. Уый фарс рахæцыд Коцты Олеся. Уый хъуыдымæ гæс-гæ Президентæн нæй хъæппæрис равдисæн референдумы сæраппонд, уымæн æмæ ахæм бартæ ис æрмæст депутатты 2/3-æм хай, кæнæ 1000 адæймаджы къордæн.

Ныртæккæйы æрсидты закъондæттынадон органы Хуссар Ирыстоны закъæттæм тынг лæмбынæг ахаст кæй нæ дарынц, уый ногдзинад никæмæн у. Фæлæ уæддæр «Иугонд Ирыстон»-ы хъусынгæнинаг дисы æфтауы.

Республикæйы архайы Конституцион закъон «Республикæ Хуссар Ирыстоны референдумы тыххæй», æмæ мæн, Парламенты нæ коллегæты хъусдард аздахын фæнды уыцы закъонмæ. Конституицон закъоны 10-æм статьяйы комкоммæ дзырдæуы, референдум Президент кæй нысан кæны, æмæ цытджын Инал Дмитрийы фырт мæнмæ гæсгæ уый зоны. Ацы закъоны 7-æм статьяйы дзырдæуы, референдум ауадзыны хъæппæрис равдисын хауы 1000-æй фылдæр адæймаджы къордмæ, афтæ ма Президент æмæ депутаттæм.

Æрмæст 2/3-æм хай нæ, Закъондæттынад, закъондзинад æмæ бынæттон хæдразамынады парламентон комитеты сæрдар куыд загъта афтæ, фæлæ 1/3-æм хай. Мæнмæ гæсгæ, кæд нæ коллегæтæ референдум ауадзыныл уынаффæ кæнынмæ æрæвнæлдтой, уæд хорз уаид, уый ауадзыны амæлттæ фыст кæм сты, уыцы Конституцион закъонмæ куы ‘ркæсиккой. Уæлдайдæр та уымæн, æмæ уый афтæ кæй хуыйны: «Республикæ Хуссар Ирыстоны референдумы тыххæй».

Коцты Олеся ма фехъусын кодта, зæгъгæ закъондæттынады нæй, Президент референдум ауадзыны тыххæй хъæппæрис цæмæй равдиса, уый механизм. Конституцимæ гæс-гæ, Президент нысан кæны референдум, фæлæ хъæп-пæрис не ‘вдисы.

«Референдумы тыххæй» Конституцион закъонмæ гæсгæ Президент арвыста референдумы фæдыл æрмæджытæ Уæлдæр тæрхондонмæ, референдум ауадзыны фæдыл Хуссар Ирыстоны закъондæттынад æмæ Конституци цы домæнтæ æвæры, уыдон æххæст цæуынц æви нæ, уый сбæлвырд кæнынмæ, афтæмæй та, уыцы Конституцион закъонмæ гæсгæ уый хæсджын дæр нæ уыд, цæмæй ацы къахдзæф сарæзтаид. Уæлдæр тæрхондон æркаст фарстмæ Президенты æмæ Централон æвзарæн къамисы минæвæртты хайадистæй.

Уæлдæр тæрхондоны Президиумы уынаффæ референдум ауадзыны фæдыл Хуссар Ирыстоны закъондæттынад æмæ Конституци цы домæнтæ æвæры, уыдон æххæст цæуынц æви нæ, уый фæдыл мыхуыргонд æрцыд Уæлдæр тæрхондоны сайтыл æмæ газет «Южная Осетия»-йы. Депутаттæн зын нæ уыд, цæмæй базонгæ уыдаиккой уыимæ, фæлæ сæм, æвæццæгæн, уыцы фæнд нæ уыд.

Президент, Конституцимæ гæсгæ референдум нысан кæны, фæлæ йæ ауадзыны тыххæй хъæппæрис не ‘вдисы, ууыл куы дзурæм, уæд парламентон комитеты логикæмæ гæсгæ, Хуссар Ирыстоны референдум ауадзæн нæдæр ис. Уымæн æмæ Конституцийы ницы дзырд цæуы референдум ауадзыны фæдыл хъæппæрис равдисыны охыл. Уый хыгъд, дзы амындæуы, референдум ауадзыны уавæртæ фыст кæм сты, уыцы сæрмагонд конституцион закъонмæ.

Цымæ цæмæн афтæ карзæй лæууынц Парламенты фылдæр хай Паддзахад Аланийы номы тыххæй Президенты хъæппæрисы ныхмæ?

Президентон æвзæрстытæ куыд хæстæг кæнынц, афтæ Парламенты уавæр кæны карз-дæр æмæ тыхстдæр. Нæ зонын, Хуссар Ирыстонæн йæ историон ном Паддзахад Аланийы тыххæй Президенты Барамынд  «Иугонд Ирыстон»-ы депутаттæм ахæм карз ныхмæлæуд цæмæн сæвзæрын кодта, кæд æмæ уымæн ницы иттæг бындур уыд, уæд. Нырма уал, Аланийы тыххæй Президенты хъæппæрисы ныхмæ рацыдысты АИШ æмæ Гуырдзыстон. Ныртæккæ референдумы ныхмæ лæугæйæ, уыдоны хъуыдымæ æрбаиу сты «Иугонд Ирыстон» дæр.

Знон Парламенты референдумы алыварс цытæ цыд, уый у æхсæнады знагиуæджы æмæ æнæхъуаджы фыдæхы уавæр саразынмæ ног бафæлвæрд. Æвæццæгæн, «Иугонд Ирыстоны» депутаттæн Президенты архайдтытæм сæ ахаст афтæ карз ма хъуамæ уаид, уымæн æмæ уый архайы нæ адæмы иудзинад сфидар кæныныл.