Фæстаг азты дуне цæхгæр фæивта – физикон тыгъдады æддейæ ма адæм бахызтысты информацион æмæ виртуалон тыгъдадмæ дæр. Ӕмæ куыд уынæм, афтæмæй ног дуджы фæзындтæ тынг æндавынц адæймаджы миддунейыл, йæ уагахастыл, æхсæнадыл. Ӕрмæст иу социалон хызæг Facebook-ы регистраци сты 2,6 миллиард адæймаджы æмæ иумийагæй куы сисæм социалон хызæгты, уæд та дзы регистраци сты зæххы къорийы адæмæн се ‘мбисæй фылдæр.
Facebook йæ куыст райдыдта 4 февралы 2004 азы æмæ дзы фыццаг пайда кодтой Гарварды университеты студенттæ. Йæ ном англисаг æвзагæй нысан кæны «Цæсгæмтты каталог» æмæ йæ аразгæ та скодта Гарварды университеты студент, америкæйаг программист Марк Цукерберг. Йæ проектæн æй æнæмæнг хъуыдысты студентты персоналон æвдисæйнæгтæ, фæлæ йын сæ уæлдæр ахуыргæнæндоны къухдариуæгад нæ дæтта. Уæд бавдæлд æмæ басаста университеты æвдисæйнæгты базæ æмæ сарæзта проект, кæцыйы схуыдта Facebook. Цыбыр рæстæгмæ апарахат студентты ‘хсæн, ссис иууыл популярондæр интернет-ресурс ацы уæлдæр ахуыргæнæндоны. Уый фæстæ парахат кæнын райдыдта æгас АИШ-ы территорийыл, стæй ахызт æндæр бæстæтæм дæр. Ныридæгæн Facebook нымад цæуы иууыл егъаудæр дунейон социалон хызæгыл.
Социалон хызæгтæ дуджы фæзынд сты æмæ пайда куыд хæссынц, зиан дæр афтæ сты. Ахуыргæндтæ куыд сбæлвырд кодтой, афтæмæй ныры дуджы депрессийы низæй рынчынтæ бæрæг фæфылдæр сты æмæ йæ аххосаг та у интернет. Куы ахъуыды кæнæм, уæд ног технологитæ адæмæн хъуамæ дæтиккой уæгъдибардзинад, фæлæ йæ рæстæг куыд æвдисы, афтæмæй та адæймаджы кæнынц изоляцимæ. Арæх сæ куы пайда кæнæм, уæд бахауæм сæ ахæсты. Ныридæгæн интернетæй пайдагæнджытæн сæ 25 проценты бæрц рынчын сты депрессийæ.
Социалон хызæгты дæлбар чи бавæййы, уыдонæн сæ цард сындæггай ивын райдайы, – тынг бирæ рæстæг фæбадынц интернеты, ныууадзынц сæ хъуыддæгтæ, сæ кусинæгтæ, сæ ахуыр, сæ бинонтимæ нал фæныхас кæнынц. Онлайн-публикацитæ сæ царды свæййынц сæйраг æмæ сын интернетмæ бахизынæн фадат куы нæ уал фæвæййы, уæд сын райдайы физикон æмæ эмоционалон дискомфорт, – вæййынц мæстыгæр æмæ знæт, сдзырд сæм нал вæййы. Стæй арæх куы нæ фæисынц «лайктæ», уæд сæхи фæхатынц уæлдайаг, ома ницæмæн бæззын, никæй хъæуын.
Интернеты руаджы æнцонтæй ссардзынæ хъæугæ информаци райсдзынæ æмбæлон зонындзи-нæдтæ. Ныры дуджы студенттæ информаци исынц интернетæй, ссарæн дзы ис алыгъуызон онлайн-курсытæ, кæцытæ æцæгæйдæр сты пайда зонындзинæдтæ райсынæн. Фæлæ интернет-ресурстæй алчи рæстмæ нæ пайда кæны, æмæ уæд йæ зиан фæфылдæр вæййы.
Ныры дуджы ма фæзындис ахæм феномен, куыд кибер-буллинг – адæймаг социалон хызæг-ты куы фæфыссы агрессивон æмæ дæлдзиныггæнæн комментаритæ алыгъуызон социалон æмæ политикон фарстыты фæдыл. Ӕмæ ацы фæзынд дæр психологтæ бахастой низыхатмæ.
Алчидæр æй зоны, социалон хызæгты адæм сæхи тыххæй раст информаци кæй нæ февæ-рынц, цыдæр факттæ фембæхсынц сæ цардæй, цæмæй йын йæ царды хъæндзинæдтæ мачи базона. Æмæ афтæмæй интернеты тыгъдады æрмæстдæр фенæн вæййы рæсугъд къамтæ чындзæхсæвтæй, бæрæгбонтæй, амондджын бинонты цард, фæдзурынц æрмæстдæр се ‘нтыстыл. Ӕмæ адæймаг йæ цард Facebook-ы «мбæлтты» цардимæ куы абары, уæд сæм фæтæхуды кæны, йæ цард та йæм ницæйаг кæсын райдайы.
Ныры дуджы социалон хызæгтæй пайда кæнын райдыдтой политикæйы дæр, уæлдайдæр та æвзæрстыты рæстæджы. Ныры онг æвзæрстыты рæстæджы адæм нымад цыдысты пассивон аудиторийыл, фæлæ техникон размæцыды фæстиуæгæн адæм систы активон аудитори. Уый та уымæн æмæ æвзарджыты æрдыгæй дæр ныр дзуапп райсæн ис, æнцонтæй базондзынæ адæмы хъуыдытæ алыгъуызон фарстаты фæдыл. Уымæ гæсгæ алы бæстæйы дæр æвзæрстыты процессмæ хаст æрцыдис бирæ ивындзинæдтæ. Цыфæнды информаци дæр интернеты руаджы парахат кæны бирæ тагъддæр, уæлдайдæр та «фейктæ». Ныр иу æвзæрстыты компани дæр цух нæ вæййы «боттæй» æмæ «трол-лтæй», кæцытæ фæкусынц кæцыдæр кандидатты пайдайæн.
Адæймагыл тынг æндавын райдыдтой социалон хызæгтæ æвзæрстыты рæстæджы. Исты хъуыдыйыл лæуд куы уа, уæд йæ хъуыды гæнæн ис æмæ фæива интернеты йе «мбæлттимæ» фысгæйæ, иннæтæ æндæр хъуыдыйыл лæуд куы уой, уæддæр. Стæй альтернативон информаци куы нæ уа интернеты тыгъдады, уæд адæмæн цыфæнды гæды ныхæстæ дæр бауырнын кæныдзынæ, уымæн æмæ сын анализ саразыны фадат нæ вæййы, раст информаци сæм нæ бахæццæ вæййы.
Ахуыргæндтæ ма куыд раиртæстой, афтæмæй социалон хызæгты цы æрыгон гоймæгтæ сты, уыдоны фылдæр хай никуы райсынц хайад æвзæрстыты, кæд æмæ активон вæййынц дискусситы рæстæджы, уæддæр. Уыдоны фæцымыдис кæнынц æрмæстдæр протестон акцитæ, бойкоттæ æмæ афтæ дарддæр.
Уæдæ дызæрдыггаг нæу, социалон хызæгтæ тынг кæй æндавынц адæмы æрвылбонон цардыл. Хорз сты æви взæр, уый рæстæг равдисдзæнис, фæлæ ныридæгæн фылдæр негатив кæй хæссынц адæмы цардмæ, хиæмбарынадмæ, уагахастмæ, уый бæрæг у.
ДЖИОТЫ Алыксандр
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.