Критикæ хъуамæ уа конструктивон æмæ нысанмæздæхт

Фæстаг бонты нæ республикæйы сæвзæрдис æндыгъд уавæр. Парламент сессийы рæстæджы, Хицауады куыстæн «æвзæр» кæй саргъ кодта, уый фехъусгæйæ не ‘мбæстæгтæй бирæтæ фæтыхстысты, мыййаг та исты  хъыгаг быцæутæ куы расайа. Сæ хъуыды базоныны тыххæй цæрджыты ‘хсæн ауагъдæуыд блиц-афарст.

Фарст: Ныртæккæ нæ республикæйы цы политикон чысыл быцæутæ цæуы, уыдон тыххæй ма нын зæгъ дæ хъуыдытæ?

Дзуапп: Плиты Мадинæ – Хæсты фæцæфуæвджытæн æххуысы фонды хистæр:

– Парламент æмæ Хицауады куысты тыххæй мах базонæм дзыллон информацийы фæрæзты руаджы. Нæ республикæйы алы фадыджы цæуæг вазыгджын процесстæ дæр сты уæ цæстæнгасæй аразгæ. Уæрæсейы информацион агентадтæм дæр информаци сымах дæттут, уымæ гæсгæ уæ арæхстдзинад æмæ профессионалон архайдæй базонæм мах нæ министрадтæ æмæ ведомствоты куысты тыххæй. Кæй зæгъын æй хъæуы, куыст кæм цæуы, уым æнæрæдигæ нæ вæййы. Хицауады чиновниктæй исчи куы рæдиа, уæд та йын йæ ных хъуамæ Парламент бакъуыра. Уым диссагæй ницы ис, уымæн æмæ уый закъондæттæг орган у. Критикæ ны-санмæздæхт æмæ конструктивон куы уа, уæд уый политикон быцæутæм цæмæн хъуамæ хиза?! Нæ горæт чысыл у, уымæ гæсгæ дам-думтæ бæхыл бадæгау сты, уайтагъд ахæлиу вæййынц. Мах уынæм, бæстæйы разамынад кæд сындæг, уæддæр хъазуатонæй архайы уæндонæй куысты уавæртæ фæхуыздæр кæныныл. Æрмæст фæстаг дыууæ азы нæ горæты цал уынджы схæрзарæзт, уыдæттæ уынгæйæ, адæймаджы зæрдæ хуры фарсмæ абады. Ахсджиагдæр социалон объекттæ арæзт цæуынц Инвестицион программæйы руаджы. Хицауад архайы бюджетон фæрæзтæ раст хардз кæныныл. Фæстаг рæстæджы ист цæуы мадзæлттæ, цæмæй бюджет хуыздæр æмæ эффективондæр кæна казначействойы системæйыл æнцойгæнгæйæ. Цæмæй Уæрæсейы Федераци Хуссар Ирыстонæн цы фæрæзтæ хицæн кæны, уыдонæй эффективондæрæй пайда цæуа. Программæйы фæлгæтты мадзæлттæн, сæйраджыдæр, ис æндидзынгæнæн нысаниуæг: инфраструктурæйы объектты, ахуырады, культурæйы, хъахъхъæнынады æмæ а.д.

Æнæбанысангæнгæ нæй, 1989-2008 азты гуырдзыйы агрессийы рæстæджы кæмæн разианчындæуыд, уыцы бинонтæн рæстæгæй-рæстæгмæ цы æххуыс цæуы, уымæн дæр.

Мæ зынаргъ æфсымæртæ æмæ æмтохгæнджытæ, курæг уæ дæн, бамбарут кæрæдзи!

Уазæгты Рита – Сатихъары  астæуккаг скъолайы директор:

Хицауады Сæрдар Хъуылымбегты Доментийы хыгъд 2015 азæн Парламенты сессийы Парламенты депутаттæ æвзæр нысан кæй нывæрдтой, уый, сæрмагондæй, мæнмæ сæвзæрын кодта æнæразыдзинад. Уымæн æмæ йæ хыгъды уый æрмæст цифрæтæ æмæ факттыл нæ дзырдта. Уыцы ныхæсты æцæгдзинады æв-дисæн ахуырады къабазы дæн мæ-хæдæг.

2015 азы Хицауады архайд здæхт уыд ахуырады системæмæ. Ахуырадон уагдæтты материалон-техникон базæ сфидар кæнын æмæ ахуыргæнджыты квалификацийы æмвæзад фæбæрзонддæр кæнынмæ. 2015 азы ахуыргæнджыты квалификаци фæбæрзонддæр кæныны курсытæм æрвыст æрцыд дзæвгар педагогтæ. Ахуырадон-хъомыладон процессы æмвæзад фæхуыздæр кæныны фæдыл райстæрцæуæг мадзæлттæ ахъаз сты ахуыргæнинæгты цæттæдзинады æмвæзад фæбæрзонддæр кæнынæн, уыдонæй бирæтæ алыгъуызон конкурсты конкуренци дæттынц сæ уæрæсейаг коллегæтæн.

Æндæр министрадты куыстытимæ лæмбынæг зонгæ нæ дæн, фæлæ Ахуырады министрады куыстмæ лæмбынæг мæ хъус дарын æмæ зонын, 2016 азы Уæрæсейы цæуæг олимпиадæйы хайад кæй райстой 85 ахуыргæнинаджы, кæцытæй бирæтæ систы уæлахиздзаутæ æмæ лауреаттæ.

Ахуырады системæйы рæзты фæ-дыл мадзæлттæ исгæйæ, республикæйы Ахуырады министрад тырны уымæ, цæмæй скъолайы кары агъом-мæйы уагдæттæ æмæ астæуккаг скъолатæ бæрæг предметтæй æрмæст зонындзинæдтæ ма дæттой, фæлæ уой рæзгæ фæлтæры монон-хæрзæгъдаудзинады, мадæлон æвзаг бындуронæй ахуыр кæнын, нæ адæмы æгъдæуттæ æмæ традицитимæ зонгæ кæныны артдзæстытæ. Фæстаг азты скъолайы кары агъоммæйы уаг-дæттæн рауагъд æрцыд бирæнымæц ахуырадон-методикон литературæ, дзырдуæттæ, монографитæ, ирон литературæйы истори ахуыр кæныны фæдыл ахуыргæнæн чингуытæ, скъолатæ ифтонг цæуынц ирон æвзаджы кабинеттæй æмæ а.д.

Æхсызгонæй ма мæ банысан кæнын фæнды, фæстаг азты республикæйы районтæм цы хъусдард здæхт цæуы, уый. Хъæуты цалцæггæнæн-æндидзынгæнæн куыстытæ канд Инвестпрограммæйы фæлгæтты нæ цæуынц æххæст. Æрвылаз дæр бюджетæй рахицæн чындæуы фæрæзтæ, горæт æмæ районты администрациты цæрæнуатон-коммуналон хæдзарадтæн, цæмæй сæххæст кæной фыццаградон мадзæлттæ. Æппæт уыцы мадзæлттæ та здæхт вæййынц республикæйы цæрджыты царды æмвæзад бæрзонддæр кæнынмæ

Æрмæст фæстаг рæстæджы нæ республикæйы Президенты хъæппæрисæй цы цалдæр спортивон фæзуаты арæзт æрцыд, цæмæй фæсивæд  физикон культурæ æмæ спорты размæ цæуой, уый тыххæй дæр не ‘мбæлд Хицауады куыстæн ахæм «æвзæр» нысан нывæрыны бар. Прессæйы фæрцы æз зонын, бирæ спортивон мадзæлтты кæй райсынц нæ спортивон секциты хъомылгæнинæгтæ хайад æмæ сæ уæлахиздзинæдтæй рухс кæнынц спорт-уарзджыты зæрдæтæ.

Æвзонг спортсментæ уæлахиз кæнынц æрмæст республикон масштабы ерысты нæ, фæлæ республикæйæн æддейæ уагъдцæуæг ерысты дæр. Дæнцæгæн æрхæсдзынæн мæ хойы чызг Дудайты Доннæйы. Уый у ДЮОШС-йы хъомылгæнинаг, архайы спорты, каратэ-кекусинканы хуызы. Æппынæдзух хайад исы ерысты. Арæх æй акæны йæ тренер Созайты Владимир Уæрæсейы Хуссар Федералон зылды цæуæг ерыстæм. Уыцы балц организаци æрцæуы Фæсивæдон политикæ, спорт æмæ туризмы фæдыл комитеты æххуысæй.

Культурæйы рæзты дæр къаддæр позитивон ивындзинæдтæ нæй. Ойы, уыцы хъуыддæгты нын æппынæдзух Уæрæсе æххуыс кæны. Фæлæ мах æвдисæнтæ стæм, республикæйы культурæйы фадыджы дæр стыр æнтыстытæ кæй ис, уымæн дæр.

Æрæджы Æлборты Феликсы номыл Цхинвалы музыкалон ахуыргæнæндоны ахуыргæнинæгтæ цы мастер-къластæ радтой, кæнæ Нывгæнджыты цæдисы æххуысæй æндæр горæты цы равдыстытæ æрцæуы организаци, уыдæттыл куыннæ хъуамæ райæм.

Тасойты Владимир – пенсиисæг:

– Царды æмвæзад бирæ фæхуыздæр фæстаг азты. Кæрæдзимæ быцæугæнгæйæ махæн хорз фидæн нæ уыдзæнис. Рæдыдтытæ æмæ къуыхцытæ амонын хъæуы фæлмæнæй. Мах аразæм ног республикæ, ног цард. Æндæр размæцыд паддзахадты æмрæнхъ нырма не стæм, уымæн æмæ 20 азæй фылдæр мах уыдыстæм цъыссымы. Ныр Стыр Уæрæсейы фæрцы нæ уæнгтæ айтынг кодтам. Æрæджы дæр ма, цæмæй пенсийы кары адæймаг пенси сарæзтаид, уый тыххæй йæ Цæгат Ирыстоны пенсион ифтонгады кусджытæ хъуамæ быныстъыгъд бакодтаиккой. Ныр нæхимæ ис саразæн уыцы лæггæдтæн, æцæг Уæрæсейы пенситæм абаргæйæ ныртæккæ мах пенси къаддæр у, фæлæ йæ хорз æмбарæм, уый рæстæгмæ кæй у. Пенсийы бæрц астæуккаг нымадæй 2014 азы уыд 5 816 сомы, ацы аз та фæфылдæр 6 738 сомы онг, ома, фæфылдæр 478 сомы бæрц. Кæй зæгъын æй хъæуы, уыдон пенсийы уыцы бæрцтæ не сты, кæцытæй райгонд сты пенсиисджытæ, фæлæ уал, хъыгагæн, абон афтæ сты нæ уавæртæ.

Æхсызгон у, ног рынчындæттæ арæзт кæй цæуы. Æрмæст хицæн æмæ хицæн хъæуты цал фельдшерон пункты арæзт æрцыд! Æрвылаз дæр   медикаменттæ балхæныны тыххæй Хицауад рахицæн кæны æхцайы фæрæзтæ, кæцытæй ифтонг æрцæуынц, хатырон категорийæ цы æмбæстæгтæ пайда кæнынц медикаменттæй, уыдон. Рынчындæттæ медицинон ифтонггæрзтæй ифтонг кæй цæуынц, уый дæр æхсызгон хабар у. Республикон рынчындоны баконд æрцыд имплантологийы хайад, тагъд конд æрцæудзæнис Сывæллæтты реабилитацион центр. Куыд зæгъынц, афтæмæй арæзт цæуы хирургион корпус дæр, цыран уыдзæн гемодиализы хайад дæр. Уымæ нæ горæты цæрджытæй бирæтæ æнхъæлмæ кæсынц къорд азты. Зæрдæйæн æхсызгондзинад хæссы, бирæ æрыгон дохтыртæ кæй фæзынд нæ соматикон рынчындоны, уыцы хæрзиуæгон хъуыддаг дæр. Уыдон кусынц ног технологитæм гæсгæ æмæ сæ фæлмæн ахастæй райгонд сты рынчынтæ. Рынчыны куы бахъæуы хос кæнынмæ республикæйæ æддæмæ арвитыны сæр, уæддæр нæ вæййы проблемæтæ Æнæниздзинад хъахъхъæныны министрадæй.

Нал нæм ис газ æмæ электроэнергийæ хъуагдзинад. Мах зонæм, цæрджытæй бирæтæ газ æмæ электроэнергийы хæрдзтæ  кæй нæ фидынц, Уæрæсейы РАОЭС-ы раз нæ хæстæ стыр кæй сты. Электроэнерги æмæ газы хæрдзтæ фидыны тыххæй  Хицауад бюджетæй æхцайы фæрæзтæ рахицæн кодта æмæ бамбæрзта хæстæ. Хатыртæ вæййы иуæй-иу категорийы æмбæстæгтæн дæр, æгæрыстæмæй, фæкъаддæр  кодтой хъæууон цæрджытæн сæ электроэнергийы фиддонты тарифтæ, æрдзон газ сæм кæй нæй, уый аххосæй.

Парламенты куысты тыххæй æз фехъусын бынæттон телеуынынады алæвæрдтæм. Мæ зæрдæмæ цæуы сæ куыст. Æрмæст хуыздæр уаид, Хицауадимæ иудзинад куы саразиккой æмæ æмгуыст куы кæниккой.

Уазæгты Марфа