Августы хæсты бонты æфсæддонтæ, медицинон кусджытæ æмæ æндæрты æмрæнхъ, сæ хæстæ æххæстгæнгæйæ, хъайтардзинад чи равдыста, уыдонæй сæ иутæ уыдысты куыд бынæттон, афтæ – уæрæсейаг журналисттæ. Уыдон сæ профессионалон куыст æххæст кодтой æхстыты бын дæр. Абоны онг нæм цы видео æмæ фотоæрмæг æрхæццæ, уыдон журналистты удуæлдай куысты руаджы. Хуссар Ирыстонæй уыцы журналистты æхсæн уыдысты: Гаглойты Иринæ, Хъоцыты Андрей, Плиты Инал, Бететы Юри, Гасситы Петя, Пæррæстаты Ланæ, Æлборты Ревмирæ æмæ æндæртæ. Уæрæсейаг телекомпаниты сæрмагонд уацхæсджытæй та – Антон Степаненко, Андрей Чистяков, Руслан Гусаров, Вадим Гончаров, Евгений Поддубный, Хъуысаты Тимур, Алексей Степанов-Молодов, Ольга Кирий æмæ æндæртæ, афтæ ма иугай газеттæ æмæ журналты уацхæсджытæ. Æппæт ирон адæмæн уæдæй абонмæ дæр æппæт ацы журналисттæ сты уарзон, аккаг аргъ сын кæнынц, нымайынц сæ хъайтартыл, уымæн æмæ сын æмбарынц сæ фыдæбон уыцы фыдбоны хæсты рæстæджы.
Æндæр æмæ æндæр азты уæрæсейаг журналисттæй 2008-æм азы августы хæсты тыххæй сæ мысинæгты афтæ дзырдтой.
Антон Степаненко:
– Нырмæ цы рæстæг рацыд, уый мæм бирæ дæр кæсы æмæ цъус дæр. Августы хæсты хицæн цаутæ мæ абоны онг дæр нæ рох кæнынц. Зæгъæм, мæ оператор Кирилл Бутыринимæ æхсæвæр куыд хордтам æмæ нæм æнæнхъæлæджы куыд фæсидтысты фидауынгæнджытæм видеокадртæ исыны тыххæй. Мæ зæрдыл лæууынц штабмæ хæстæг фыццаг срæмыгъдтытæ. Уый фæстæ уазæгдонмæ куыд лыгъдыстæм æмæ «тарелкæ» куыд æвæрдтам. Къухын фонарты рухсмæ-иу комкоммæ эфиры куыд цыдыстæм. Диссаг уый у, æмæ уæд хъуыды дæр нæ кодтам хæстыл, фæлæ карз æмæ æгъатыр хæст уæддæр райдыдта.
Уæд Цхинвалы цы диссæгтæ цыд, уыдоны масштаб бамбæрстам 9-æм августы райсомæй, кадртæ исыны тыххæй горæтмæ куы рахызтыстæм, уæд. Дисы нæ ныппæрста Цхинвалы æддаг хуыз – 7-æм августы цы хуызæн уыд æмæ 9-æм августы цы хуыз райста, уый. Нæ къæхты бын та парахатæй – гильзæтæ æмæ сармадзанты схъистæ. Ахæм диссаг æз никуы федтон Цхинвалы размæ дæр, æгæрыстæмæй æндæр хæстыты дæр.
Мæ зæрдыл лæууы хæстæй иу афæдзы фæстæ импровизацигонд музей Сталины уынджы хæлд хæдзары. Мæ зæрдыл лæууынц, Хуссар Ирыстонмæ æрцæуæг фæмардуæвæг фидауынгæнджыты хæстæджыты æнкъард цæсгæмттæ, кæцытæ æрцыдысты Цхинвалмæ, цæмæй феной, кæм тох кодтой æмæ кæм фæмардысты, уыцы бынæтты. Уæззау бонтæ уыдысты августы бонтæ.
Ольга Кирий:
– Хæсты хæдразмæ æз уыдтæн радон улæфты æмæ стæй тынг дард. Фæлæ телеуынынады ног хабæртты куы федтон автобусты, кæцытæ Хуссар Ирыстонæй ластой адæмы, уæд бамбæрстон, уый æгæр серьезон хъуыддаг кæй у. Æз уæд бахатыдтæн нæ телеканалы къухдариуæгадмæ, цæмæй мæм куыстмæ фæсида æмæ мæ арвита Цхинвалмæ. Уый размæ мын уыцы горæт тынг æввахс ссис.
Цхинвалмæ æрцæугæйæ, федтон афтид уынгтæ. Адæм сæ фыруынгæджыйæ цардысты хæдзæртты бын ныккæндты. Уый фæстæ цаутæ «лыгъдысты» тынг тагъд. Журналисттæ ацыдысты фидауынгæнæг тыхты базæмæ, цæмæй интервью райстаиккой командæкæнынадæй. 23.00 сахаты фæстæ райдыдтой æхстытæ. Уый уыд хæсты райдиан, кæцы нæ уырнгæ дæр нæ кодта.
Абоны онг дæр ма æрымысын бынæттон цæрджыты, лæппуты, кæцытæ, сæ цардыл нæ ауæрдгæйæ, хъахъхъæдтой сæ райгуырæн зæхх. Уый алкæмæн дæр хъуамæ уа цæвиттон. Хъайтартæ, кæцытыл фæфыссынц чингуытæ, мæ сæрæй уын ныллæг кувын. Абоны онг дæр мæ зæрдыл лæууынц зарæгæй ныхæстæ: «Цхинвал – это наша земля! Цхинвал, защитим мы тебя!».
Амондджын ут, бирæ хъизæмæрттæбавзарæг адæм, уыцы уынгты кæддæриддæр зæлæд сывæллæтты худт.
Хъуысаты Тимур:
– 2008 азы августы фыццаг бонæй фæстæмæ ПТРК «Алания»-йы информацион программæты службæ куыста сæрмагонд режимы. Арæх-иу нæ бахъуыд регионалон «Вести»-йы экстренон алæвæрдтæ адæттыны сæр. Иухатт æхсæвы фыццаг сахатыл, цæмæй бригадæ æмбырд кæныныл рæстæг ма хардз кæнæм, уый тыххæй æз мæхæдæг рацыдтæн комкоммæ эфиры æнæ режиссертæ æмæ оператортæй, уыдоны бæсты рацыдысты нæ директор Тæболты Сергей (уæд æз куыстон йæ хæдивæгæй) æмæ продюсер Бутаты Тамерлан. Фидауынгæнæг тыхты ирон батальоны командæгæнæг Фриты Хъазбег нæ студимæ комкоммæ бастдзинады руаджы радзырдта, зæгъгæ, гуырдзиаг снайпертæ æхсын райдыдтой, æрмæст тыхон службæгæнджыты нæ, фæлæ сабыр цæрджыты дæр. Æхсын райдыдтой минæтæй дæр, фехъусын чындæуыд цæфты тыххæй дæр…
Цæуын хъуыдис Цхинвалмæ æмæ мах сфæнд кодтам командировкæйы мæн арвитын… нырма уал 6 августы, фæлæ йæ аргъæвтам, æмæ та ногæй – æнæсплангонд эфиртæ… 7-æм августы изæрæй исæн аппаратурæйы æнæхъæн комплект уыдысты нæ службæйон машинæйы багажникы. Æмбисæхсæв ПТРК-йы ног хабæртты бригадæйы растын кодтой фæдисы.
Тæболты Сергей нын фехъусын кодта, зæгъгæ, Хуссармæ фæцæуы Цæгат Ирыстоны Сæргълæууæг Мамсыраты Таймураз, уæд уый уыд улæфынмæ Кисловодскы æмæ, такси баххуырсгæйæ, рараст Транскамы æрдæм.
«Ис æм æрмæстдæр иу бынат», – загъта шеф æмæ æз хъуыды дæр нæ акодтон, афтæмæй йын загътон, зæгъын, цæуынмæ æз цæттæ дæн. Алагиры сбадтæн «патрулька»-йыл æмæ уадидæгæн араст стæм. Ручъы æфцæгыл куы æрцæйцыдыстæм, уæд нын нæ фæндаг æрæхгæдта «Нива» машинæ. Спецслужбæты кусджытæ нын радзырдтой, зæгъгæ, уæ размæ гуманитарон æххуысы колоннæ цыд æмæ бахаудтой æхстыты бын, ис дзы уды зиæнттæ дæр. Спецслужбæйы кусджытæ хъавыдысты мах ма ауадзын… «Кæд уым адæм мæлынц, уæд æз хъуамæ уыцы ран уон», – карзæй сын загъта Мамсыраты Таймураз æмæ та дарддæр араст стæм.
Уæд НТВ талф-тулфтæй фехъусын кодта, зæгъгæ, дам, Цæгат Ирыстоны сæргълæууæджы машинæ бахауд бомбæзгъæлсты бын. Уый тыххæй нын радзырдта НТВ-йы сæрмагонд уацхæссæг Максим Березин, фæстейæ нæ куы æрбаййæфта, уæд. Березин куы базыдта, раст информаци нæ радтой, уæд телефонæй уайтагъд адзырдта Мæскуымæ æмæ аивтой мæнг информаци.
Зары фæндагыл Дзауы рынчындонмæ ласын райдыдтой фыццаг цæфты. Мæ камерæйы объективмæ бахауæг рыгæвдылд æмæ тугамæхст лæппуйæн райдыдтой операци аразын.
Уалынмæ уæлдæфы фæзындысты гуырдзиаг хæдтæхджытæ, уыдон фенгæйæ, мах амбæхстыстæм. Хæдтæхджытæ бомбæтæ æрæппæрстой æмæ фæстæмæ атахтысты.
Телефонтæ кæд рæстмæ нал куыстой, уæддæр мæм куыддæрты фæдзырдта канал «Russia Today»-йы телеоператор Кокайты Æхсар. Уый 7 августы æхсæв йæ коллегæтимæ рарвыстой Хуссар Ирыстонмæ хæдтæхæгыл, кæцы тахт Мæскуыйæ Тбилисмæ. Хæст кæй райдыдта, уый базыдтой уæлдæфы. Ахъуыды ма йыл кæнут, цы уавæры уыдысты уæрæсейаг журналисттæ, кæцытæй иу уыд ирон. «Russia Today»-ы къорд уыцы тæссаг æхсæв Хуссар Ирыстонмæ æрбаирвæзт стыр зынтæй.
Æрмæг бацæттæ кодта
ЦХУЫРБАТЫ Ларисæ
