Хыгъд бакæнгæ куысты тыххæй

2017-æм азы афæдзон планон зонадон куыстытæн хатдзæгтæ саразыны сæраппонд Уанеты Захары номыл зонад-иртасæн институты уагъд æрцыд зонадон хыгъдон сесси, кæцымæ хаст æрцыдысты институты хайæдты зонадон кусджыты бакæнгæ куыстытæ, ома, æнæхъæн азы дæргъы цæуыл куыстой, уыдон. Зонадон сессимæ æрбацыдысты æмæ дзы хайад райстой Республикæ Хуссар Ирыстоны Хицауады Сæрдар Пухаты Эрик æмæ горæт Цхинвалы администрацийы сæргълæууæг Коцты Алан. Ардæм ма æрбацыдысты зонад-иртасæн институты кусджытæ æмæ Тыбылты Алыксандры номыл Хуссар Ирыстоны паддзахадон университеты ахуыргæнджытæ, студенттæ.

Мадзал бацæуæн ныхасæй байгом кодта институты директор, историон зонæдты кандидат Гаглойты Роберт æмæ банысан кодта, зæгъгæ, ацы бон æрхаудта зындгонд ахуыргонд Всеволод Миллеры райгуырдыл 170 азы сæххæсты бонмæ æмæ сæ рохуаты кæй нæу.

Гаглойты Роберт æрæмбырдуæвджыты размæ рахаста  доклад ахæм темæйыл: «Сармато-аланы и Центральное Закавказье», цыран бæрæг кæны ирон адæмы уидæгтæ æмæ сæ равзæрд. Уый тыххæй зынд-гонд историктæ æмæ географтæ цы зæгъынц, уыдон банысангонд æрцыдысты доклады. О, фæлæ Гаглойты Роберт куыд банысан кодта, афтæмæй историйы ацы фарсты Кавказы адæмтæй бирæтæм æвзæрын кæны дызæрдыгдзинад æмæ йыл кæнынц быцæу. «Рæхджы 22-29 апрелы Хъæрæсе-Черкессийы уагъд цæудзæнис зонадон конференци, цыран мах дæр Цæгат Ирыстон-Аланиимæ иумæ хайад исдзыстæм уыцы ран. Æз нæ дызæрдыг кæнын ууыл æмæ ацы фарст йæ фæдыл ма расайа быцæутæ», – банысан кодта Гаглойты Роберт.

Æдæппæт сессимæ хаст æрцыдысты 6 доклады. Цымыдисон докладтæ бакастысты Истори æмæ этнологийы хайады хистæр зонадон кусæг, историон зонæдты кусæг, кандидат Джиоты З. – «Скифы и истоки Иберийского царства», Ног æмæ ногдæр историйы хайады хистæр зонадон кусæг, историон  кандидат Санахъоты Инал – «Разделенность осетинского народа, как феномен общественно-политической жизни», ирон æвзаджы хайады кæстæр зонадон кусæг Дыгъуызты З. – «О некоторых моделях определительных конструкций в истории осетинского языка», хистæр зонадон кусæг, экономикон зонæдты кандидат Къæбысты Мария – «Основные проблемы экономики Южной Осетии», ирон литературæйы историйы хайады гæс, филологон зонæдты кандидат Биазырты Аллæ «Сфæлдыстады гуылфæнты» (Гæбулты Мелитоны райгуырды 90 азы бонмæ).

Хуссар Ирыстоны экономикæ райтынг кæныны тыххæй цы проблемæтæ æвзæры æмæ уæвынад кæны, уыдоны тыххæй йæ доклады лæмбынæгæй æрдзырдта Къæбысты Мария.

Ацы фарст нæ республикæйæн риссаг фарст кæй у æмæ йæ арф сахуыр кæнын кæй хъæуы, уыдæттæ амыдта зонадон кусæг. «Æртæ азы размæ зонадон конференцийы мæ раныхасы ацы темæйыл дзургæйæ æз хъардтон, цæмæй куыд национ бренд, афтæ уа-дзын райдайæм туаг. Уый тыххæй фыстой газет «Республикæ» æмæ Информацион агентад «Осинформ»-ы дæр. Мæнæн тынг æхсызгон уыд, ивгъуыд аз туаг уæййаг кæй федтон дуканиты, уый. Куы йыл ахъуыды кæнæм, уæд дзы зынæй ницы ис. Адæймаджы бафæндыд æмæ йæ сарæзта. Афтæ хъуамæ уыдаид æмткæй нæ адæмы ‘хсæн, цæмæй нæ экономикæ ракæнæм, цы уавæры ис, уымæй хуыздæр уавæрмæ. Афтæ зæгъæм, æмæ нæ экономикæйы уавæр бынтон æвзæр у æмæ афтæ дæр нæу.

Хуссар Ирыстоны экономикæ фылдæрбæрцæй кæнгæ у Уæрæсейы Федерацийы финансон æххуысæй. Уымæ гæсгæ нæ хъæуы саразын ног экономикон политикæ, кæцы ахъаз фæуаид уæлдæр банысангонд проблемæйæн.

Иууыл сæйрагдæр та у, цæмæй сбæрæг кæнæм, экономикæ райтынг кæныны хъуыддаджы раз цы ныхдуртæ лæууы, уыдоны аххосæгтæ. Уыдонæн анализ скæнын æмæ уыцы уавæрæй рахизын», – банысан кодта Къæбысты Мария. Уый ма куыд загъта, афтæмæй нæ паддзахады фылдæр хъусдард аздахын хъæуы хорз, гъæдджын ахуырад райсыны хъуыддагмæ (инженерон фылдæр). Уый æмрæнхъ бæрæг кæнын хъæуы курдиатджын сывæллæтты, кæцытæ цъус не сты нæ республикæйы. Докладгæнæг ма ахсджиагыл банымадта инвестортимæ æмгуысткæнынады хъуыддаг, афтæ ма кæй хъæуы культурон-историон брендтæ саразыныл бакусын дæр, кæцытæй зындгонд цæудзæнис нæ республикæ, уыцы нымæцы туризм  æмæ бирæ æндæртæ.

Ацы аз поэт, прозаик æмæ тæлмацгæнæг Гæбулты Мелитоны райгуырдыл 90 азы кæй æххæст кæны, уымæ гæсгæ Биазырты Аллæ сарæзта афæлгæст фыссæджы сфæлдыстадыл. Докладгæнæг банысан кодта, зæгъгæ, Гæбулты Мелитоны юбилейы цытæн монографи кæй хъуамæ рацæуа йе сфæлдыстады фæдыл. «Йæ уацмысты Гæбулты Мелитон стыр хъусдард здахы рæзгæ фæлтæры хъомылады моралон-этикон фарстытæм. Мелитон ирон литературæмæ стыр хайбавæрд бахаста йæ чингуытæй «Царды гуылфæны», «Уарзт æмæ фыдæх», «Тагъд дон фурды не ‘ййафы», «Гæдыйы къах цыбыр у», «Дæ тугæй фыст», «Цардиппæрд», «Æнæмастæй цæр», «Зæронд куыройгæс», – банысан кодта Биазырты чызг.

Мелитоны уацмысты тематикæ у алыварсон: цымыдис æй кæны адæймаджы миддуне, йæ хъуыдыкæнынад æмæ зондахаст, хъæууон царды нывтæ æмæ хъæуты æдзæ-рæгдзинад, ног дуджы комулæфт æмæ зæронд адæймаджы иунæгдзинады проблемæ æмæ æндæр ахсджиаг фарстытæ.

Зонадон сессийы кæрон  раныхас кодта РХИ-йы Хицауады Сæрдар Пухаты Эрик. Уый, фыццаджыдæр, бузныджы ныхæстæ загъта докладгæнджытæн, сæ куыстытæ цымыдисон кæй рауадысты, уый тыххæй. «Æхсызгон мын у, сессийы куысты фæсивæд дæр хайад кæй исынц, уыцы хъуыддаг.  Докладгæнджыты куыстытæ сты ахсджиаг æмæ цымыдисон.

Фæнды мæ зæгъын уый, æмæ нын æрæджы нæ цæгаттаг æфсымæртимæ терминологон къамисы сырæзты фæдыл кæй уыдис рабадт. Фæнды мæ, цæмæй нæ ахуыргæндтæ, куырыхон адæм æрбаиу уой æмæ уыцы къамисы куысты хайад исой. Уымæн æмæ уый æрмæст къамисы уæнгты куыст нæу, фæлæ æмткæй нæ республикæйы адæмы. Ацы ран бирæ куыст кæй ис, ууыл дызæрдыг нæ кæнын. Ис дзы финансон хæрдзтæ дæр. Фæлæ сæйраг-дæр у сомбоны фæлтæртæм не ‘взаг, нæ культурæ æмæ æгъдæуттæ адæттын. Æз уæм сидын, цæмæй нæ фарсмæ æрбалæууат æмæ йыл фылдæр специалисттæй иумиагæй бакусæм. Хорз уаид æмæ зонад-иртасæн институт фылдæрбæрцæй хайад куы исиккой уыцы программæйы», – загъта Пухаты Эрик

Зонадон сессийы ма дзырд цыдис æндæр æмæ æндæр фарстытыл дæр.

Профессор Битарты Зоя йæ  раныхасы банысан кодта æмæ рæгъмæ рахаста цалдæр проблемон фарсты. Фыццаг уал уый, æмæ корпусты рæзтæ автомашинæтæй кæй байдзаг сты æмæ сывæллæттæн сæ хъазæн бынæттæ кæй байстой.  Æмæ бахатыд Хицауады Сæрдармæ, цæмæй ацы фарстмæ æркæсой æмæ ма исты объекттæ куы аразой, уæд арæзт æрцæуой машинæтæ уромæн бынæттæ.

«Дыккаг та ма фæнды зæгъын уый, æмæ фæсивæды хъомыладмæ стырдæр хъусдард аздахын кæй хъæуы. Æрæджы нæ горæты цы видеоæрмæг апарахат, уый тыххæй алчидæр зоны. Фарстæуы, цæмæ кæсæм ахæм хъуыддæгтæм афтæ», – карзæй дзырдта Битарон.

Кæронбæттæны ма институты директор æппæтæн дæр бузныджы ныхæстæ загъта, зонадон сессийы хайад кæй райстой æмæ сын сæ куыстытæн кæй саргъ кодтой, уый тыххæй.

Цхуырбаты Ларисæ