Нæ уарзон газет «Хурзæрин»-ы фыццаг номыры рацыдыл 100 азы кæй сæххæст, уыцы цины хабарыл газеты коллективы æмрæнхъ æхсызгонæй сæмбæлдысты газеткæсджытæ æмæ æхсæнадон уацхæсджытæ дæр. Уал азы дæргъы «Хурзæрин» зилы Ирыстоны алы къуымты æмæ алыгъуызон хабæрттæ хæссы адæммæ, тавы сæ йæ зæрин тынтæй.
Мæ сабидуджы нæ уыдысты информацийы алыгъуызон фæрæзтæ æмæ зæгъæн ис, адæммæ иунæг хабархæссæг кæй уыд «Хурзæрин». Цæрджытæ хæстон хабæрттимæ зонгæ кодтой газеты фæрцы.
Адæм газет æмæ фыстæджытæм æнхъæлмæ кастысты æнæрхъæцæй. Уыцы рæстæджы газет «Коммунист»-ы («Хурзæрин») фæрстыл уацтæ мыхуыр цыдысты гуырдзиаг дамгъæтæй. Хистæр кары адæмæй алчи кæсын-фыссын нæ зыдта. Ног хабæрттæ базонын та алкæйы дæр фæндыд. Мæ фыды фыд Рапен – активон коммунист, æппынæдзух æнхъæлмæ каст постхæссæджы æрбацыдмæ. Уæд æз чысыл уыдтæн, фæлæ кæсын зыдтон, йæ цуры-иу мæ æрбадын кодта æмæ-иу ын хъæрæй кæсын райдыдтон газеты уацтæ – нырма бынæттон хабæрттæ æмæ уый фæстæ та – «Дунеон цаутыл афæлгæсты» рубрикæйы бын фæсарæйнаг хабæрттæ. Хатт-иу нæ сыхæгтæй дæр бирæтæ нæ цурмæ æрбацыдысты æмæ-иу мæм уыдон дæр хъуыстой. Ахæм стыр нысаниуæг уыд газетæн. Уæды рæстæджы кæд адæм мæгуыр цард кодтой, уæддæр-иу стæм хæдзарæй дарддæр иууылдæр рафыстой газет æмæ йæ кастысты.
Ныр дуг фæивта, фæзындысты дзыппы телефонтæ, Интернет æмæ уымæ гæсгæ газет рафысджыты æмæ кæсджыты нымæц бæрæг фæкъаддæр. Уый та у катайаг хъуыддаг. Ирон газеттæ æмæ журналтæ чи кæсы, уыдон хуыздæр зонгæ кæнынц бынæттон хабæрттимæ, сæ аивад, сæ культурæимæ. Мадæлон æвзагыл дæр дзурынц бирæ хуыздæр. Телевизоры экранæй æмæ бæрзонд трибунæйæ раныхасгæнджытæй бирæтæ нæ ферæхсынц сæ хъуыдытæ рæсугъд ирон æвзагыл зæгъынмæ. Арæх фæпайда кæнынц æндæр æвзæгты дзырдтæй. Ахæм раныхасгæнджытæм хъусгæйæ, адæймаджы зæрдæйы равг фехæлы. Ирон рæсугъд зæланггæнæг æвзагæй арвистон аразынц.
Советон дуджы адæмы зæрдæмæ тынг цыдысты æмæ нæ газеты зæрдиагæй кастысты критикон уацтæ, фельетонтæ æмæ æндæр темæтыл фыст уацтæ. Адæмæй-иу чи фæтыхст, йæ хъуыддаг-иу куыд æмбæлы, афтæ скъуыддзаг кæмæн нæ цыд, уый-иу йæ хъаст «Сахълæу»-мæ (газеты рубрикæ) ныффыста. Уымæн æмæ дзы ныфс æвæрдтой рæстдзинад кæй сбæрæг кæндзæн, уымæй. Абоны вазыгджын æмæ знæт дуджы газеты фæрстыл критикон уацтæ уадиссаг нал вæййы. Фæлæ цæмæй нæ хъуыддæгтæ хуыздæр цæуой, уый тыххæй цухдзинæдтæ дæр рæгъмæ хæссын хъæуы. Алцыдæр нывыл никуы уыд, никæцы рæстæджы æмæ цухдзинæдтыл хъæуы фыссын, цæмæй фæахъаз уой не ‘взонг бæстæйы рæзтæн.
Алцыдæр у фæцахуырæй. Газеты фæрстыл цалдæр хатты куы бакæсай бынæттон æмæ дунейы æрцæугæ цауты тыххæй, размæдзыд адæймæгты тыххæй очерктæ, культурæ, спорт, рохгонд ныхæстæ, дзырдбыдтæ, æгъдæуттæ, ивгъуыды цардыл уацтæ, æмбисæндтæ, таурæгътæ, уæд дæ йæхимæ æлвасдзæн æмæ дзы нал фæхицæн уыдзынæ. Уыимæ ма нын ирон газет у ахуыргæнæджы хуызæн дæр, ахуыр нæ кæны мадæлон æвзагыл рæсугъддæр дзурыныл.
Æз æрвылаз дæр рафыссын ирон æвзагыл уагъдцæуæг газеттæ – «Хурзæрин», «Рæстдзинад», журнал «Фидиуæг» æмæ газет «Республика» дæр. Кæсын сæ æппынæдзух дæр. Уæлдай тынгдæр мæ зæрдæмæ бахъарынц иуæй-иу авторты фыст æрмæджытæ. Зæгъæм, æрæджы æхсызгонæй бакастæн Козаты Павелы уац – «Абон æй нæхи цæстæй уынæм», зæгъгæ. Афтæ ма цымыдисæй бакастæн Дриаты Лейлæйы уац – «Æмбæхст хъуыдытæ æргомæй». Æнæ зæгъгæ мын нæй Биазырты Роланды мидисджын æрмæджыты тыххæй дæр. Йæ уацтæ вæйынц алыгъуызон темæтыл фыст. Фенæн сæ ис арф мидис. Мæ зæрдæ сын зæгъы дарддæры сфæлдыстадон æнтыстытæ.
2024 азы 1 январы газет «Хурзæин»-ы фыццаг номыры рацыдыл 100 азы кæй сæххæст, уый тыххæй бирæ загъд æмæ фыст æрцыд. Адæймаг а-дунейæ аивгъуыдта, афтæмæй йын йе ‘нтыстытыл, йæ уды хорз миниуджытыл дзурыс, æрымысыдтæ йын йæ рухс ном, уый хорз хъуыддаг у. Ахæмты æрымысы газет дæр. Раздæр, ома, 60-70-80-æм азты газетмæ уацтæ чи фыста, уыдоны нымæц бирæ фылдæр уыд. Хуыдтой сæ æнæштатон уацхæсджытæ. Уыдоны уацтæ фыссынмæ разæнгард кодтой фæлтæрдджын, стыр курдиаты хицау штатон журналисттæ. Ныфсы ныхæстæй сæ рæвдз кодтой уацтæ фыссынмæ. Хатт-иу сын темæтæ дæр ацамыдтой, зæгъгæ, хорз уаид мæнæ ахæм темæйыл куы ныффысис, уый. Газет ахæм зæрдæхæлар æмæ курдиатджын кусджытæй абон не ‘хсæн чи нал ис, уыдонæй скæндзынæн цалдæры кой: Гуыцмæзты Захар, Туаты Шота, Багаты Барис, Хуриты Гиви, Тедеты Павел, Харебаты Леонид, Дзуццаты Хадзы-Мурат æмæ æндæртæ.
Æз мæхæдæг дæр «Хурзæрин»-мæ рагæй фыссын уацтæ, суанг ма завод «Электровибромашинæ»-йы куы куыстон, уыцы рæстæджы дæр. Æмæ ныр дæр мæ уацты газеты фæрстыл мыхуырæй куы фенын, уæд мын вæййы тынг æхсызгон.
Абоны бон дæр рагондæр газеткæсджытæ сæ ахуыр нæ сафынц, сæ пенсийы капеччытæй рафыссынц газеттæ, фæлæ сæм сæ постхæсджытæ зивæггæнгæ хæссынц. Хъуыддаг уый мидæг ис æмæ, æндæр постхæсджытæн нæ зонын, фæлæ нæ постхæссæгæн йæ куыстмызд мæйæн фондз мин сомы йедтæмæ нæу. Æмæ цы сты абоны уæззау царды фондз мины? Афтæмæй та сæ цалдæргай хъæутыл хæдзари-хæдзар зилын фæхъæуы кæд хъæуты раздæрау бирæ цæрджытæ нал ис, уæддæр.
Хъорнисы хъæууон администрацийæн ма Джергаты Славик постхæссæгæй куы куыста, уæд ын йæ мыздмæ йæхи фæрæзтæй дыууæ мины бафтыдта нæ депутат Хъотайты Димитр. Фæлæ уый дæр кæдмæ хъуамæ æххуыс кодтаид йæхи фæрæзтæй? Постхæсджытæ кадавар мыздыл кæй кусынц, уый тыххæй газетрафысджыты бахъæуы анхъæлмæ кæсын сæ газеттæм. Хорз уаид стыр мыздтæ чи исы, уыдонæн сæ куы фæкъаддæр кæниккой æмæ сæ постхæсджыты мыздтæм куы бафтауиккой…
Советон дуджы рæнхъон æмæ бæрнон бынæтты кусæг адæмы куыстмыздтæ æмæ пенситæ дæр кæрæдзимæ æввахс лæууыдысты. Ныр се ‘хсæн æгæр стыр хицæндзинад ис.
«Хурзæрин»-ыл 100 азы сæххæсты боны цытæн зæрдиагæй арфæ кæнын газеты коллективæн. Æнæниз æмæ уæнгрогæй бирæ фæкусут нæ уарзон газеты редакцийы.
ЧЕХОЙТЫ Вася, фæллойы ветеран,
«Хурзæрин»-ы иузæрдион хæлар
