Алы уалдзæг дæр хæдхуыз у. Вæййы дзы ахæмтæ, æмæ зымæгæн йæ рæстæг нæма фæвæййы, афтæмæй æрбалæууынц йæ хъарм бонтæ æмæ уазал, фынæй æрдзы цадæггай райдайы хъал кæнын, уд уадзын. Зæххы бынæй йæ сæр сдары кæрдæг йæ цъупп æмæ быдыртæ цъæх адарынц, бæлæсты къалиутыл къуыбыр ранæрсы, сыфтæр, дидинæг ракалы, хъæууон фæллойгæнæг рахизы быдырмæ йæ цæхæрадонмæ æмæ йæ уалдзыгон куыстыты уæлхъус балæууы… Æрдзы уæнгты царды тых ахъары.
Гъе, фæлæ хъарм, рæсугъд уалдзæг йæхи фæтызмæг кæнын дæр зоны. Вæййы ахæм азтæ, æмæ райдзаст бонты æнæнхъæлæджы раивынц уазал, хъуынтъыз бонтæ. Зæхкусæджы фæстæмæ йæ хæдзармæ басуры æмæ уый дæр фенхъæлмæ кæсы кусынæн бæзгæ бонтæм. Æмæ ма, гъа, зæхкусæг йæхицæн хъарм бынат ссары, фæлæ цы бакæной бæлæсты уæлæ фæлмæнбуар дидинджытæ, быдырты, цæхæрадæтты рæз хæссын чи райдыдтой, уыцы байтыдтытæ? Æдых разынынц уазæлтты ныхмæ æмæ басийынц, тыллæг радтынхъом нал вæййынц. Цал æмæ цал уалдзæджы свæййæм æвдисæн, тыллæг радтынхъом чи нал вæййынц. Цал æмæ цал уалдзæджы свæййæм æвдисæн, æнгузбæлæстæн сæ сыфтæртæ, сæ къæбилатæ куыд ссау вæййынц æмæ бæрæгæй куыд фæдарынц, дыргъ сыл куыд нал разайы. Афтæ æндæр дыргъбæлæстæй дæр бирæтæ. Æвдисæн вæййæм уымæн дæр, æмæ зæхкусæгæн йæ хъæдуры, нартхоры æмæ æндæр культурæты байтыдтытæ æнæфтиаг куыд фæвæййынц, ногæй сæ куыд райдайы тауын, кæд ма, зæгъгæ, тыллæг æрхæссиккой, уый ныфсæй.
Уæдæ уалдзæг фæстиат кæнын дæр куыннæ зоны. Нæ фæтагъд кæны зымæ-гæй йæ бартæ райсыныл. Æмæ зымæг дæр сронбæгъд вæййы, йæ хъызт, уазал бонтæй æрдзы хъал кæнын нæ уадзы, кæд хур йæхи уæлæмæуæлæмæ, арвы астæумæ ивазы, уæддæр. Фæлæ уыцы уазал бонтæн дæр кæрон æрцæуы æмæ хур уалдзыгон сыгъдæг арвæй куы ‘ркæсы, куы æрæндавы, уæд зымæг йæ митимæ лидзинаг фæвæййы хæхты ‘рдæм, стæй уырдыгæй дæр фæсæфы, цалынмæ та ногæй йæ рад æрлæууы, уæдмæ.
О, иу уалдзæг нæ вæййы иннæйы хуызæн. Чи дзы раздæр æрцæуы, чи – фæстæдæр, кæм хъарм бонтæ фылдæр вæййы, кæм – къаддæр. Уæдæ иу бæрцæй кæм вæййынц къæвда æмæ асæст бонтæ дæр алы уалдзæджы.
Цахæм уалдзæгыл сæмбæлдыстæм ацы аз та? Æвæццæгæн нæ ничи уыд æнхъæл æмæ уый йæхи афтæ тызмæгæй равдиса. Зымæджы бонты цы мит хъуамæ уарыдаид, уый ныууарыд уалдзæгæй рацæугæ бонты. Цæгат Ирыс-тонимæ нæ цы фæндаг бæтты, ууыл къуырийы дæргъы ацæуæнтæ æмæ æрцæуæнтæ нал уыд. Æгæрыстæмæй-иу нæ горæты цы мит рауарыд, уый дæр-иу цалдæргай бонты афæстиат, аууон рæтты та-иу ныйих æмæ фистæгæйцæуджытæн зын кодта цæуын.
Ахæм митуæрдтытæм ничи æн-хъæлмæ каст, уæлдайдæр та – уалдзæджы ‘рдæм. Уымæн æмæ фæстаг бирæ азты дæргъы зымæджы дæр стæм хатт уарыд ахæм стыр мит. Нæ горæты та-иу уыдис ахæм зымæгтæ, æмæ-иу мит цæсты тигъæй дарддæр никуы федтам. Æмæ нæм ныр диссаг кæсы, мартъи йæхи ахæм карзæй кæй равдыста, уый. Мартъи раздæр цахæм уыд, ахæмæй йæ никуыуал федтам, ахæмæй йæ нал зонæм. Нæ хистæр фæлтæр та хорз хъуыды кæнынц мартъийы карз бонтæ, мартъийы хъызтытæ.
Мартъи фæливæнтæ кæны, мартъийыл æууæнк нæй. Гæнæн ис хъызт, миттардзæгъдæн фæлæууа æмæ хур йæ цæст мигъты ‘хсæнæй æрдара, хур боны сасæда æмæ мит хъызынтæ сиса. Ахæм у уазал зымæгæй хъарм уалдзæгмæ хизæн рæстæг. Мах ацы уалдзæджы мартъийæн нæ банкъардтам уыцы миниуджыты. Мах нæхиуыл банкъардтам æцæг зымæджы мæйы бонтæ æмæ уымæй дæр хицæн кæны нæ уалдзæг æндæр уалдзæгтæй.
Иу уалдзæг иннæмæй куыд хицæн кæны, афтæ иу адæймаджы уалдзæг дæр хицæн кæны æндæр адæймаджы уалдзæгæй. Уыцыиу уалдзæгыл алчи йæхирдыгонау сæмбæлы, кæмæн йæ зымæг æнцонæрвитæн вæййы, кæмæн – зынæрвитæн, алчи дæр ыл йæхи цинтæ æмæ хъыгтимæ сæмбæлы. Афтæ ма йæ уалдзæджы бонты дæр йæхи цинтæ æмæ хъыгтыл арвиты. Ахæм у нæ цард. Алкæмæ дæр йæ уалдзæджы йæхи хъуыдытæ сæвзæрынц, йæхи бакæнинаг хъуыддæгтæ слæууынц йæ разы.
Уалдзæгмæ ахасты нын иумæйагæй цы ис, уый иу уалдзæгæй иннæ уалдзæгмæ нæ кармæ бафты иу аз, рæсугъд уалдзæг нæ рæсугъд æнкъарæнтыл æфтауы æмæ ма… ацы уалдзæгыл, хъыгагæн, сæмбæлдыстæм хæстимæ. Нæ зæххыл нæ цæуы, фæлæ нæ хæстонтæ хайад исынц уыцы хæсты, цыран скъуыддзаг цæуы Уæрæсейы хъысмæт, йæ авторитет дунеон аренæйы. Махæн та не скаст Уæрæсемæ у… Цы хъуыддагыл тох кæнынц, уый сæ къухты тагъддæр бафтæт æмæ сæ хæдзæрттыл дзæбæхæй сæмбæлæт.
БИАЗЫРТЫ Роланд
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.