ЦХИНВАЛ РАЗДÆР ÆМÆ НЫР

Райгуырæн бæстæ алкæмæн дæр адджын у. Рæсугъд у Хуссар Иры æрдз, йæ сатæг уæлдæф, йæ сыгъдæг уазал суадæттæ æмæ цæугæдæттæ. Æддейæ чи æрбацæуы Ирыстонмæ, уыдон дисы бахауынц, ахæм рæсугъд æрдз фенгæйæ. Бирæты дзы æрфæнды ам æрцæрын дæр. О, фæлæ æрдзы рæсугъддзинад гоймагыл дæр бирæ баст у. Æрдзон æгъдауæй рæсугъддзинады гæнæн ис гоймаг ноджы фæрæсугъддæр кæна. Æрдзон рæсугъддзинады дæр хъахъхъæнын хъæуы, аудгæ ахаст æм хъæуы, дарын. Фæлæ, хъыгагæн, уыцы аудгæ ахаст алчи нæ хъахъхъæны. Дзырдæн, зæгъæм, горæты ныгуылæн фарс, Тулдзы къох цæй рæсугъд бынат у; мохъо хъæд, сатæг уæлдæф. Уырдыгæй ракæсгæйæ, Цхинвал æнæхъæнæй зыны, зæрдæ дзы райы. Фæлæ йæ цалынмæ æфсæн æмбондæй не ‘рыхгæдтой, уæдмæ йæм арæх цыдысты фæсивæд, сæ улæфт уадзынмæ, сæ хæрд æмæ нуæзтимæ. Фæлæ-иу сæ фæстæ нæ ныссыгъдæг кодтой, ныууагътой-иу сæ брæттæ уым. Нæ чысыл сахар Цхинвал цы уавæры уыд цалдæр азы размæ, уый алчи дæр зоны, уæлдайдæр та – ацæргæ адæм. Æдæрсгæ ацæуæн нæ уыд, куыд фистæгæй, афтæ хæдтулгæтыл дæр. Тротуартæ бынтон пырх уыдысты. Гуырдзыйы фашисттæ куы æрбабырстой, уæд бынтон ныппырх сты уынгтæ, тротуартæ. Уырнгæ дæр никæй кодта, ахæм пырх уынгтæ ма рæхджы сырæздзысты, уый. Ныр акæс: Цхинвал дидин æфтауы.

Ацы чысыл уацы мæ фæнды зæгъын Гафезы уынджы тыххæй. Гафезы уынг ис Цхинвалæн йæ Хуссарварс. Æрæджыйы онг дæр ма уыдис тынг æдзæллаг уавæры. Къæвда бон дзы цъыфæй ацæуæнтæ нæ уыд, хур бон та – рыгæй. Цæгатварс дзы уыдис кæрæй-кæронмæ арх, цыдис дзы дон. Уырдæм цæрджытæ калдтой алыгъуызон брæттæ, уымæй уæлдай ма дзы арæх уыдис фенæн куы куыдзы мард, куы – гæдыйы мард, уыдоны тæфæй ууылты ацæуæнтæ нæ уыд. Уыцы æвзæр тæф хæццæ кодта суанг цæрæн бынæттæм дæр. Йемыдзаг уыд уырытæй, уыдон цыдысты хæдзæрттæм дæр. Хæдзары дуар фегом, уæд дзы æнæмæнг уыры фæмидæг уыдаид. Цыбыр дзырдæй, адæм тынг тыхстысты. Гафезы уынджы цæрджытæ цалдæр хатты ныффыстой нæ къухдариуæгадмæ куырдиат, фæлæ сын сæ тыхстдзинадмæ хъусдарæг никуыцæй уыд. Гафезы уынг афтæ æдзæллаг уавæры кæй уыд, уымæ гæсгæ дзы бирæтæ æрцæрынмæ дæр зивæг кодтой, бирæтæ сæ цæрæнбынæттæ баивтой æндæр ранмæ. Æгæрыстæмæй-иу цæрæнуат чи æлхæдта горæты, уый дæр-иу йæ хъусинаджы бафыста: «Только не предлагать ул. Гафеза и Царза». Кæй зæгъын æй хъæуы, уый уыд стыр хъыг цæрджытæн, афтæ йыл кæй æлгъ кæнынц æлхæнджытæ. Фæлæ мæнæ ирон æмбисонд куыд зæгъы: Тæрккъæвдайы фæстæ хур бон дæр вæййы». Цæрджыты баххуысы ныфс нал уыд. Фæлæ уæддæр ныффыстой коллективон куырдиат Республикæйы Президент Бибылты Анатолимæ. Цæрджыты дзуаппмæ бирæ æнхъæлмæ кæсын нæ бахъуыд. Архы дон æхгæд æрцыдис. Фервæзтысты цæрджытæ æвзæр тæф æмæ уырытæй. Гафезы уынг хæрзарæзт æрцыдис. Комкоммæ зæгъгæйæ, зæрдæ дзы рухс кæны. Алы изæр дæр Гафезы уынджы цæрджытæй бирæтæ уыцы рæсугъд, сыгъдæг æмæ рухс уынгты тезгъо кæнынц, сæ фæллад уадзынц, уый тыххæй цæрджытæ алы хатт дæр арфæ кæнынц нæ республикæйы къухдариуæгадæн. Цæрджытæ сæхæдæг дæр сæ хъус хорз дарынц йæ сыгъдæгдзинадмæ.

Гафезы уынгæн ис бирæ фæрæсугъддæргæнæн фадæттæ; тротуарты фæрсты хъæуы ныссадзын декоративон къутæртæ æмæ талатæ. Æцæг ма дзы иугай бæлæстæ уыд, уыдон дæр чидæртæ ралыг кодтой, фæлæ сæ абон дæр ничи ма бафарста, цæмæн бакодтой ахæм ми, уымæй.

Гафезы уынджы скæсæны ‘рдыгæй ис стыр зæххы фадыг, кæцыйы ис  саразæн сывæллæттæн чысыл улæфæн парк. Фæлæ ацы бынатæй та сарæзтой  алыхуызон уæзласæн машинæты парк. Æгæрыстæмæй йын чидæртæ сæхи дæр схицау кодтой, мах, дам, у, зæгъгæ. Цымæ цы закъонмæ гæсгæ?

ХУЫГАТЫ Илья