«Бæркадджын фæззæг» – æвзонг натуралистты республикон станцы

Гуырдзиаг агрессийы рæстæджы ирон адæмыл уынгæджыйы бонтæ куы ныккодтой, уæд нæ горæты иу уагдон, иу куыстуат дæр ахæм нæ баззад, хæст йæ уæззау фæд кæуыл нæ ныууагъта. Хæст йæ иувæрсты нæ ахызт кæддæры нæргæ уæлæмхас ахуырадон уагдон – æвзонг натуралистты республикон станцæн дæр, æмæ абон дæр йæ хæстон хъæдгæмттæ кæронмæ нæма байгас сты.

Кæддæр йæ авналæнтæ уæрæх цы уагдонæн уыдысты, уымæн абон йæ   хъуыддæгтæ кæд бæрæг фæхуыздæр сты РХИ-йы къухдариуæгад æмæ Ахуырады министрады руаджы, уæддæр нырма æмбæлынц проблемæтыл дæр. Фæлæ станцы æнгом коллективы ныфс ис, дыккаг хæдзары хуызæн сын чи ссис, уыцы уагдоны проблемæтæ кæронмæ иуварсгонд кæй æрцæудзысты, уымæй. Æвзонг натуралистты станцы кæртмæ бахизгæйæ, цæст æнæрахатгæ нæ фæуыдзæн, йæ бахизæны цы рæсугъд дидинджытæ сагъд ис, уыдоны, æмæ сæ уындæй адæймаджы зæрдæ барухс вæййы. Уыцы рæсугъддзинадмæ кæсгæйæ, адæймагмæ афтæ фæкæсы, цыма æрдзы хъæбысмæ бахауд.

Æвзонг натуралистты республикон станц у Хуссар Ирыстоны рагондæр ахуырадон-хъомыладон уагдæттæй сæ иу. Ам алыгъуызон тематикон кружокты архайынц нæ горæты ахуыргæнинæгтæ. Æвзонг æрдзуарзджытæ, ацы уагдоны ахуыргæнджыты къухдариуæгады бын зонгæ кæнынц удæгас æрдзы дунеимæ, ахуыр кæнынц райгуырæн къуымы флорæ æмæ фаунæйы, уынаффæ кæнынц экологийы фарстытыл. Ахуырадон уагдоны цы куыстытæ уагъд цæуынц, уыдоны спецификон здæхтмæ гæсгæ станц ис горæтгæрон, цыран æвзонг натуралисттæ зæххы фадгуыты хайад исынц алыгъуызон халсартæ, дидинджытæ æрзайын кæныны. Уæлæмхас ахуырадон уагдоны директор Мæргъиты Ирбеджы ныхæстæм гæсгæ, станцы архайынц горæты алы скъолатæй 400 ахуыргæнинагæй фылдæр. Ныртæккæ станцы архайы 18 программæйы, ома, ахуыры кружоктæ, куыд зæгъæм, «Æвзонг зоологтæ», «Æвзонг экологтæ», «Цæрæгойтæ нæ алыварс», «Цæрæгойты дуне», «Дидинджыты дуне», «Базонгæ ут – нæ республикæ», «Адæмон æрмдæсныйад», «Нырыккон ирон хæринæгтæ æмæ æндæртæ. Станцы уагъд фæцæуынц алыгъуызон мадзæлттæ, куыд зæгъæм, «Ирыстоны адæмы хъайтартæ», «Необычный зоопарк», «Зеленый росток» æмæ æндæртæ. Ахæм мадзæлттæ республикон масштабыл уагъд куы фæцæуынц, уæд сæ хайад райсынц нæ республикæйы районты скъолаты ахуырдзаутæ дæр. Зæгъæм, «Зеленый росток»-ы хайад райстой нæ республикæйы дæрддаг Ленингоры районы æртæ скъолайы ахуырдзаутæ. Станцы уагъд æрцæуынц музыкалон æмæ литературон-аивадон изæртæ, ацæуынц экскурситы горæтæн æддæмæ, цыран сывæллæттæ сæ хъус дарынц удæгас æрдзы цæрæгойты æмæ мæргъты цардмæ, æмбырд кæнынц æрмæг гербаритæ æмæ æндæр коллекцитæн. Æрвылаз дæр 22-æм апрелы станцы кусджытæ банысан кæнынц Зæххы бон. Уыцы бон дунейы алы бæс-тæты айзæлы дунейы дзæнгæрæг. Уый планетæйы цæрджытæм æрсиды, цæмæй æппæт тыхтæй дæр архайой планетæйы сабырдзинад, нæ иумиаг хæдзар – Зæххы рæсугъддзинад бахъахъхъæныныл. Станцы кусджытæ уыцы бон фæуадзынц акци «Зеленый росток» æмæ ныссадзынц алыгъуызон зайæгойтæ. Афтæ ма банысан кæнынц мæргъты дунеон бон дæр. Мадзалы фæлгæтты уагъд æрцæуы викторинæ мæргъты хуызтæ се ‘ддаг бакаст æмæ зардмæ гæсгæ базоныны фæдыл.

Ныртæккæ та Æвзонг натуралистты станцы уагъд цæуы мадзал «Бæркадджын фæззæг». Мадзал уагъд цæудзæн ацы мæйы фæудмæ. 10-æм ноябры ацы мадзалы хайад истой нæ горæты 11-æм скъолайы 5-æм къласы ахуыргæнинæгтæ. Уыдон дих уыдысты дыууæ командæйыл – халсартæ æмæ дыргъты командæтыл. Сывæллæтты хъæлдзæгдзинадмæ кæсгæйæ, зæгъæн ис, райгонд кæй сты уагдоны коллективы аудгæ ахастæй, стæй сæ зæрдæмæ кæй цæуынц цы кружокты архайынц, уыдон дæр. «Бæркадджын фæззæг» уагъд цæуы уагдоны актон залы. Залы уындæй адæймаджы зæрдæ барухс, уымæн æмæ уый цалцæггонд æрцыд РХИ-йы Хицауады финансон фæрæзтæй, æмæ йын ныр йæ раздæры хуызимæ абарæн дæр нал ис. Райдзаст, сыгъдæг æмæ ног сцалцæггонд залы сывæллæттæ зындысты уæлдай рæсугъддæрæй. Залы астæу даргъ стъолыл æвæрд сты бæркадджын фæззæджы тыллæг – алыгъуызон дыргътæ æмæ халсартæ, афтæ ма сывæллæттæ сæхæдæг кружок «Ирон къæбиц»-ы фæлгæтты банкæты цы компоттæ æмæ цæхджынтæ сæхгæдтой, уыдон дæр. Дыууæ командæйы хайадисджытæ ерыс кодтой кæрæдзиимæ. Куыд зæгъæм, чи тагъддæр бастигъдзæн картоф, кæнæ чи тагъддæр бахæрдзæн дыргътæ. Сæ цæстытæ-иу сын бабастой хæцъилæй, æмæ афтæмæй хъуамæ къалатийæ цы дыргъ систаиккой, уый базыдтаиккой.

Уыдис сын ахæм хæслæ-вæрд дæр, нартхор æмæ хъæдуры нæмгуытæ иумæ схæццæ кодтой, æмæ сæ чи тагъддæр равзæрстаид, ома, хъæдур æмæ нартхор хъуыд ахицæн кæнын, уый нымад цыд уæлахиздзауыл.  Хъазтæй сывæллæттæ стыр æхцондзинад кæй истой, уый зын рахтæн нæ уыд сæ хъæлдзæг худт æмæ змæлдмæ гæсгæ. Ирдæй ма зынд уый дæр, æмæ ацы мадзал ауадзыныл тынг хорз кæй бакуыста станцы ахуыргæнæг Гæбæраты Луизæ. Уыцы бон ма æндæр кружокы хайад истой 9-æм скъолайы ахуырдзаутæ дæр. Уыдон цингæнгæйæ бацыдысты удæгас къуыммæ, цыран цæрынц алыгъуызон цæрæгойтæ, æмæ сæ уырдыгæй сæ къах нал хаста. Уагдоны ахуыры хайы сæргълæууæг Гасситы Дзерассæйы ныхæстæм гæсгæ, удæгас къуым у сывæллæтты уарзондæр бынат. Морская свинкатæ кæй хонынц, уыдон афтæ са-хуыр сты сывæллæттыл, æмæ адæймаджы куы ауынынц, уæд сæ чысыл къæхтæ авæ-рынц сæ каубыд чырынты телтыл, æмæ фенхъæлмæ кæсынц, цы та сын ахæрын кæн-дзысты, уымæ. Алыгъуызон цæрæгойты æмæ мæргътæм кæсгæйæ, адæймаг райсы стыр æхцондзинад. Удæгас къуымы, æгæрыстæмæй ис иу базырджын уари (сокол). Гасситы Дзерассæ нын куыд радзырдта, уымæ гæсгæ сæм æй цæфæй бахастой, йæ иу базыр ма, дам, тыхæй хæцыд йæ уæлæ, афтæмæй. Бæргæ, зæгъ,  фæлвæрдтам йæ байгас кæныныл, фæлæ йын сæ бон ницы баци, æмæ ныр цæры иу базыримæ.

Æвзонг натуралистты станцы директор Мæргъиты Ирбег куыд банысан кодта, уымæ гæсгæ, кæд йæ дæлбар уагдон бæрæг аххосæгтæм, ома сын транспорт кæй нæ уыд, уымæ гæсгæ дыууæ къуыри фæстæдæр райдыдтой сæ ахуыртæ, уæддæр уыдон куыстой скъолаты улæфтбонтæ куы уыд, уæд дæр. Фæззыгон каникулты рæстæджы, скъоладзуатæн цымыдисон ахуыртæ сорганизаци кодтой энтуазисттæ æмæ уагдоны кусджытæ. Уагдоны транспорт кæй базæронд, уымæ гæсгæ уал сæм рæстæгмæ сæ транспорт авæрдта æвзонг техникты станц, æмæ ацы станцы шофыр ласы скъолатæй ахуырдзауты. Уый тыххæй Æвзонг натуралисты станцы коллектив бузныг зæгъынц æрыгон техникты станцы къухдариуæгадæн. Фæлæ тагъд рæстæджы сæхицæн дæр фæзындзæн ног транспорт. Уый тыххæй сын РХИ-йы Хицауад рахицæн кодта финансон фæрæзтæ. Æввахс рæстæджы уагдоны арæзт æрцæудзæн хъæрмадон системæ, уый тыххæй дæр сын рахицæнгонд æрцыдысты финансон фæрæзтæ, науæд станцы кусджытæ бафæлладысты сугын пецтимæ архайынæй æмæ фæздæгæй. «Ныртæккæ ахуырадон кабинетты æвæрд сты сугын пецтæ, фæлæ нын РХИ-йы къухдариуæгад куыд баныфс æвæрдта, уымæ гæсгæ тагъд рæстæджы райдайдзысты куыстытæ ацы проблемæ аиуварс кæныны тыххæй. Проблемæтæ нын ис донхъуагдзинады тыххæй дæр. Махæн нæ куыст комкоммæ дæр баст у зæххы куыстимæ, æмæ нын уый тыххæй нæ фаг кæны дон. Ныр кæд цъайтæ скъахтам æмæ донхæргæнæн системæ арæзт æрцыд, уæддæр нын сæрды тæвд бонты нæ фаг кæндзæн дон, цъайтæ кæй басур вæййынц, уый аххосæй. Станцы актон зал уыд тынг æвзæр уавæры, фæлæ ныр йæ уындæй зæрдæ рухс кæны. Актон зал æмæ ма ноджы иу ахуырадон кабинеты капиталон цалцæггæнæн куыстытæ фесты сентябры. Боны дæргъы мах æрбаласæм сывæллæтты цыппар-фондз къорды, уыдонæй алы сывæллоны зæрдæйы дæр баззайынц æнæферохкæнгæ тæлмæнтæ», – банысан кодта ахуырадон уагдоны директор Мæргъиты Ирбег.

Æвзонг натуралистты республикон станцы кусджытæ план кæнынц миниботаникон бæласдон саразын, цыран сагъд æрцæудзысты Хуссар Ирыстоны æрдзы бæлæсты æмæ къутæрты алы хуызтæ. Афтæ ма сæм ис бирæ цымдысон фæндтæ. Æввахс рæстæ-джы станцы къухдариуæгад план кæны ног кружок «Æвзонг турист» бакæнын, уымæн æмæ сывæллæттæ тынг уарзынц балцы цæуын.

Уагдоны кусджыты ныхæстæм гæсгæ, станцы сæргъ Мæргъиты Ирбег куы слæууыд, уæдæй фæстæмæ сæ хъуыддæгтæ бирæ хуыздæр цæуынц. Кæм хъæуы, уым йæхæдæг физикон куыст дæр бакæны. Банысан кæнын хъæуы уый дæр, æмæ рæзгæ фæлтæрæй бирæтæ ацы станцы архайгæйæ кæй бауарзынц зæххы куыст, цæрæгойтæм зилын, æрдзы рæсугъддзинад банкъарын æмæ аудыныл.

Джиоты Екатеринæ