Ӕрӕджы Владимир Путин кусӕгон балцы уыд Азербайджаны. Фӕстаг азты ӕппӕт дунейы политикон уавӕр ӕндыгъд кӕй у, Уӕрӕсейӕн изоляци саразынмӕ кӕй хъавыдысты, уый фӕстиуӕгӕн Путины алы балц дӕр информацион тыгъдады свӕййы актуалон. Ныр дӕр та зынгӕ политиктӕ ӕмӕ экономисттӕ прогнозтӕ радтой Путины кусӕгон балцӕн.

Уӕрӕсе йӕ ахастытӕ ӕнгом кӕны бирӕ бӕстӕтимӕ, фидар кӕны экономикон бастдзинӕдтӕ, бонӕй-бонмӕ йӕ фарсмӕ фылдӕр кӕнынц ӕмцӕдисон паддзахадтӕ. Путин ӕмӕ Алиевы фембӕлдӕй бӕлвырдӕй ницы рабӕрӕг ис, фӕлӕ актуалон фарстатӕ кӕй скъуыддзаг кодтой, уый ӕнӕмӕнг уыдаид. Сӕ фембӕлды фӕстӕ Азербайджаны фӕсарӕйнаг хъуыддӕгты министрад фехъусын кодта, сӕ паддзахад официалонӕй БРИКС-мӕ кӕй бахатыд се скондмӕ йæ  райсыны тыххӕй.

Ӕнӕ БРИКС-ӕй дӕр Уӕрӕсе ӕмӕ Азербайджаны ‘хсӕн ӕмахастытӕ фӕстаг азты тынг райрӕзтысты. Иумӕ хайад исынц дзӕвгар егъау экономикон пректты. Азербайджанӕн стыр нысаниуӕг ис ӕппӕтадӕмон транспортон коридор «Север – Юг»-ы проекты. Куыд бӕрӕг у, афтӕмӕй ацы коридор баиу кӕндзӕн дзӕвгар территоритӕ Санкт-Петербургӕй суанг Индийы порттӕм. Ныридӕгӕн модернизаци цӕуынц ӕфсӕнвӕндӕгтӕ Азербайджаны ӕмӕ Ираны территоритыл товарты гуырахст фӕфылдӕр кӕныны тыххӕй. Ацы проект суыдзӕн альтернативон ӕндӕр маршруттӕн, кӕцыты нырма контроль кӕнынц ныгуылӕн бӕстӕтӕ.

Иртасӕн центр «Ближний Восток – Кавказ»-ы директор Станислав Тарасовы хъуыдымӕ гӕсгӕ дыууӕ лидеры сӕйраг баныхӕстӕ уыдзысты трассæ «Север – Юг»-ы фӕдыл. «Кӕд ӕмӕ Азербайджан нӕй ОДКБ ӕмӕ Евразиаг цӕдисы, уӕддӕр ын ис тынг ӕнгом ахастытӕ СНГ-ы бӕстӕтимӕ. Уӕрӕсеимӕ та сын ноджы арфдӕр экономикон бастдзинӕдтӕ ис ӕмӕ уымӕ гӕсгӕ фидӕны Азербайджан активонӕй хайад исдзӕн ӕппӕт интеграцион процессты постсоветон тыгъдады».

Азербайджанӕн ахӕм ӕнгом ахастытӕ кӕй ис Уӕрӕсеимӕ, уый нӕ цӕуы Сомихы зӕрдӕмӕ ӕмӕ «тӕргӕйттӕ» кӕнынц. Афтӕмӕй та сомихӕгтӕ сӕхӕдӕг сæ чъылдым здахынц Уӕрӕсемӕ, се ‘ргом та ныгуылӕнмӕ аздахгӕйӕ. Хӕдбар паддзахад уӕвгӕйӕ, ныр 30 азы дӕргъы сомихӕгтӕн сӕ бон нӕу аккаг уавӕртӕ саразын сӕ цӕрджытӕн, азӕй-азмӕ мӕгуырдӕр кӕнынц, сӕ разамынад деградацийы къахыл ныллӕууыд. Советон Цӕдисӕй сӕм цы фӕллӕйттӕ баззад, уыдон сын хӕрд фесты ӕмӕ ногӕй та ницы самал кодтой. Бирӕ азты дӕргъы сӕ дары Уӕрӕсе ӕмӕ бузныджы бӕсты ӕппынӕдзух хъусы уайдзӕфтӕ, аххосджын сӕ кӕнынц сӕ проблемӕты. Афтӕмӕй та се ‘гуыдзӕгдзинад ирдӕй бӕрӕг у.

Национ иртасӕн университеты аналитик Тигран Мелоян куыд ӕмбарын кӕны, афтӕмӕй Фӕскавазы политикон процессты Сомих «фӕсвӕд» аззадысты. «Мӕскуы йе ‘ддагполитикон къахдзӕфты Сомихы кӕй ницӕмӕ уал дары, уый бӕрӕг у. Фӕлӕ йӕ тӕссагдзинад уый у ӕмӕ Сомихы разамынад бынтондӕр нӕ маст кӕны ацы фактыл. Азӕй-азмӕ нӕ бӕстӕты фӕндӕгтӕ дард кӕнынц кӕрӕдзийӕ – Сомих ныгуылӕнмӕ сарӕзта йӕ ных, Азербайджан та – Уӕрӕсемӕ. Цӕмӕдӕр гӕсгӕ Пашинян афтӕ хъуыды кӕны, ома йын ныры уавӕрты Уӕрӕсе бынтондӕр ницы ӕххуыс у. Раст сты ӕви рӕдийынц Сомихы разамынад, уымӕн ӕввахс рӕстӕджы ӕвдисӕн уыдзыстӕм. Банысан кӕнын хъӕуы уый, ӕмӕ Уӕрӕсе абоны онг иу къахдзӕф дӕр нӕ сарӕзта Сомихимӕ йӕ ахастытӕ февзӕр кӕныны тыххӕй».

Пашиняны хуызӕн ницӕйаг ӕмӕ уӕйгӕнӕг президент куы равзарай, уӕд хорзӕй мацӕмӕ хъуамӕ ӕнхъӕлмӕ кӕсай. Ныгуылӕн бӕстӕтӕ Францы разамындӕй бындуронӕй ӕрбадтысты Ереваны ӕмӕ сӕ куыд фӕнды, афтӕ архайынц сӕ глобалон политикӕ райтынг кӕныны нысанӕн. Стӕй ма сыл Турк дӕр тынг ӕндавы, ӕгӕрыстӕмӕй сын ультиматумтӕ дӕр райдыдта ӕвӕрын. 30 июлы сомих-турчы арӕнтыл фембӕлдысты дыууӕ бӕстӕйы разамынады минӕвӕрттӕ ӕмӕ сын туркӕгтӕ ультиматумы хуызы загътой, цӕмӕй цыбыр рӕстӕгмӕ Сомихы арӕнтӕй айсой уӕрӕсейаг арӕнхъахъхъӕнджыты ӕмӕ ма сӕхгӕнын кӕной горӕт Гюмрийы уӕвӕг уӕрӕсейаг ӕфсӕддон базӕ дӕр.

Уымӕй уӕлдай ма Сомихы разамынады фӕнды, цӕмӕй сӕ паддзахад рахиза ОДКБ ӕмӕ ЕАЭС-ы организациты скондтӕй. Растдӕр Украинӕ дӕр ахӕм къахдзӕфтӕй райдыдта йӕ сӕрсӕфӕнмӕ фӕндаг.

Бирӕ азты дӕргъы Уӕрӕсе йӕ сыхаг бӕстӕтимӕ уагъта «ӕфсымӕрон» дипломати, ома раздӕр иу паддзахады сконды уыдыстӕм ӕмӕ уымӕ гӕсгӕ ӕфсымӕрон нацитӕ стӕм, хӕлар ахастытӕ нын ис кӕрӕдзимӕ. Стӕй ма сомихæгтӕ сты чырыстон диныл хӕст ӕмӕ сӕм уый тыххӕй уӕлдай хуыздӕр ахаст уыд. Фӕлӕ ацы хъуыддагӕй бирӕтӕ пайда кодтой сӕхи интересты. Энергоресурстӕ, хӕлц ӕмӕ ӕндӕр хъӕугӕ товартӕ Уӕрӕсейӕ истой, ӕмӕ йӕ фӕсвӕд та йе  ‘взӕры кой кодтой, хинӕй йыл цыдысты. Фӕлӕ ахӕм политикӕ уадзын стратегион рӕдыд уыд ӕмӕ йӕ рӕстӕг дӕр равдыста.

Ахӕм дипломатийы концепцийӕ пайда кӕй нӕй, уый ныр бӕлвырд у. Ӕддагон политикӕ уадзын хъӕуы прогматизмы фӕлгӕтты, паддзахадон интерестӕ хъуамӕ хъахъхъӕд цӕуой фыццаг рады. Бакӕсӕм ма нырыккон Сомихмӕ – се скъолаты историйы чингуыты амонынц, зӕгъгӕ, йӕ рӕстӕджы Уӕрӕсе Сомихӕн сарӕзта аннекси. Уый та нысан кӕны, сӕдӕ азты дӕргъы лӕггад «дон йӕ бынмӕ кӕй аласта».

Азербайджанмӕ иннӕты уӕлдай советон дуджы дӕр ӕфсымӕры цӕстӕй ничи каст. Фӕлӕ йӕ сӕргълӕуджытӕ куырыхон кӕй уыдысты, уымӕ гӕсгӕ Уӕрӕсеимӕ арӕзта хорз ахастытӕ, партнерон домӕнтӕм гӕсгӕ. Бирӕ азты дӕргъы ӕнтыстджынӕй ӕххӕст кодта ӕмцӕдисон сыхаг бӕстӕйы роль ӕмӕ Путинӕн дӕр ахӕм зӕнджын политиктимӕ кусын ӕнцондӕр у. Стӕй ма сӕ иумӕйаг архайдӕй пайдаджын сты дыууӕ бӕстӕ дӕр, иу дзы иннӕйы нӕ эксплуатаци кӕны, кӕрӕдзийыл хинӕй разилынмӕ нӕ хъавынц. Ахӕм политикӕ уадзын бæргæ стыр пайда ӕрхӕссид Сомихӕн дӕр, фӕлӕ…

Джиоты Алыксандр

Добавить комментарий

Ваш адрес email не будет опубликован. Обязательные поля помечены *

Этот сайт использует Akismet для борьбы со спамом. Узнайте, как обрабатываются ваши данные комментариев.