Хуссар Ирыстоны хæххон бынæттæ хъуыстгонд сты пайдахæссæг зайæгойтæ, хосгæнæн кæрдæджытæ æмæ гагадыргътæй. Уыдонæй пайда кæнын хъæуы. Цхинвайлаг æвзонг лæппутæ Медойты Алан æмæ Абайты Алан раджы бауарзтой кæрдæджыты пайдаджын æууæлтæ ахуыр кæнын. «Иван-цай» кæй хонынц, уыцы кæрдæджы æууæлтæ куы базыдтой, уæд сфæнд кодтой куыстуат байгом кæнын. Ацы цайы стырдæр хорздзинад у йæ экологон сыгъдæгдзинад. Зайы бæрзонд хæххон бынæтты, зианхæссæг æмæ марг кæрдæджытæй дæрддзæф хибаргондæй.
Æрвылаз дæр лæппутæ хъæддаг гæн Иван-цайы кæрдæг æрæмбырд кæнынц, бахус æй кæнынц, нæ фыдæлтæ куыд хус кодтой кæрдæджытæ,уыцы методæй. Фæлæ сын ныр фæзынд цайы кæрдæджытæ сургæнæн сæрмагонд ифтонгад.. Цай æлхæнынмæ лæппутæм цыдысты хæдзармæ, фæлæ фæстагмæ аскъуыддзаг кодтой, кæцыдæр дуканиты сæхицæн къуым скæнын. Æмæ йын ныр балхæнæн ис сæрибарæй. Дыууæ лæппуйы дæр нын радзырдтой сæ хъуыдытæ цайы тыххæй.
««Иван-цай»-мæ ис бирæ хосгæнæн миниуджытæ. Йæ сыфы ис эфирон сой, урсæгтæ, æвзалыгуыр, минералон буарыгъæдтæ, витаминтæ. Цай тыхджындæр кæны улæфты цыд, рæуджыты уæлдæфы азылд хуыздæр кæны. Сæ уавæр фæхуыздæр кæны бронхтæн, астмæйæ рынчынтæн, йæ рæуджытæ кæмæн риссынц, уыдонæн.
Специалисттæ куыд амонынц, афтæмæй «иван-цай» ма фæуæрæхдæр кæны сæры магъзы тугдадзинтæ, туаггуыр (кислород) æм цæуыны уавæр фæтыхджындæр кæны, хъуыдыты цыд активондæр кæны.
Телевизор кæнæ компьютеры раз бирæ рæстæг чи бады, уыдонæн китайаг ахуыргæндтæ амонынц, цæмæй нуазой цъæх цай. Уый къаддæр кæны организмыл электромагнитон тынты æндæвдад, уæлдайдæр та нуæртты æмæ зæрдæйы тугдадзинты системæйыл», – зæгъы Медойты Алан.
«Æдзух цай чи цымы, уыдон вæййынц хиуылхæцгæ, сæ нуæрттæ вæййынц фидар. Уыдон хиуылхæцгæйæ æмбæлынц царды зындзинæдтимæ, уды тыхстдзинадыл æнцондæрæй фæтых вæййынц. Цай хъæлдзæг куыд кæны, афтæ чырыстон дæр кæны адæймаджы. «Иван-цай»-мæ ма ис иу миниуæг – хъæбæр цайæ адæймаджы фынæй кæны. Æнæуи дæр рагон медицинон чингуыты афтæ фыст ис, зæгъгæ, кæрдæджытæй цай у фынæйгæнæн фæрæз. Æрмæст æнæуи цы цай саразæм, уымæн йæ дозæ дæс хатты куы фæфылдæр кæнæм, уæд. Фæлæ ахæм фынæйгæнæн фæрæзтæй пайда кæнын хъæуы тынг арæхстгай æмæ æндæр гæнæн куы нал уа, уæд. Науæд хъæбæр цай бирæ хатт æвзæрæрдæм бандавы.
Цайæ ма спайдагæнæн ис æхсыримæ дæр. Англисæгтæ цай афтæ нуазынц, зæгъынц, зæгъгæ, сын бафынæй кæнынæн уый тынг æххуыс кæны. Шотландиæгтæ ноджы тынгдæр уарзынц цай. Уыдон та афтæ фæзæгъынц: «Дзæвгар азтæ чи фæцæры, ахæмтæ нæм бирæ уымæн ис æмæ æдзух цымæм цай». Хосгæнæн цайтæн сæ фылдæр арæзт сты хъæддаг гæны бындурыл, æрмæст ма сæм æфтауынц – битъна, сусхъæды дидинæг, дыргътæ, уарди, хъæлæрдзыйы сыфтæ. Уæдæ ма æрласæггаг цай цæмæн æлхæнæм? Кæд æмæ уыдон иууылдæр нæхимæ дæр зайынц», – загъта Абайты Алан.
Цæмæй ацы куыстуат йæ къахыл слæууа æмæ Уæрæсейы базарадмæ хæццæ кæна, уый тыххæй лæппуты хъæуы нырма дæр цалдæр сæрмагонд аппаратурæ. Хъуыдытæ æмæ сæм фæндтæ бæргæ ис, Хуыцау зæгъæд æмæ сæ къухы бафтæнт.
УАЗÆГТЫ Марфа
