2-æм июны Иры дзыллæ йæ фæстаг фæндагыл афæндараст кодтой Республикæ Цæгат Ирыстон-Аланийы адæмон нывгæнæг, зынгæ скульптор, Уæрæсейы Нывгæнджыты цæдисы уæнг, Æхсæнадæмон инженерон академийы уæнг-уацхæссæг, Хетæгкаты Къостайы номыл РЦИ-Аланийы паддзахадон премийы лауреат æмæ хорз адæймаг Ходты Никъалайы.
Никъала Владимиры фырт уыд алывæрсыг курдиаты хицау адæймаг. 1955 азы каст фæцис хæххон-металлургон техникум, æмæ 1966 азы та – Цæгат Кавказы хæххон-металлургион институт. Райста металлургы дæсныйад. Бирæ азты дæргъы уый лæууыд Цæгат Ирыстоны хуызджын металлургийы егъаудæр æмæ рагондæр куыстуат «Электроцинк»-ы сæргъ.
1974 азы бахъахъхъæдта диссертаци æмæ ссис техникон зонæдты кандидат. Заводмæ кусынмæ æрбацыд техникум каст фæуыны фæстæ. Кусын райдыдта хуымæтæджы кусæгæй, уый фæстæ карьерон асинтыл схызт суанг генералон директоры онг. Фæлæ йæ чысылæй фæстæмæ тынг уарзта ныв кæнын æмæ ссис нывгæнæг. 6-æм къласы куы ахуыр кодта, уæд райдыдта æлыгæй алыгъуызон фигурæтæ аразын. Царды йæ сæйраг ныхыфыст уыд монументалон скульптурæ. Уæрæсейы хуссары Ходы фырты ном зындгонд уыд, куыд скульптор-монументалист, афтæ. Йе сфæлдыстадон бынты ис ссæдз монументæй фылдæр. Уыдон æвæрд æрцыдысты Цæгат Ирыстоны алы къуымты – Дзæуджыхъæуæй райдайгæйæ Нар æмæ Тæмискъы онг. Йæ куыстытæй бирæтæ систы Республикæ Цæгат Ирыстон-Аланийы символтæ.
Уый у ахæм зынгæ монументтæ æмæ скульптурон композициты автор, куыд Советон Цæдисы хъайтартæ Плиты Иссæ, Петр Барбашовы цыртыты, Алагиры комы Уастырджийы скульптурæ, парк «Нæртон»-ы Нарты эпосы хъайтарты скульптурон къорды автор. Уый у Нарты эпосы пантеон.
Йæ интервьютæй сæ иуы Нарты эпосы хъайтарты скульптурæты комплексы тыххæй загъта: «Ацы комплекс саразыны идея мæм æрцыд Нарты эпосы фæдыл Ленины фæзуаты фонтан куы сарæзтон, уый фæстæ. Дзæуджыхъæуы администрацийы сæргълæууæг Дзантиаты Сергей куы уыд, уæд ын радзырдтон хъайтартæ-нарты скульптурæтæ саразыны идеяйы тыххæй. Уый мын бацамыдта терренкуры цур бынатмæ. Уым райдытон мæ куыст дæр. Ныридæгæн мын цæттæ уыдысты эскизтæ. Ацы скульптурæтæ арæзтон 7 азы дæргъы. Æдæппæтæй рауадысты 18 скульптурæйы. Нывгæнæг йæхицæн нæ кусы. Æз «Нæртон»-ы цурты куы рацæйцæуын, уæд мын æхсызгон вæййы, уырдæм адæм скульптурæтæ уынынмæ кæй æрбацæуынц, уый. Æз сæ уыдонæн сарæзтон. Æмæ адæм куы банкъарой, ацы скульптурæты цы æнкъарæнтæ бавæрдтон, уыдоны 10 проценты, уæд мæхи нымайдзынæн амондджыныл», – дзырдта-иу Ходы фырт.
Йæ куыстытæй йæхицæн иууыл уарзондæр уыд «Мады зæрдæ». Уый æвæрд у Леваневскийы уынг æмæ Къостайы проспекттæ кæм иу кæнынц, уым. Сарæзта йæ йæ мады цытæн æмæ дзы йæ мады номæй ссардта æппæт мæдты ном дæр.
Петр Барбашовы цырты тыххæй йын саккаг кодтой Къостайы преми. Ацы цырт нымад цæуы хуыздæртæй сæ иуыл æрмæст Ирыстоны нæ, фæлæ æппæт Цæгат Кавказы дæр, куыд советон монументалистикæйы фæлгондз, афтæ.
Цыртытæ ма сарæзта фысджытæ Михаил Лермонтов æмæ Къубалты Алыксандрæн. 2006 азы Лермонтовы бронзæйон скульптурæ балæвар кодта горæт Кисловодскæн. Иумæйагæй сисгæйæ, ацы диссаджы адæймаг йæ куыстыты фылдæр хай лæварæй радта йæ райгуырæн республикæйæн.
Ходты Никъалайы ацыдæй Ирыстон фесæфта курдиатджын, куырыхон адæймаджы. Уымæн тынг кад кодтой æрмæст Ирыстоны нæ, фæлæ æппæт Кавказы æмæ Уæрæсейы Федерацийы дæр.
Рухсаг у!
Нæ уацх.
