АРГЪ ЫН КОДТОЙ ЙЕ СФÆЛДЫСТАДÆН

Советон дуджы нывкæнынады хъуыддаг Ирыстоны цы тагъд темпытæй ацыд размæ, афтæ никæцы автономон областы. Уыцы рæстæджы нæ областы цас нывгæнджытæ уыд, уыйбæрц – никуы. Æмæ уый та бирæ цæуылдæрты дзурæг у, фыццаджы та, æвæццæгæн, ирон адæмæн нывкæнынады хъуыддаджы егъау историон потенциал кæй уыд, ууыл. Ирон нывкæнынадæн уыд йæхи традицитæ, йæхи истори.

Хуссар Ирыстоны цæрджытæ йæ рæстæджы хорз зонгæ уыдысты нывгæнæг Плиты Аслæнбеджы сфæлдыстадимæ. Аслæнбегæн нывкæнынады хъуыддаджы бирæ саразын бантыст. Уæды рæстæджы нæ адæм фылдæрбæрцæй æмæ лæмбынæгдæр дардтой сæ хъус аивадмæ æмæ йын аккаг аргъ дæр уымæн кодтой.

Плиты Захары фырт Аслæнбег райгуырд 1918 азы Гудзареты хъæуы мæгуыр зæхкусæг бинонты æхсæн. Йе ‘взонджы бонтæ арвыста йæ райгуырæн хъæуы, райдиан ахуырад дæр райста уым. Йæ фыд Захары тынг фæндыд, йæ фырт ахуыр лæг куы рацыдаид, уый, уымæн æмæ æмбæрста ахуырады стыр нысаниуæг царды мидæг, фæлæ йæ йæ уавæртæ нæ амыдтой, йæ бон нæ уыд йæ фырты искуыдæм ахуыр кæнынмæ арвитын.

Коллективизацийы фæстæ сæ къахыл слæууыдысты Аслæнбеджы бинонтæ, бæлвырд фæхуыздæр сæ материалон уавæр. Аслæнбегæн дæр фæцис ахуырад райсыны фадат æмæ ацыд Тбилисмæ. Уым ахуыр кодта нырма рабфачы æмæ фæстæдæр та – физикон культурæйы техникумы. Хорз æнтыстытæ йын уыд йæ ахуыры хъуыддаджы, кæддæриддæр тырныдта фылдæр зонындзинæдтæ райсынмæ. Раст уыцы рæстæджы бауарзта нывкæнынады хъуыддаг дæр. 1936-1940 азты ахуыр кодта 1905 азы революцийы номыл нывгæнæн ахуыргæнæндоны. Ацы нывгæнæндон, кæй зæгъын æй хъæуы, фæтынгдæр кодта фидæны нывгæнæджы сфæлдыстадон монц. Раст ын цыма дойны уыд нывкæнынады хъуыддагæй, афтæ бæллыд ацы дæсныйадмæ.

Плиты Аслæнбег ирон нывкæнынады аивады зындгонд у, куыд оригиналон нывгæнæг, афтæ. Сæйраджыдæр куыста мозаикæ æмæ хуызджын нывæфтыдады къабæзты. Йæ мозаикон уацмысты уый пайда кодта æрмæстдæр денджызон дуртæй. Йæ нывæфтыдон куыстытæй зынгæдæртæ сты Хетæгкаты Къостайы æмæ Армийы инæлар, Советон Цæдисы дыууæ хатты хъайтар Плиты Иссæйы композицион портреттæ. Уыдонæй фыццаг – Хетæгкаты Къостайы портрет хайад иста æппæтцæдисон равдысты Мæскуыйы æмæ йын скодтой хорз аргъ. Йе скондæй аив у Иссæйы композицион портрет дæр.

Денджызон хуызджын дуртæй цы бирæ мозаикон уацмыстæ сфæлдыста Аслæнбег, уыдонæн сæ хуыздæртыл нымад цыдысты Богдан Хмельницкийы (арæзт æрцыд Уæрæсейы скондмæ Украинæйы баиу кæныны 300 азы бонмæ), стыр уырыссаг фыссæг Л. Толстойы æмæ бирæ æндæрты портреттæ. Уыдонæй бæлвырд зыны, сæ автор бæрзонд адæнкъарынады хицау кæй у, уый. Ацы уацмыстæ дæр æрвыст æрцыдысты уæды рæстæджы республикон равдыстытæм.

Плиты Аслæнбег 1944 азæй 1952 азмæ куыста Цхинвалы нывгæнæн ахуыргæнæндоны ахуыргæнæгæй. Уæд дæр æмæ уый фæстæ дæр куыста æмæ ног кодта йе сфæлдыстадон къæбиц, кæцытæн аргъгæнджытæ уыдысты аивадуарзджытæ.

ЦХУЫРБАТЫ Ларисæ