Абон, хъæууон цæрджытæй бирæтæ горæтмæ æрцæуынц æмæ сæхицæн халсарæй, урсагæй, алцыдæр, æлхæнынц ам, горæты.
Уыцы уавæрæй рахизыны тыххæй йæхи пълæнттæ ис нæ хицауадмæ. Фæлæ, йæ цард хъæууон хæдзарадимæ чи сбаста, ахæм фæлтæрд специалистмæ байхъусæм ацы хатт. Уый у Шауердаты Виктор. Адæм æй хорз зонынц. Виктор 38 азы фæкуыста хъæууон хæдзарады къабазы æндæр æмæ æндæр бæрнон бынæтты, уыдис республикæйы хъæууон хæдзарады министр дæр. Йæ цард ныр дæр хъæуимæ баст у æмæ йæм уымæ гæсгæ бахатыдыстæм, цæмæй нын йæ хъуыдытæ радзура, æмæ нын бацамона, нæ хъæууон хæдзарады ахæм уавæрæй куыд ис рахизæн.
— Фыццаджыдæр, — зæгъы уый, — æвæстиатæй саразын хъæуы хъæууон хæдзарады зæххыты кадастр. Уый фæстæ сæ хъæуы арендæйы радтын æмæ сæ арендæйы тыххæй фиддонтæ кадастрмæ гæсгæ исын. Хицæн бынæтты, хатырон уавæрты арендатортæн дотацитæ кæнæ кредиттæ радтын, цæмæй кусынæн бæзгæ зæххытæ иууылдæр куыст æрцæуой, куыд дæлвæз бынæтты, афтæ хæхбæсты дæр.
Хорз уаид республикæйы районты хъæууон хæдзарад, къабæзтæм гæсгæ адих кæнын, ома, традицион æгъдауæй сæ хъæууон фæллойгæнджытæ цы куыст кодтой, стæй сæ мæрон-климатон уавæртæ нымайгæйæ дæр. Дзырдæн, зæгъæм, Знауыры районы раздæр куыд уыд, афтæ райтынг хъæуы нæмыгон культурæты æрконд, холлæгтæ цæттæ кæнын, дыргъгуыст æмæ фосдард.
Дзауы районы фылдæр хъусдард азда-хын хъæуы холлæгтæ æмæ фосдарды продукцимæ, сæйраджыдæр, дзидза цæттæ кæнынмæ, куыд ставд, афтæ лыстæг фос райтынг кæнынмæ, картофы куыст кæнынмæ.
Ленингоры районæн хорз уавæртæ ис нæмыгон культурæты, холлæгты, халсарты, сæнæфсиры, дыргъты æрконд фæфылдæр кæнынæн, фос, уæлдайдæр та лыстæг фос дарынæн. Нырма дæр нæ зæрдыл хорз дарæм, цас фысвос дардтой уыцы район.
Цхинвалы районы, куыд горæтмæ æввахсдæры, афтæ, фыццаг рады хъусдард аздахын хъæуы халсаргуыстмæ, хъæрмуаттæ аразынмæ, цæмæй горæты цæрджытæ ифтонг уой афæдзы алы афон дæр халсартæй. Афтæ ма сæ хъусдард хъуамæ аздахой дыргъ æмæ сæнæфсиргуыстмæ дæр. Хорз фадæттæ дзы ис нæмыгон культурæтæ тауынмæ дæр. Хорз уаид, алы районы дæр фæйнæ паддзахадон хæдзарады саразын. Знауыры районы нæмыгон культурæтæ тауыны фæдыл, Дзауы районы мыггаджы фосы родтæ хъомыл кæнын æмæ картофы тауинаг цæттæ кæныны фæдыл. Цхинвалы районы — дыргъдæттæ æмæ сæндæттæн талатæ, афтæ ма халсартæн садзæнтæ хъомыл кæнынæн. Ленингоры районы та — сæнæфсиры, дыргъты æмæ халсарты æрконды тыххæй.
Æнæмæнгхъæуæг у Цхинвалы консерваразæн завод сæндидзын кæнын æмæ раздæрау алы районы дæр бакæнын хъæуы дыргътæ æмæ халсарттæ исæн пункттæ. Афтæ ма сæндидзын хъæуы Цхинвалы æхсыры завод дæр. Уый хъуамæ ифтонг цæуа чы-сылгабаритон æхсырласæн машинæтæй. Завод хъуамæ уа хъæууонхæдзарадон продук-ци уадзæг, ома, паддзахадон хæдзарадтæй, фермертæй æмæ хицæн цæрджытæй æлхæ-на продукци, сæ къух сын чи араза, ахæм æргътæй.
Стыр хъусдард аздахын хъæуы механизаторон кадртæ цæттæ кæнынмæ.
Регулярон æгъдауæй фермертæн æмæ арендатортæн æмбæлы семинартæ уадзын, хъæуы сæм фæлтæрд специалисттæ æрбахонын, цæмæй зонгæ кæной сæ фæлтæрддзинадимæ æмæ æнцондæрæй скъуыддзаг кæной, сæ разы цы ныхдуртæ сæвзæры, уыдон.
Цхинвалы автобустæцалцæгæнæн заводы æрбæстон хъæуы трактортæ æмæ æн-дæр хъæууон хæдзарадон техникæ цалцæг кæныны хъуыддаг. Уыимæ иумæ алы районы дæр хъуамæ уой чысыл цалцæггæнæн базæтæ, цæмæй рог цалцæг кæной техникæйы.
Республикæйы хъæууон хæдзарады министрады æмæ æндæр контролгæнæг органты æрдыгæй хъуамæ æмбæлон хъусдард уа, цы хатырон-кредитон фæрæзтæ радтынц, уыдоныл. Бæрæг хъуамæ уа, цы нысанмæ гæсгæ сæ пайда кæнынц, уый. Махмæ та фылдæр хатт рауайы афтæ æмæ хъæууон хæдзарадон продукцийы рауагъдæн цы хатырон кредит райсынц, уымæй спайда кæнынц сæ цæрæнуатон уавæртæ фæхуыздæр кæнынæн, зынаргъ автомашинæтæ балхæнынæн æмæ афтæ дарддæр. Уый фæстæ контролгæнæг органтæн фенын кæнынц афтид хуыдæтты, скъæтты, мыды чыргъæдты, æгæрыстæмæй, æнæхуым зæххытæ дæр æмæ фæзæгъынц: «мæ аххос нæ уыд, хъуыддагæй ницы рауад». Иудзырдæй, æппæт дæр саразынц, цæмæй сæ нысаниуæгмæ гæсгæ кæмæй не спайда кодтой, уыцы кредитон фæрæзтæ фæстæмæ ма раздахой. Гъе, уымæ гæсгæ контрол хъæуы алы кредитон сомыл дæр, цы хъуыддагыл цас бахардз ис, ууыл.
Уымæй дарддæр министрады саразын хъæуы сæрмагонд совет хъæууон хæдзарады специалисттæй фондз адæймаджы скондæй. Уыдон хъуамæ уой агроном, зоотехник, инженер-механик, ветеринар æмæ экономист. Йæ сæрдар та хъуамæ уа министры хæдивджытæй сæ иу. Æмæ куы хъæуа, уæд хъуамæ ауадза æмбырд, кредит райсыны фæдыл цы бизнес-проекттæ райстæуыд, уыдоныл æруынаффæ кæныны фæдыл. Советы уынаффæйæн хъуамæ уа рекомендацигæнæн характер.
Минералон хъацæнты тауинæгтæ æмæ химикаттæ самал кæныны тыххæй хицауад цы фæрæзтæ рахицæн кæны, уыдон хъуамæ лæвæрд цæуой рæстæгыл. Хъæууон хæдзарад ахæм къабаз у æмæ абоны аразинаг райсоммæ аргъæвын нæ хъæуы, кæннод байрæджы уыдзæн.
Уымæй дарддæр ма æнæмæнг хъуыддаг у, цæмæй закъонон æмвæзадыл скъуыддзаг æрцæуа хъæууонхæдзарадон байтыдтытæ æмæ фосы фæдзæхстады радтыны фарст. Фæдзæхстад хъуамæ суа нысанмæ здæхт, хатырон кредит исыны рæстæджы.
Иумæйагæй сисгæйæ, фылдæр хъусдард здахын хъæуы хъæууон фæллойгæнджытæм. Махæн ис аграрон бæстæ æмæ мæ уырны, тагъд нæ адæмы нæхи æркæнгæ продукттæй кæй ифтонг кæндзыстæм. Æмæ уый нæ бон куы нæ суа, уæд нæ цард размæ зынтæй феггуырсдзæнис.
Мæ хъуыдымæ гæсгæ уыцы æнтыст нæ къухты куы бафтид, уæд нæ хъæууон хæдзарад рæзид фидар къахдзæфтæй, — зæгъы Шауердаты Виктор.
Бестауты Валя
