5-æм сентябры нæ республикæйы айзæлдзæн ног ахуыры азмæ сидæг фыццаг дзæнгæрæг. Ног ахуыры азмæ сæхи цæттæ кæнынц куыд ахуыргæнджытæ, афтæ ныййарджытæ æмæ ахуыргæнинæгтæ. Ацы аз, стыр хъыгагæн, фыццаг дзæнгæрæг нал айзæлдзæн æмæ Зонындзинæдты бон раздæрау нал банысан кæндзысты цалдæр хъæууон скъолайы…
Хуссар Ирыстоны ахуырдзау фæсивæд цæмæй цухдзинæдтæ ма æййафой æмæ æппæт скъолаты дæр æмбæлон æмвæзадыл ахуыр-хъомыладон куыст цæуа, уый тыххæй паддзахады разамынад райсынц сæрмагонд мадзæлттæ. Ацы хъуыддаджы фыццаджыдæр бæрныдзыд у нæ республикæйы Ахуырад æмæ зонады министрад.
Ныридæгæн уал нæ республикæйы Ахуырад æмæ зонады министрады раз цы фарстытæ лæууы, куыд сæ скъуыддзаг кæнынц, стæй ног 2024-2025 ахуыры азмæ куыд цæттæ сты æмæ сæм цы ног ивындзинæдтæ ис, уыдон базоныны тыххæй Информаци æмæ мыхуыры комитеты пресс-центрмæ 30-æм августы хуынд æрцыд РХИ-йы Ахуырад æмæ зонады министр Лолаты Аслан. Уый фыццаджыдæр арфæ ракодта ахуырады къабазы æппæт педа-гогон коллективæн ног ахуыры азы райдианы тыххæй æмæ уый фæстæ радзырдта цалцæггæнæн куыстыты тыххæй, сæ фæуыны стадийыл кæй сты æмæ Хуссар Ирыстоны æппæт ахуырадон уагдæттæ цæттæ кæй уыдзысты ног ахуыры аз ахуыргæнинæгты райсынмæ.
«Кæй зæгъын æй хъæуы, иумæйагахуырадон уагдæтты техникон ифтонгады фарстамæ чи хауы, ахæм зындзинæдтæ ис, фæлæ уыдон нæ бандавдзысты ахуырадон процессыл. Иууыл вазыгджындæрыл нымайын нæ горæты 10-æм скъолайы фарст, уымæн æмæ йæ агъуыст базæронд ис. Капиталон æгъдауæй сцалцæг кæнын æй кæй хъæуы, уыцы фарст рагæй æвæрæм. Мæ хъуыдымæ гæсгæ та скъола хъæуы ногæй саразын. Æнцон хъуыддаг нæу, уымæн æмæ баст у финансон фæрæзтимæ. Брæ хатт æй фæнд кодтам Инвестпрограммæмæ бахæссын, фæлæ нырыонг фарст скъуыддзаг нæма æрцыд. Йæ сæйрагдæр аххосаг у уый, æмæ дзы иннæ скъолатæм абаргæйæ къаддæр нымæц ахуыргæнинæгтæ кæй ис. Ацы фарстайыл уынаффæ кæндзыстæм дарддæр, цæмæй йын йæ саразынæн исты амæлттæ скæнæм. Фæлæ ацы ног ахуырадон азы скъола йæ куыст райдайдзæн», – загъта Лолаты Аслан. Уый ма журналисттæн радзырдта республикæйы районты скъолаты цалцæггæнæн куыстыты тыххæй æмæ банысан кодта, зæгъгæ, ахæм куыстытæ къаддæр кæй цыдысты Цхинвалы скъолаты. «Ацы фарст дæр баст у финанстимæ æмæ нын æппæт скъолатæ сцалцæг кæнын нæ бантыст. Сæйраг проблемæтæ аиуварс кодтам æмæ ног ахуыры аз сывæллæттæ бацæудзысты сыгъдæг æмæ райдзаст ахуырадон уагдæттæм», – загъта уый.
Министр ма куыд банысан кодта, афтæмæй развæлгъау бæрæггæнæнтæм гæсгæ æгас республикæйы скъолатæм ахуырмæ бацæудзысты 585 фылдæр фыццагкъласоны. «Ацы нымæц, куыд сбæрæг кодтам, афтæмæй ноджы фæфылдæр уыдзæн, уымæн æмæ нырма дæр ныййарджытæй ист цæуынц документтæ. Куыд нымайæм, уымæ гæсгæ нæм ацы аз уыдзæн 600 фылдæр фыццагкъласоны. Бæлвырд зонæнтæ нæм уыдзæн сентябры мæйы æмбисты»,- банысан кодта уый.
Лолаты Аслан ма фехъусын кодта, зæгъгæ, куыд æндæр азты, афтæ ацы аз дæр ахуырады къабазы кусджытæ æмæ ахуыргæнинæгтæ хайад райсдзысты Беслæны трагедийы фæмардуæвæг адæмы номыл фыдохы мадзæлтты, кæцытæ уагъд цæудзысты нæ горæты.
Пресс-конференцийы дзырд цыдис, нæ республикæйы иууыл къаддæр ахуыргæнинæгтæ кæм ис æмæ ахуыргæнджытæ та æнæхъæн штатæй кæм кусынц, уыцы скъолаты проблемон уавæры тыххæй. Ахæм скъолатыл нымад цæуынц цалдæр æмæ катай кæнынц министрады. Ахуырад æмæ зонады министр ма журналисттæн фехъусын кодта, ног ахуыры азмæ Хуссар Ирыстоны æхгæд кæй æрцæудзæн дыууæ хъæууон скъолайы, ахуыргæнинæгтæ сæ кæй нал ис, уый аххосагæн. «Æхгæд æрцæудзысты Бол æмæ Знауыры районы Ногхъæуы скъолатæ. Афтæ ма, гæнæн ис, æмæ æхгæд æрцæуа Хъемултайы райдиан скъола дæр. Уымæн æмæ уым æрмæстдæр ис иу ахуыргæнинаг æмæ нын куыд загътой, афтæмæй уыцы сывæллоны дæр хъуамæ ракæной æндæр скъоламæ. Ацы фарст махæн у тынг риссаг. Нæ республикæйы районты азæй-азмæ къаддæр кæны цæрджыты нымæц, уыимæ ахуыргæнинæгты дæр. Хъыгагæн, нæй иунæг ахæм хъæууон скъола дæр æмæ мах фæндиаг уым фæфылдæр сты сывæллæттæ. Мæ хъуыдымæ гæсгæ, хъæуы сæрмагонд программæтæ саразын республикæйы хъæуты райрæзты тыххæй, цæмæй сомбон катайаг ма уæм æмæ нæ чысыл скъолаты бахизæм сæхгæнынæй», – катайгæнгæ дзырдта министр.
Уый ма куыд банысан кодта, афтæмæй ацы аз нæ республикæйы 10 скъолайæ фылдæры нæ уыдзæн фыццагкъласонтæ æмæ уый дæр у стыр катайаг хъуыддаг. Ивгъуыд азы ма æхгæд æрцыд Кировы хъæуы кæддæры нæргæ астæуккаг скъола дæр. Зын зæгъæн у æмæ ма йæ рæхджы азты бакæной. Ацы ахсджиаг фарстайыл нæ хицауады бындуронæй кæй хъæуы бакусын, уый бæрæг у, науæд фесафдзыстæм фылдæр скъолатæ…
Хуссар Ирыстоны историйы ахуыргæнæн чингуытыл Лолаты Асланы ныхæстæм гæсгæ дарддæр куыст цæуы, фæлæ зæрдæвæндон нæу куысты темп. «Чиныг цалынмæ йæ нæ рауадзой, уæдмæ уал хъуамæ рацæуа экспертизæ профилон уæлдæр ахуыргæнæндæттæй, профессортæ æмæ эксперттæй. Мах ныртæккæ æнхъæлмæ кæсæм Орловы областы университеты дзуаппмæ. Ахуыргæнæн чиныджы макет рæхджы лæвæрд хъуамæ æрцæуа рауагъдадмæ æмæ йыл бакусой. Йæ тираж уыдзæн 1500 экземпляры бæрц. Нæ нымадмæ гæсгæ ахуыргæнæн чиныг хъуамæ уагъд æрцæуа сентябры фæудтæм.
Ахуырадон пъланмæ гæсгæ, ацы ахуыргæнæн чиныгæй ахуыр кæнынц 9-10 кълæсты ахуыргæнинæгтæ. Фæлæ æз, куыд историк, афтæ нымайын æмæ хуыздæр уаид, цæмæй хаст æрцæуа 10-11 кълæсты ахуырадон программæмæ. Уый фæдыл консультацитæ райстон мæ коллегæтæй дæр æмæ иумæ ахæм хатдзæгмæ æрцыдыстæм. Цæмæн афтæ, уый бамбарын кæндзынæн. 9-æм къласы ахуыргæнинæгтæн нырма афтæ арф сæ бон нæ вæййы бамбарын историон цаутæ. Махæн та нæ истори у ахсджиаг æмæ йæ сывæллæттæ хъуамæ хуыздæр зоной. Ног ахуыргæнæн чиныгмæ хаст æрцæудзæн нæ адæмы истори суанг 2008-æм азы 26-æм августы онг», – банысан кодта министр.
Æмткæй республикæйы скъолатæ ног ахуыры азмæ ахуыргæнæн чингуытæй æмæ цæстуынгæ æрмæджытæй куыд ифтонг сты æмæ цавæр проблемæтыл æмбæлынц ацы хъуыддаджы, уый тыххæй дæр фарст æвæрд цыдис пресс-конференцийы. Æмткæй куыд банысанчындæуыд, афтæмæй ахуыргæнæн чингуытæй скъолатæ фылдæрбæрцæй сты ифтонг. Ахуырады министрад ныр цалдæр азы бæрц иуварс кæны ацы проблемæ, ацы хъуыддаг дæр баст у финанстимæ æмæ куыд сæ бон у, афтæ архайынц фарстыл. Фæлæ уæддæр кæцыдæр скъолаты нæ фаг кæнынц ирон æвзаг æмæ литературæйы ахуыргæнæн чингуытæ. Ацы проблемон фарстыл архайы нæ республикæйы Ахуырад æмæ зонады министрад, фарст аскъуыддзаг кæныны тыххæй бахатыд хицауадмæ дæр. «Чингуытæ эксплуатаци кæныны рæстæг нымад цæуы 5 азы бæрц, уый фæстæ хъуамæ ногæй ивд цæуой. Мах ацы ахсджиаг проблемæ зонæм æмæ йæ скъуыддзаг кæныныл дæр архайæм. Бæрæгбæлвырд финансон фæрæзтæ министрад ссардта йæхи ресурстæй, ныр мæй æмæ æрдæджы фæстæ пълан кæнæм хъæуæг чингуыты иу хай рауадзын, цæмæй тынгдæр чи тыхсы, уыцы скъолаты сифтонг кæнæм ахуыргæнæн чингуытæй», – загъта Лолаты фырт.
Кадртæй куыд ифтонг сты ахуырадон уагдæттæ, уæлдайдæр хъæууон скъолатæ, уыцы фарстæн министр радта ахæм дзуапп, зæгъгæ, министрад развæлгъау бафæрсы, районты ахуыры хайадты цавæр кадртæй сты цух æмæ стæй уый фæстæ бацагурынц хъæуæг кадрты. Министры ныхæстæм гæсгæ цалдæр скъолайы нæ фаг кæнынц математикæ æмæ географийы ахуыргæнджытæ, фæлæ иумæйагæй сисгæйæ кадрон дефициты проблемæ ахуырады системæйы нæй. Уымæ гæсгæ ног ахуыры аз нæ фæтыхсдзысты æмæ ахуыртæ цæудзысты æнæкъуылымпыйæ.
Ацы аз æгас Ирыстоны нысан кæндзысты Хетæгкаты Къостайы райгуырдыл 165 азы сæххæсты бон æмæ министрад дæр юбилеймæ кæй цæттæ кæны, уый тыххæй дæр банысанчындæуыд пресс-конференцийы. Лолаты Асланы ныхæстæм гæсгæ фæнд кæнынц РХИ-йы Культурæйы министрадимæ иумæ мадзæлттæ бацæттæ кæнын: поэзийы изæртæ, конкурстæ æмæ æндæр ахæмтæ. Сæрмагондæй ма хайад райсдзысты Нары хъæуы юбилейон мадзæлтты.
Ахуырад æмæ зонады министрмæ ма лæвæрд æрцыдис къорд фарсты æмæ сын лæмбынæг дзуаппытæ радта.
ЦХУЫРБАТЫ Ларисæ
