Историон зонæдты доктор, профессор, УФ-йы зонады сгуыхт архайæг Цыбырты Людвиг у нæ бæстæ æмæ Ирыстоны Цæгат æмæ Хуссар хайы дæр зындгонд политикон, паддзахадон æмæ зонадон архайæг. Ссæдз азæй фылдæр арæхстджын разамынд фæлæвæрдта Хуссар Ирыстоны ахуырад, паддзахадон хицаудзинады органтæн. Уыд ног арæзт æфсымæрон паддзахады фыццаг президент. Кæд йæ архайд æнцон нæ уыд, рацарæзты дуджы йæ размæ куыд æрыгон республикæйы сæргълæууæг, арфæ бирæ тыхстаг æмæ лыггæнинаг фастатæ лæууыд, уæддæр йæ дардмæуынаг арф зонд, паддзахадон куысты йæ фæлтæртдзинад цас амыдтой, уый бæрц архайдта Хуссар Ирыстоны цæрджыты социалон-экономикон, ахуырадон культурон æмæ æндæр царды ахджиаг къабæзты рæзтыл.
Уыцыиу рæстæг, кæд йæ хæстæ, куыд Хуссар Ирыстоны президент, афтæ бирæ уыдысты, уæддæр йæ царды сæйрагдæр нысантæй иу – зонад æмæ ахуырадæн лæггад кæнын, дзы рох никуы уыдысты. Цæгат Ирыстоны Абайты Васойы номыл гуманитарон æмæ социалон иртасæнты институты кусын куы райдыдта, уæдæй абонмæ йын ирон этнографийы зонады цы саразын баныст, уыцы удвæллæйттæ сты цалдæр æмæ цалдæр зонадон кусæндоны ахуыргæнттæн, æйтмардзæ, кад æмæ рады фаг. Йæ арæхстджын разамындæй, нæ бæстæ æмæ Ирыстоны зындгонддæр ахуыргæндты, Цыбырты Людвиг æрбангом кодта Ирон этнографийы энциклопеди æмæ Нарты кадджыты æртæ томон энциклопеди саразыны арфæйаг хъуыддаджы. Сæ архайд нæртон бæркады тыллæг ратта. Дыууæ зонадон хуыны дæр сты Ирыстон, нæ бæстæ æмæ Цæгат Кавказы нырыккон зонады чи нæма уыд, ахæм стыр æмæ æхсызгон фæзындыл дзурæг.
Зындгонд ахуыргонд Цыбырты Людвигæн йæ лæггæдтæ стыр æмæ ахадгæ, канд зонад, æмæ æхсæнадон-политикон царды не сты, фæлæ ма у дæсны æмæ арæхстджын публицист, журналист, уацтæ æмæ очеркты автор дæр. Фыссы сæ арæхстджынæй уырыссаг æмæ ирон æвзагыл. Мидисджын сты историон, æрмæджы архайджыты цард æмæ архайды тыххæй, Людвигæн йæхи æмæ цардæй ист æндæр ирд цауты факттæй. Мыхуыр сæ кæны Цæгат æмæ Хуссар Ирыстоны газетты, журналты æмæ зонадон уацты æмбырдгæндты æмæ фидиуæгты.
Йæ уацтæ æмæ очерктæ фыццаг хатт бамбырд кодта æмæ сæ литературон уагæй ног бакуыстгондæй 2011 азы фыццаг хатт хицæн чиныгæй рауагъта чиныгуадзæн «Ир»-ы, радта йын цыбыр фæлæ аив символикон ном «Имена». Номдзыд ахуыргæндтæ, политиктæ, фысджытæ, нывгæнджытæ, дохтыртæ, æфсад æмæ денджызон флоты сгуыхт лæгтæ, Иры Хуссар æмæ Цæгатæн, нæ бæстæйæн сæ зонд æмæ профессионалон цæттæдзинад æмæ арæхстдзинадæй сты кад æмæ рады номгæнджытæ, нæ разагъды æмæ уынаффæйы лæгтæ. Ацы алывæрсыгæй дæр аив чиныг мыхуыры куы рацыд, уæд æй æхсызгонæй кастысты не сфæлдыстадон, зонадон интеллигенцийы минæвæрттæ, ахуыргæнджытæ, скъоладзаутæ æмæ студенттæ. Цыбыр рæстæгмæ йын чингуыты дуканиты ссарæн дæр нал уыд. Республикон газетты чиныг «Имена»-йы тыххæй цæстуарзонæй сæ хъуыдытæ загътой УФ-йы сгуыхт ахуыргæнæг Бязырты Валентинæ, филологон æмæ историон наукæты доктортæ Бесолты Еленæ æмæ Цориты Ингæ, нæ республикæйы адæмон поэт Гуырдзыбеты Иринæ.
Адæймагæн, фæнды зæхкусæг уа, фæнды ахуыргонд, йæ удвæллой æхсæнады рæзтæн ахъаз куы уа, ноджы ма йын арфæтæ æмæ бузныджы ныхæстæ куы кæной йæ арфæйаг фыдæбоны тыххæй, уæд разæнгард кæны ноджы зæрдиагдæр архайдмæ. Уыцы хуызы зындгонд ахуыргонд Цыбырты Людвигæн йæ публицистон сфæлдыстадæн куы аргъ кæнæм, уæд афтæ зæгъæн ис, йæ зæрдæйы арфæй очерктæ æмæ уацты хуызы цы зæрин фат фехста, уый йæ мысаныл сæмбæлд!
Æрæджы та Хуыссар Ирыстоны Мыхуыры хæдзары рауагъдады рухс федта Цыбырты Людвиджы публицистикон æрмæджыты чиныг «Имена»-йы дыккаг хай. Райдайы авторы бæлвырд разныхасæй. Фыссы дзы бæлвырд публицистикæйы жанры цы æрмæг хæссы йæ ног чиныджы, уый æрмæджыты хъуыды иумæйагæй цавæр, æмæ йын йæхи цæстæй акæсгæйæ цы нысан æмæ æхсæнадон-рухсадон уагыл цы алывæрсыг нысан ис, уый тыххæй.
Чи сты йæ уацты сæйраг архайджытæ Цыбырты Людвигæн, сæ цард æмæ архайд Фыдыбæстæ æмæ Ирыстоны хорзæхыл архайдæн куыд æмæ цы нысанæн нывонд кодтой, цы сын бантыст саразын? Уый базондзыстут чиныг «Имена»-йы дыккаг хай бакæсгæйæ. Уырыссаг æмæ ирон аив æвзагыл дзы ис очерктæ политикæ, ахуырад, аивад, зонад, литературæйы, æфсад æмæ барады зындгонд архайджытæй Дзаттиаты Алыксандр, Æлборты Барис, Андрей Шегрен, Абайты Васойы, Басаты Барисы, Владимир Кузнецов, Джусойты Нафи, Джыккайты Шамил,Исаты Мæхæмæт, Гиоты Михал, Тъехты Баграт, Тыбылты Алыксандр, Евгения Пчелина, Тменаты Витали, Къомайты Риммæ, Медойты Боболка, Дзидзойты Валери, Гаглойты Зинæидæ, Гæздæнты Валентинæ, Цыбырты Хазби, Плиты Грис, Хъотайты Григори, Козаты Ражден, Галазты Æхсарбег, Дзасохты Алыксандр, Цæголты Георги, Тедеты Павел, Кучиты Эльбрус, Уататы Бибо, Кебекты Мурадин, Цæголты Ким, Харебаты Батрадз, Уататы Зелим, æмæ ма æндæр æмæ æндæр размæдзыд æмæ ахуыргонд лæгтыл. Ирæн ном æмæ кадгæнæг адæмыл цы æрмæг ис чиныджы, уый цæмæй мидисджындæр уа, уый тыххæй йæм автор бахаста йæхи архивæй æмæ очеркы сæйраг архайæджы æвæрæнтæй ист æрмæг фыстæджытæ, хъуыддаджы гæххæттытæ, мысинæгтæ æмæ къамтæ.
Зындгонд ахуыргонд, хъуыддаджы æмæ хъуыдыйы лæг Цыбырты Людвиджы ног чиныг «Имена» чи бакæса, уый ма ноджыдæр иу хатт бауырндзæн, нæ Иры дзыллæйæн йæ ивгъуыд фæуддзаг æмæ цауд кæй нæ уыд, йæ абон æмæ фидæны рухсыл та нæ разагъды лæгтау, зæрдиаг æмæ бæстонæй архайын кæй хъæуы, уый. Чиныджы автор ыл йæхæдæг, зæгъæн куыд нæй, афтæ арфæйагæй æмæ йæ зонд æмæ уды тыхы стыр хъомысимæ кæй архайы, уый у арвæй бæрæгдæр. Ног чиныг «Имена» хорз ахъаз уыдзæн сæпрофессионалонæмæзонадон-иртасæнархайдыахуыргæндтæн, библиотекæтыкусджытæн, журналисттæн, аспиранттæн,студенттæн, ахуыргæнджытæн æмæ чиныгкæсджытæн. Йæ тираж у 300 экземпляры.
ГАСАНТЫ Валери
