Иу азы бæрц мæ ахуыримæ иумæ æз кусын нæ республикæйы сæйраг архивон управленийы, æхсæнадимæ бастдзинæдтæ аразыны хайады.
Ацы куыстуатæн йæ хæстæ сты документтæ æфснайын æмæ цæрджыты, организациты æмæ уагдæтты домæнтæ æххæст кæнын. 2017 азы РХИ-йы Хицауад райста уынаффæ, цæмæй республикæйы алы районты дæр саразой архивтæ æмæ бынæтты æфснайдтой сæ районты хъæуæг æрмæджытæ. Фæлæ уыцы куыст кæронмæ нæ бакодтой, уымæн æмæ архивæн гæххæттытæ æфснайæн саразынæн хъуыдис уæлæмхас хатæнтæ, оргтехникæ æмæ æндæр хъæуæг æрмæджытæй сифтонг кæнын. Уæдæ кæд уынаффæ ист æрцыд, уæддæр районты архивтæ не сырæзт, ис сæм хайадтæ, архайынц дзы иугай адæймæгтæ, фæлæ сын нæй оргтехникæ, хъæуæг инвентарь, стеллажтæ. Уымæ гæсгæ сæ архивон гæххæттытæ, сæйраджыдæр, æфснайд цæуынц Централон паддзахадон архивы. Фæлæ ам дæр архивтæ æфснайынæн нæй сæрибар бынæттæ. Централон паддзахадон архивы агъуыст рагæй у схæрзарæзткæнинаг. Ног документтæ кæм æрæвæрæм æмæ бафснайæм, ахæм сæрибар бынæттæ нæм нал ис. Фæлæ уæддæр управлени йæ куыст кæны, архивон хъуыддаг фæхуыздæр кæныныл архайы. Комплексон басгæрстытæ уадзы районты архивон хайадты, æмæ цы цухдзинæдтæ сбæрæг кæнынц, уыдон фæдыл бацамындтытæ саразынц. Афтæ ма басгарынц районты паддзахадон уагдæттæ бацамонынц сын, уыдон сæ хъуыддагон гæххæттытæ цы æгъдаумæ гæсгæ хъуамæ саразой. Бирæ хатт раргом вæййынц цухдзинæдтæ æмæ сын бацамонынц документалон æрмæджытæ архивы бафснайынæн фæткмæ æркæнын куыд хъæуы, уыдæттæ.
Республикæйы хицæн æмæ хицæн уагдæтты дæр архивты æфснайынæн дзуапп чи дæттынц, уыдон дæр куыд æмбæлы, ахæм куыст куы нæ бакæнынц, уæд хатгай документ фесафынц æмæ сæ уый фæстæ кæддæр махæй фæагурынц. Алы уагдоны разамонæг дæр фадат хъуамæ араза, цæмæй документтæ фæткыл æфснайд æрцæуой архивы.
Документтæ æфснайыны хъуыддаг уæлдай мæгуыраудæр уыд гуырдзиаг-ирон хъаугъатæ куы райдыдтой, уыцы азты. Уæд бирæ документтæ фесæфт. Уæлдай æвзæр уавæры сты уыцы азты колхозтæ æмæ совхоты чи куыста. Сæ документтæ сты сæфт æмæ сын пенси исыны афон фæзыны проблемæтæ.
Бынтон æвзæр уавæры ис Ленингоры район. Йæ территорийыл уæвæг уагдæттæ æмæ организацитæн сæ фылдæры документтæ сты сæфт, паддзахадон архивмæ сæ æфснайынмæ не ‘рвыстой.
Ныртæккæ Паддзахадон архив бæстон кæны цыдæриддæр документтæ нæм ис, уыдон архайы документон æрмæджытæ оцифровкæ кæныныл æмæ сæ компьютеры бавæрыныл. Цæмæй архивон документ кæй хъæуа, уымæн йæ радтын уа æнцондæр. Цæрджытæй æмæ уагдæттæй исчи куы æрбацæуа, уæд цæмæй къуыригæйтты йæ агурыныл ма бахъæуæм.
Уæрæсейы Федерацийы пенсион фондæн Алагиры районы цы консультацион пункт ис, уым не ‘мбæстæгты æмбис йæ рæстæджы сарæзтой сæ пенситæ. Уырдыгæй нæ арæх фæкурынц акттæ æмæ бæлвырдгæнæнтæ, пенсиисджытæ кæй куыстой, уыцы зонæнтæ.
Ацы аз архив тынг бирæ бакуыста, цæмæй йæм æххæст информаци уа горæты цалдæр уагдонæй æмæ уымæй фæхуыздæр сты архивон бæлвырдгæнæнтæ. Хуыздæр бакусинаг сты сæ архивон-нотариалон конторæтæ æмæ тæрхондонæн, æмæ уыдонмæ та арвыстам сæрмагонд фыстæджытæ.
Æнæуи нырыккон домæнтæм гæсгæ архивтæ хъуамæ архайой серверон ифтонгадæй. Мах та кусæм хуымæтæджы компьютертыл æмæ уый та тæссаг у, цы информаци бавæрдтам, уый фесæфынæй.
Кæронбæттæны мæ зæгъын фæнды централон паддзахадон архив ахсджиаг кæй у. Æнæ архив нæй сомбон! Архивы æрмæджытæй пайда кæнынц зонадон кусджытæ, историктæ, иртасджытæ. Уыдон арæх фæбадынц нæ уагдоны кæсæн залы æрмæджытимæ. Архивы куыст хуыздæр цæуид, цы проблемæты кой скодтон, уыдон скъуыддзаг куы æрцæуиккой,уæд. Æмæ ма иу фиппаинаг – хорз уаид æмæ архивы хъуыддаджы фæдыл квалификациджын специалисттæ бацæттæ кæныныл куы бацархаид нæ хицауад…
ДУДАЙТЫ Доннæ,
ХИПУ-йы журналистикæйы хайады 4-æм курсы студенткæ
