…Институт каст фӕуыны фӕстӕ (1961 аз) ӕгуыстӕй аззадтӕн, ӕвӕццӕгӕн, иу афӕдзмӕ ӕввахс. Ахуыргӕнӕджы диплом мӕм бӕргӕ уыдис, фӕлӕ мын уыцы дӕсныйад мӕ  къух нӕ арӕзта, фыссыны хъуыддагыл хӕст кӕй уыдтӕн, иуӕй уый тыххӕй, иннӕмӕй та мӕ ахӕм дард хъӕумӕ снысан кодтой Ленингоры районы, ӕмӕ йӕм транспорт зынӕй хӕццӕ кодта, кӕддӕрты-иу бӕлццоны дзӕвгар цӕуын дӕр бахъуыдис фистӕгӕй… Уӕлдайдӕр  та мӕ Ленингоры районы ахуыры хайады сӕргълӕууӕг Тыджыты Уасо йӕхӕдӕг куы бафӕдзӕхста, ма, сразы у уыцы дард хъӕумӕ ацӕуыныл, ӕндӕра, фыдӕбойнаг фӕуыдзынӕ, зæгъгæ… Ӕмӕ йӕм ӕз дӕр байхъуыстон ӕмӕ цардтӕн маамӕлайы къӕбӕрӕй. Искуыдӕй-искуыдмӕ-иу кӕд газеты мӕ уацхъуыдтӕ фӕзындысты ӕмӕ-иу уыдон гонорар мӕ сӕйраг царды фӕрӕз басгуыхтис, кӕннод мӕм никӕцӕй ницы ӕфтыд. Фӕлӕ, дам, бон цӕуы ӕмӕ фарн йемӕ хӕссы. Уӕд ӕз цардтӕн ӕххуырст хӕдзары «Военный тупик» кӕй хонынц, уыцы сыхы, куыст ӕмӕ хӕсты ветеран, кинотеатр «Фидиуӕджы» директор, хӕрзӕгъдау ӕмӕ  рӕстуд адӕймаг Гӕбӕраты Викторы рӕстӕгмӕ хӕдзары иунӕгӕй .

Ацы Хуыцауысконд лӕджы ӕфсин Джызойты Раисӕ  куыста зонад-иртасӕн институты библиотекӕйы сӕргълӕууӕгӕй. Хорз адӕймаг уыдис уый дӕр, ӕнӕхъуаджы нӕ фӕ-дзурынц, лӕг ӕмӕ ус фӕрӕты хъӕдӕй барст вӕййынц, зæгъгæ. Афтӕ, ӕмӕ фысымты хорзӕхӕй кӕддӕриддӕр уыдтӕн хайджын, мӕрдты дзӕнӕты рухсы бадӕнт, суанг ма мын чысыл чындзӕхсӕв дӕр уыдон скодтой сӕ залы ӕмӕ дзы Гафез, Дзугаты Георги, Нафи, Бестауты Гиуӕрги, Ӕлборты Хадзы-Умар ӕмӕ иннӕтӕ заргӕ  ӕмӕ кафгӕ дӕр фӕкодтой. Уый фӕстӕдӕры хабар уыдис, фӕлӕ  нӕ раздӕры ныхас адарддӕр кӕнӕм.

  Уыцы рӕстӕгмӕ хатӕны бирӕ ӕмдзӕвгӕтӕ  фӕфыстон, ӕмӕ  та иу хатт цыдӕртӕ архайын. Уыдаид фӕссихор. Чидӕр мӕм дуар ӕрбахоста. Акастӕн ӕм –  Къудухты Верӕ, газеты редакцийы фыстӕджыты хайады сӕргълӕууӕг, парторг. Уымӕй размӕ йӕ дзӕбӕх зыдтон, ме ‘рмӕджытӕ-иу куы бахастон, уӕд мыл-иу алыхатт дӕр сӕмбӕлдис хӕларзӕрдӕйӕ, иуӕй уый тыххӕй, ӕмӕ йӕ зӕрдӕмӕ цыдысты мӕ фыстытӕ, иннӕмӕй та мӕм кастис хӕрӕфырты цӕстӕй. Цӕвиттон, Къудухтӕ ӕмӕ Быцентӕ (мӕ мады мыггаг) ӕрвадӕлтӕ сты, ӕмӕ ирон адӕммӕ уый кӕуылты лымӕндзинад у!

Цыбыр ныхасӕй, кӕрӕдзийы фенд нын ӕхсызгон уыдис ӕмӕ йӕ  ӕз барджынӕй афарстон: «Цы хур, цы къӕвда дӕ ӕрбахаста, чи дын загъта ӕз ам цӕрын?» Уый мын уæд дзуапп радта:

– Байхъус мӕм, дӕ нывонд фӕуон (афтӕ дзураг уыд), ӕз дын ӕппӕт дӕр радзурдзынӕн. Цӕвиттон, абон райсомӕй нӕм летучкӕ уыдис ӕмӕ хицау (газеты сӕйраг редактор Куымӕридтаты Але) тынг раппӕлыдис дӕуӕн нӕ газеты цы ӕрмӕджытӕ вӕййы мыхуыргонд, уыдонӕй. Чи у ацы лӕппу, нӕхимӕ йӕ ӕрбаввахс кӕнӕм, сомбон, нын къух ратдзӕнис, зæгъгæ.

Мӕнӕн тынг ӕхсызгон уыдысты уыцы ныхӕстӕ ӕмӕ йын загътон, ӕз ӕй тынг хорз зонын ӕмӕ йӕ  ӕрбакӕндзынӕн, зæгъгæ, æмæ ма рафæзмыдта йæ ныхæстæ дæр:

Хорз бакӕнис, Къудухон, ӕнӕуый дӕр  нӕ  кусджытӕй иу декретон улæфты цӕуы ӕмӕ уал уый бынаты кусит, цалынмӕ йын сӕрмагонд штат исӕм, уӕдмӕ.

Æз ын ныфс бавӕрдтон, тӕккӕ абон дӕм кӕй фӕхабар кӕндзӕн, уымӕй, ӕмӕ дӕм мӕнӕ фӕзындтӕн. Абон ма цы, фӕлӕ райсом редактормӕ бацу ӕмӕ дын дӕ  хъуыддаг сараза, коллектив дӕр дӕм хорз зӕрдӕ дары ӕмӕ фадатӕй спайда кӕн, мӕ дзӕбӕх хӕрӕфыртӕн», – бацырд мæ кодта уый.

Мӕн дӕр ма ӕндӕр цы хъуыд, ӕмӕ дыккаг бон Алейы къӕсӕрыл балӕууыдтӕн. Бирӕ фӕныхӕстӕ кодта мемӕ, фӕфарста мӕ мӕ царды хабӕрттӕй ӕмӕ йын сӕ ӕз дӕр фӕдзырдтон.

– Уӕдӕ хорз, мах хъӕуы, ирон ӕвзаг хорз чи зоны, стӕй адӕймагдзинадӕй дӕр ифтонг чи у, ахӕм кадр ӕмӕ дӕуыл нӕ цӕст ӕрӕвӕрдтам. Уырны мӕ, нӕ фарсмӕ кӕй ӕрбалӕудзынӕ  ӕмӕ газетӕн ахъазхъом кӕй уыдзынӕ, уый. Тӕккӕ райсом ӕрбацу ӕмӕ  уӕртӕ Багаты Барисы цур сбад ӕмӕ йын ӕххуыс кӕн, бӕрнон нымӕрдары куыст зын ӕмӕ оперативон у… Стилист Зӕгъойты Ксеня декретон улæфты ацыд ӕмӕ уал уый хӕстӕ ӕххӕст кӕндзынӕ, стӕй фендзыстӕм, нӕ дӕ фӕхъыг кӕндзынӕн.

Æрбадтӕн бӕрнон нымӕрдар Багаты Барисы фарсмӕ ӕмӕ цадӕггай райдыдтон газеты ӕрмӕджытӕ  стилистикон ӕгъдауӕй раст кӕнын. Фыццаг бонты мын ӕнцон нӕ  уыдис,  фӕлӕ иугӕр куы фӕгӕрз дӕн, уӕд мӕм ӕхсызгоны ӕнкъарӕнтӕ дӕр ӕвзӕрын райдыдтой. Афтӕмӕй иу  мӕймӕ мӕ гаччы сбадтӕн, мӕ тыхтыл баууӕндыдтӕн ӕмӕ уӕхскуӕзӕй райдыдтон кусын, суанг ма-иу ӕрмӕджытӕ хӕдзармӕ дӕр ахастон ӕмӕ-иу сӕ уым биноныгдӕрӕй нывыл кодтон. Куыд ӕй хатыдтӕн ӕмӕ йӕ куыд ӕнкъардтон, афтӕмӕй мӕ редактор уыдис райгонд, коллектв дӕр райгонд уыдысты мӕ архайдӕй, ӕмӕ мыл уый разӕнгарды базыртӕ сагъта. Ӕппӕлгӕ нӕ кӕнын, фӕлӕ активон хайад истон, канд редакцион куысты нӕ,  фӕлӕ колхозон быдырты дӕр. Цӕвиттон, газеты редакцитӕн шефӕй ист уыдис Къохаты нарт-хоры хуымы егъау фадыг ӕмӕ-иу уырдӕм цыдыстӕм рувынмӕ. Хъӕууон лӕппу ахӕм мадзӕлттӕм кӕцӕй базивӕг кодтаид ӕмӕ-иу райсом раджы мӕ къӕпи ме ‘ккой, афтӕмӕй редакцийы бӕстыхайы цурмӕ ныммидӕг дӕн, цыран-иу уӕдмӕ ӕртымбыл сты иннӕтӕ дӕр, хистӕрӕй-кӕстӕрӕй ӕмӕ-иу нӕ  машинӕ аласта бынатмӕ. Редакцийы уӕд куыстой нӕ хистӕр фӕлтӕры ӕмбӕс-тӕгтӕй Голоты Владимир, Дзуццаты Димитр, Къудухты Георги, Годжыцаты Ясон, Плиты Сограт, Пухаты Пъетр, ӕфсымӕртӕ Гаглойты Аким ӕмӕ Григол, Гӕджиты Иракли… Дзӕнӕты рухсы бадӕнт се ’ппӕт дӕр, ӕз сæ кӕддӕриддӕр ӕрымысын, уымӕн ӕмӕ  мӕ рӕвдыдтой, куыд ӕвзонг кадр, афтӕ, сӕ фӕлтӕрддзинад мын амыдтой хӕлар-зӕрдӕйӕ ӕмӕ ма мӕн дӕр цы хъуыд! Уыдон се ‘ппӕт дӕр уыдысты ӕцӕг коммунисттӕ, ӕгъдауыл хӕст ӕмӕ сӕ ахастӕй цӕвиттойнаг уыдысты кӕстӕр фӕлтӕрӕн, мыхуырон дзырд сын ӕвӕрд уыдис табуйы бынаты ӕмӕ йын лӕггад кодтой ӕнувыдӕй.

Цыдысты бонтӕ, къуыритӕ, мӕйтӕ… Ныр та ӕхсӕвы корректортӕй чидӕр райста улæфт ӕмӕ мӕм бахатыдис Куымӕридтайы фырт, цӕмӕй рӕстӕгмӕ уыцы бынатыл сразы уыдаин. Коммӕгӕс лӕппу дыууӕ нӕ загъта хицауы ныхасыл ӕмӕ та уыцы куысты спецификӕ дӕр цыбыр рӕстӕгмӕ мӕгуырау нӕ базыдтон. Мӕ коллегӕтӕ уыдысты Къæбулты Бабуца (мах ӕй Бабо хуыдтам) ӕмӕ Бибылты Оля. Бибылон рӕвдз корректор уыди ӕмӕ мын дзӕвгар баххуыс кодта. Афтӕ Бабо дӕр,  арӕх сӕ ӕрымысын кад ӕмӕ радӕй… Ӕмӕ куыд нӕ уыдысты уый аккаг! Мӕнӕ-мӕнӕ ӕнцонтӕй нӕу корректоры куыст, фӕлӕ уыдон ӕнувыдӕй архайдтой, цӕмӕй газет рӕдыдтытӕй уыдаид хызт ӕмӕ йыл йӕ былтӕ мачи расчъил-басчъил кодтаид. Суанг-иу ӕхсӕвы ӕмбисмӕ дӕр баззадыстӕм зӕронд типографы (дзуттӕгты кварталы) бӕстыхайы, уым уыдис нӕ  кусӕн бынат. Цӕвиттон, уыцы рӕстӕджы официалон ӕрмӕджытӕ  истой телетайпӕй ӕмӕ-иу ӕй рагацау зыдтой, сӕ къухы кӕд бафтдзысты… Гъе, ӕмӕ-иу бирӕ хатт ӕрӕджиау ралӕ-вӕрдтой ӕрмӕджытӕ, уый аххосӕй фӕстиат кодта газеты рацыд…

Рацыдис та дзӕвгар рӕстӕг ӕмӕ мӕм иу райсом Але йӕ кабинетмӕ фӕдзырдта.

– Стилисты куыстыл дӕр хорз фӕцайдагъ дӕ, корректоры куысты дӕр дӕхи рӕвдзӕй равдыстай ӕмӕ дӕ уымӕ гӕсгӕ  ныр хъуамӕ ме ‘мкусӕг скӕнон, изӕры-иу ӕрбацу ӕмӕ  оттисктӕ иумӕ кӕсӕм. Дӕ мызд кӕд фылдӕр уа, уый йеддӕмӕ дын къаддӕр нӕ уыдзӕн. Обкомы бадзырдтон ӕмӕ мын кӕд сӕрмагонд штат дӕр радтиккой. Йӕ ном та хъуамӕ хуыйна «Свежая голова», иронау та, ӕвӕццӕгӕн, «улӕфт сӕр», ома ӕрмӕджыты кӕсдзынӕ улӕфтӕй, ӕнцадӕнцойӕ ӕп-пӕты фӕстаг хатт, цы рӕдыдтытӕ ма аирвӕзтис корректортӕ ӕмӕ радгӕс редакторӕй, уыдон та мах раст кӕндзыстӕм ӕмӕ оттискты мыхуырмӕ ӕрвитдзыстӕм. Ӕз дӕр та сразы дӕн мӕ хистӕры фӕндоныл ӕмӕ изӕрон куыстмӕ ӕрӕвнӕлдтон егъаудӕр бӕрндзинад ӕнкъаргӕйӕ. Уыцы иурӕстӕджы Але цы оттиск кастис, ӕз дӕр уый, ӕмӕ-иу рӕдыдтыты Алейы оттискмӕ бахастон. Фӕстагмӕ афтӕ рауадис, ӕмӕ-иу ӕз фылдӕр рӕдыдтытӕ ссардтон ӕмӕ Але афтӕ зӕгъы: мӕ оттискы рӕдыдтытӕ-иу дӕхионмӕ бахӕсс, ӕфсӕрмы ма кӕн, мӕнӕн уый ӕхсызгон йеддӕмӕ хъыг нӕу, ды ирон ӕвзаг мӕнӕй хуыздӕр зоныс ӕмӕ…

 Гъе, ахӕм буц мӕ кодта сӕйраг редактор ӕмӕ ӕз дӕр йӕ  коммӕ кастӕн зӕрдӕ-вӕндонӕй, уӕдӕ куыд?!

Хъыгагæн, бæрæг аххосæгтæм гæсгæ, афæдзæй фылдæр нæ бакуыстон газеты редакцийы. Ног бынат агурын мæ нӕ бахъуыдис – къуырийы фӕстӕ мӕм радиокомитетӕй ӕрбадзырдӕуыд ӕмӕ мӕ сӕйраг редактор Чилӕхсаты Сослан ӕмӕ музыкалон редактор Хацырты Сергей сразы кодтой, цӕмӕй сӕм фӕстаг хабӕртты дикторӕй кусын райдыдтаин… Ӕниу газетмӕ дӕр мӕ фӕндаг уӕрӕх уыдис. Бирӕ уацхъуыдтӕ,  очерктӕ ӕмӕ поэтикон уацмыстӕ мын фӕмыхуыр кодта газет, ӕз дзы стыр райгонд дӕн абон дӕр. Ӕниу ӕм  фӕлвых ӕрмӕджытӕ никуы хастон. Мӕ уац «Фыстӕг Иктормӕ», зӕгъгӕ, ӕвӕццӕгӕн ӕнӕбындурӕй нӕ райста журналистты конкурсы фыццаг преми… Æз мӕ фӕллойадон фӕндаг ракодтон газетӕй ӕмӕ йын абон йӕ юбилейы 95 азы цытӕн кӕнын зӕрдиаг арфӕ. Уӕлахиз уӕд йӕ дарддӕры зын фӕндагыл. Тынг ӕхсызгон мын у, мӕ саразгӕ термин «Нывафыст» мын йӕ практикон куысты кӕй ныббиноныг кодта, уыцы хабар дæр.

  Судзин, дам, зӕрдӕ ссардта…

ХЪОДАЛАТЫ Герсан,

Журнал «Фидиуӕг»-ы сӕйраг редактор

Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.