Уыд стыр курдиаты хицау

Хæбæлаты Зинæйы райгуырдыл сæххæст 80 азы

Ирон музыкалон аивадмæ стыр хуынтæ чи бахаста, уыдонæй иу у композитор, педагог æмæ музыкалон-æхсæнадон архайæг Хæбæлаты Зинæ Сауийы чызг. Уый райгуырд 3 марты 1937 азы Цхинвалы горæты. Музыкалон уацмыстæ фæлдыста, уартæ ма скъолайы куы ахуыр кодта, уæд. Йæ фыццаг уацмыстæ – зарджытæ, романстæ, фортепианойы пьесæтæ фæзындысты 50-æм азты дыккаг æрдæджы. Уыдон ’хсæн сты, тагъд рæстæджы аивадуарзджытæ сæ зæрдæмæ арф кæй айстой, ахæмтæ, куыд «Гауыз», «Гыцци» (ныхæстæ Бахъаты Нугзары), романс «Булæмæргъ» (ныхæстæ Харебаты Леониды). Æвзонг курдиатджын чызг музыкæмæ æмхиц кæй уыд, уымæ гæсгæ ахуыр кæнынмæ бацыд Дзæуджыхъæуы аивæдты ахуыргæнæндонмæ æмæ йæ каст фæци 1967 азы. Фæлæ æрмæст ууыл не ‘рлæууыд, зæрдæргъæвд чызджы йæхимæ ноджы тынгдæр æлвæста музыкæмæ уарзондзинад æмæ 1975 азы каст фæци Тбилисы консерваторийы композицийы кълас профессор А. Шаверзашвилийы разамындæй.

Хæбæлаты чызг цæттæ кадрæй æрбаздæхт йæ уарзон горæтмæ æмæ 11 азы фæкуыста Хуссар Ирыстоны паддзахадон драмон театры пианисткæйæ. 1955-58-æм азты куыста паддзахадон ансамбль «Симд»-ы концертмейстерæй. 1958 азæй суанг 1963 азмæ куыста Горькийы номыл МХАТ-ы цур Хуссар Ирыстоны драмон театры ирон студийы концертмейстерæй. 1966 азæй 1970 азмæ йæ зонындзинæдтæ рæдауæй амыдта, Цхинвал æмæ Дзауы музыкалон сывæллæтты скъолаты музыкалон-теоретикон дисциплинæ æмæ фортепианойы ахуыргæнæгæй кусгæйæ. Ивгъуыд æнусы Хуссар Ирыстоны сырæзт вокалон-инструменталон зындгонд ансамбль «Бонвæрон» æмæ Хæбæлаты Зинæ уыд йæ аивадон къухдариуæггæнæг 1977-84 азты. Хæбæлон 1976 азæй 1982 азтæм уыд Хуссар Ирыстоны музыкалон-хорон æхсæнады президиумы сæрдар, уыд Гуырдзыстоны композиторты Цæдисы правленийы уæнг, Цæгат Ирыстоны композиторты цæдисы уæнг æмæ Дунеон авторон культурон центр «Арфа»-йы организатор æмæ президент. Хайад иста дунеон музыкалон фестивальты. Музыкалон аивадмæ йе стыр хайбавæрды тыххæй йын 1989 азы лæвæрд æрцыд РЦИ-Аланийы аивæдты сгуыхт архайæджы ном æмæ йын 1992 азы та радтой РЦИ-Аланийы адæмон артисткæйы ном. 1995 азы та райста Хъыргъыстаны адæмон артисткæйы ном. Уыцы аз Хæбæлаты Зинæ сси ЮНЕСКО «Манас-1000»-йы 1 премийы лауреат.

Йе сфæлдыстады тæмæны композиторæн сном кодта йæ фыццаг симфони, кæцы фыст æрцыд Плиты Грисы поэмæ «Авд цухъхъа»-йы мотивмæ гæсгæ(1975 азы), афтæ ма оперæ «Фатимæ» Хетæгкаты Къостайы поэмæмæ гæсгæ. Композитор йæ зæрдæмæ арф айста уарзон къуымы истори æмæ культурæ æмæ фæс-тæдæр сфæлдыста симфонион оркестрæн «Ирон рапсодийæ» оркестрон сюитæ «Ирыстоны хæхты» Фæндзæм симфони «Хетæгкаты Къоста», Иуæндæсæм симфони «Уастырджи», симфонион ныв «Райсом хæхты» æмæ æндæртæ. Ивгъуыд æнусы 80-æм азты композитор йе ’ргом аздæхта æмæ куыста симфонийы жанрыл. Уыдон та сты Цыппæрæм, Фæндзæм, Æхсæзæм, Æвдæм симфонитæ, йе сфæлдыстады ирдæй зыны жанры райдиан, тематизм та бындуриуæг кæны адæмон зарæг æмæ кафты мелодитыл («Симд», «Тымбыл кафт», «Сой» Цыппæрæм симфонийы, «А-ло-лай», «Додой», «Сидзæргæс», «Æнæ хай», «Барæджы цагъд» та Фæндзæм симфонийы, «Хонгæ», «Зилгæ», «Тауче», «Айс æй, аназ æй» Æхсæзæм симфони, «Рагон симд», «Хонгæ», «Чызгайы зарæг» Æвдæм симфонийы). Концерты иууыл хуыздæр симфонион уацмыс у концерт-поэмæ фортепиано æмæ симфонион оркестр «Хæлардзинад». Концерты зæлы Кавказы адæмты хæлардзинад, зæлынц дзы канд ирон нæ, фæлæ ма ачъарайаг, абхазаг, гуырдзиаг фольклорон мотивтæ. Ацы концерт-поэмæ иу æмæ дыууæ хатты нæ айзæлыд Мæскуы, Джæуджыхъæу, Тбилисы дирижертæ Дудараты Вероникæ, Баскаты К., Проваторов Г., Сиднев А., П. Ядыхы разамындæй. Хæбæлаты Зинæ уыд Иерусалим-Мæскуыйы Æхсæнады дипломы хицау. Уый бацыд Гиннесы рекордты чиныгмæ, куыд 17 симфони ныффыссæг фыццаг сылгоймаг, афтæ.

Хæбæлаты Зинæ цардæй ахицæн 2016 азы, фæлæ йæ ном цæргæйæ баззайдзæн йæ бирæ музыкалон уацмыстимæ аивадæн табугæнджыты зæрдæты.

Хуыбиаты Н.