1931 азы 29 июлы йæ фыццаг сезон байгом кодта Хуссар Ирыстоны паддзахадон драмон театр. Театрмæ нывгæнæгæй æрвыст æрцыд Тугъанты Махарбег. Уый стыр аргъ кодта театралон аивады нывгæнæджы куыстæн æмæ уымæ гæсгæ театры организацигонд æрцыд нывгæнæн-фæлындзынады цех. Тугъаны фырты инициативæмæ гæсгæ уыцы цехмæ нывгæнæгæй æрбахуыдтой Тбилисы нывгæнæн Академийы студент Зассеты Алыксандры. Æвзонг нывгæнæг æнтысгæйæ радта йæ фыццаг фæлварæн куыд театры раз, афтæ Махарбеджы раз дæр – хорз рауадысты йæ фыццаг спектакль Л. Циновскийы «Расправа»-йы декорацитæ. Ацы цау стыр ахъаз фæцис Зассеты Алыксандры сфæлдыстадæн. Зассейы фырты ном, куыд нывгæнæг, афтæ фыст æрцыд нæ театры бирæ спектаклты афишæтыл. Ирон нывкæнынады историйы ма уый зындгонд уыд куыд хуызфыссæг æмæ график, афтæ дæр.

Зассеты Алыксандр райгуырд 1910 азы Хуссар Ирыстоны Часавалы хъæуы. Уый уыд, нæ областы фæсивæдæй профессионалон, уæлдæр нывкæнынадон ахуырад чи райста, уыдо-нæн сæ фыццæгтæй иу. 1929 азы бацыд Тбилисы нывгæнæн Академимæ æмæ йæ каст фæцис 1934 азы. Уыцы рæстæджы Тбилисы популярон уыд нывгæнæгдекораторы ном. Æмæ Алыксандр дæр зæрдиагæй ахуыр кодта ацы аивады принциптæ, йæ истори. Академи каст фæуыны фæстæ  Алыксандр дыууæ азы куыста Хуссар Ирыстоны паддзахадон театры нывгæнæгæй æмæ Махарбеджы студийы та ахуыргæнæгæй. Уæлдæр куыд банысан кодтам, афтæмæй Алыксандрæн, куыд декоратор, уыд æнтыстытæ. Йæ куыстытæ цыдысты адæмы зæрдæмæ, прессæ сын кодта æмбæлон аргъ. Фæлæ Алыксандр йе ‘нтыст фагыл нæ нымадта, йæхæдæг æмбæрста, декоративон аивады бындуртæ æххæстæй кæй нæма æмбæрста, уый æмæ 1936 азы йæ аивадон квалификаци фæбæрзонддæр кæны-ны тыххæй ацыд Мæскуымæ. Ам ахуыр кодта театралон-декоративон аивады зынгæ дæсны, профессор В. А. Шестаковмæ. Уымæй дарддæр ма уыцы иурæстæджы архайдта йæ хуызфыссынадон арæхстдзинад фæбæрзонддæр кæныныл дæр.

Мæскуыйы, профессор В. А. Шестаковы къухдариуæджы бын Алыксандр цы куыстытæ сарæзта, уыдонæн сæ тæккæ хуыздæртæ уыдысты Ф. Шиллеры пьесæ «Абырджыты» декорацитæ. Газет «Советское искусство» уы-доны тыххæй фыста: «В декорациях Зассеева тонко и верно отражается историческая эпоха».

«Абырджытыл» кусгæйæ, Алыксандр æххæстæй бамбæрста, театралон нывгæнæджы хæс спектаклæн канд æдтаг фæлыст радтыныл кæй нæ фæуд кæны, фæлæ ма кæй хъæуы пьесæйы, спектаклы иумиаг идейон тырнындзинад декорацийы æххæстæй равдисын.

«Дæ декорациты хъазын æнцон у» – афтæ-иу куы дзырдтой спектаклы архайджытæ зынгæ уырыссаг театралон нывгæнæг В. Симовæн, уæд-иу арвы онг сырæзт. Раст у, театралон нывгæнæгæн аргъ кæнын хъæуы, актерæн архайыны тыххæй цы сценикон уавæртæ аразы, уыдонмæ гæсгæ. Алы деталæн дæр хъуамæ уа бæлвырд функци, æххуыс кæна сценæ æмæ сценæмæкæсджыты хсæн фидар мидконтакт саразыны хъуыддагæн.

 – Декоратор у авторы, актеры, режиссеры хъуыдытæ æвдисæг. Мах уыдонæн кусæм æмæ уымæй та лæггад кæнæм сценæмæкæсæгæн. Актер уæлдай митæ куы фæкæны сценæйыл, уæд къаддæр кæны йæ хъазты ахадындзинад. Сценæйыл иунæг уæлдай, æнæнысан чысыл деталь дæр куы уа, уæд урс дарæсыл сау æмпъузæнау зыны, хъыгдары актеры дæр, сценæмæкæсæджы дæр. Ахæм-тæй кæддæриддæр хизут уæхи! – фæдзæхста-иу йæ ахуыргæнинæгтæн профессор В. А Шестаков.

Ахуыргæнæджы ацы зондджын амынд кæддæриддæр йæ зæрдыл дардта ирон нывгæнæг дæр.

1939 азы Зассеты Алыксандр æрыздæхт йæ райгуырæн Ирыстонмæ æмæ та активон хайад иста Хетæгкаты Къостайы номыл Хуссар Ирыс-тоны паддзахадон драмон театры сфæлдыстадон царды.

Уæд декоративон аивады уыд æндæр æмæ æндæр здæхтытæ, фæлæ Алыксандр фидар лæууыд объективон æцæгдзинад цардуагон-реалистон æгъдауæй æвдисыны принциптыл.

Хуссар Ирыстоны паддзахадон театры сценæйыл Зассейы фырт декорацитæ цы спектаклтæн сарæзта, уыдонæй аивдæр рауадысты Карло Къаладзейы «Хатъидже», Карло Гольдонийы «Дыууæ хицауы лæггадгæнæг», Б. Войтехов æмæ Л. Ленчы «Павел грекв», С. Кълдиашвилийы «Графы идæдз ус» æмæ æндæртæ.

Зассеты Алыксандр дæр хайад иста Стыр Фыдыбæстæйон хæсты.

Уæлдæр куыд банысан кодтам, афтæмæй ма уый ирон нывкæнынады историйы зындгонд уыд куыд нывгæнæг-хуызфыссæг, афтæ дæр. Зынгæ æнтыстытæ йын уыдис нывкæнынады ацы жанры дæр. Аив сты, ирон шахтерты æмæ хæсты темæйыл цы нывтæ сфæлдыста, уы-дон. Фæлæ йæ, æвæццæгæн, ацы хъуыдда-джы чысыл хъыгдардта, декоратор кæй уыд, уый. Алыксандр сæйраджыдæр декоратор уы-дис. Егъау уыд нывгæнæджы хайбавæрд ирон чиныг аив фæлындзыны хъуыддаджы дæр.

Æрмæг мыхуырмæ бацæттæ кодта

 ЦХУЫРБАТЫ Лариса

Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.