ТОТЧИТЫ Георги: «Хостæй ифтонг кæныны фæдыл арæзт æрцыд ахъазгæнæг къахдзæфтæ»

Республикæ Хуссар Ирыстоны Æнæниздзинад хъахъхъæнын æмæ социалон рæзты министрад йæ бакæнгæ куысты тыххæй сарæзта хыгъдон æмбырд, цыран хайад райста Хицауады Сæрдар Пухаты Эрик. Хыгъдон доклад 2019-æм азы бакæнгæ куысты фæдыл сарæзта министрады сæргълæууæг Тотчиты Георги. Уый, фыццаджыдæр, банысан кодта йæ дæлбаруæвæг министрады куыст æмæ архайды сæйрагдæр приоритетон фæдыздæхт кæй у рынчынтæн гъæдджын медицинон æххуыс бакæныны хъуыддаг.

Нормативон-барадон базæйы тыххæй дзургæйæ, министр банысан кодта, зæгъгæ, 2019 азы активон куыст кæй цыдис закъæтты проекттæ бакусын æмæ сфидар кæныны фæдыл, сæрмагондæй та «РХИ-йы туберкулез апарахат кæнын ма руадзыны тыххæй», афтæ ма «Туг æмæ йæ компонентты донорондзинад», «Инвалидты социалон æгъдауæй бахъахъ­хъæнын» æмæ æндæр фарстыты фæдыл. Уымæй дарддæр ма Тотчиты Георги банысан кодта, 2020-æм азы сæ ныфс кæй ис психиатрон æххуысы тыххæй проекттæ æмæ РХИ-йы æмбæстæгтæн æнæаргъ медицинон æххуысы паддзахадон гарантиты программæ сфидар æмæ среализаци кæнынæй.

Уый ма æрдзырдта æмткæй Хуссар Ирыстоны медицинон уагдæттыл. РХИ-йы Æнæниздзинад хъахъхъæнын æмæ социалон рæзты министрады системæйы уæвынад кæнынц 74 хосгæнæн организаци æмæ уагдоны æмæ   уыдонæй Республикон бирæпрофилон медицинон центр у иууыл егъаудæр. Уымæ 2018-æм азы Хицауады уынаффæмæ гæсгæ баиугонд æрцыдысты 11 уагдоны, Цхинвалы горæтон æмæ Цхинвалы районон поликлиникæты ракодтой Республикон рынчындоны поликлиникæйон хайад кæм уæвынад кæны, уыцы агъуыстмæ. Ам медицинон кусджытæн арæзт æрцыд æппæт уавæртæ дæр сæ куыстæн, стационары цы рынчынтæ вæййынц, уыдонæн дæр бæрæг фæхуыздæр сты сæ уавæртæ.

Хыгъдон рæстæджы тыххæй ма министр бæстонæй æрдзырдта,   йæ дæлбаруæвæг медицинон уагдæтты дохтыртæ æмæ иннæ медперсонал штаттæм гæсгæ цас сты, стæй сæ куыстмызд цас у, æппæт уыдæттыл. Æнæниздзинад хъахъхъæныны системæйы иумиагæй ис 1958 штаты. Дохтырæн астæуккаг нымадæй йæ куыстмызд у 38 мин соммæ æввахс, астæуккаг медперсоналæн та – 19 мин сомæй фылдæры бæрц. Уый, мыздтæ радон хатт куы фæфылдæр сты, уый фæстæ. Кадртæй ифтонг кæныны хъуыддаг медицинон къабазы у   иууыл ахсджиагдæр. Ацы проблемæ æнæниздзинад хъахъ­хъæныны куыст фæхуыздæр кæныны хъуыддаджы у скъуыддзаггæнæг. Тотчиты Георги æрæмбырдуæвджыты базонгæ кодта кадртæ цæттæ кæныны фæдыл программæимæ. Йæ ныхæстæм гæсгæ 100 дохтыры бæрц сæ квалификаци фæ­бæрзонддæр кæныны фæдыл курсытæ рацыдысты Уæрæсейы Федерацийы æндæр æмæ æндæр клиникæты. Цхинвалы медицинон ахуыргæнæндоны базæйыл та курсытæ рацæуынц астæуккаг медперсонал æндæр æмæ æндæр дæсныйæдтыл. Ацы аз уагъд цæудзæнис медицинон аттестацийы радон этап, уый фæстиуæгæн рабæрæг уыдзысты нæ медицинон кусджыты профессионалон зонындзинæдтæ æмæ арæхстдзинад. 

Министр ма йæ хыгъдон доклады æрдзырдта нæ республикæйы цæрæг адæмы фыццаг рады иу­уыл тынгдæр цавæр низтæ тыхсын кæнынц, уыдоныл. Фыццаг бынаты сты тугæрзылды, доныхуыпп-æрдон системæйы низтæ, эндокринон, нуæртты, инфекцион æмæ онкологон низтæ. Уыдон тыххæй хардз цæуынц бирæ æхцайы фæрæзтæ æмæ æххуыс цæуы льготон рынчынтæн, уыдон ифтонг цæуынц æнæаргъ хостæй.

Тотчиты Георги ма куыд банысан кодта, афтæмæй республикæйы чи райгуыры æмæ чи амæлынц, уыдон статистикон бæрæггæнæнтæ ивгъуыд азимæ абаргæйæ кæй фæкъаддæр сты. Уый ма æрдзырдта, фæстаг цалдæр азы мидæг поликлиникæйы куыст æмæ медицинон æххуысы тыххæй, кæцы у Республикон бирæпрофилон медицинон центры æнтыст. Дзырд ма цыдис нæ республикæйы адæмы диспансеризацийыл дæр. Министр хыгъдон доклады бæстонæй æрдзырдта алкæцы медицинон уагдон æмæ хайады статистикон бæрæггæнæнтыл дæр. Дæнцæгæн æрхаста акушерон-гинекологион фæдыздæхты арæх кæй у сывæллон мады гуыбынæй сисыны операци. Сæрмагондæй рахицæн кодта онкологи æмæ эндокринон системæйы низты статистикон бæрæггæнæнтæ, ома, 2019-æм азы фыццаг хатт хыгъды чи слæууыд æмæ дзы нырмæ дæр чи уыдысты, уыдоны нымæц. Дарддæр ма æрдзырдта районты медицинон уагдæтты статистикæйы фæдыл дæр. Психоневрологон диспансеры та хыгъды лæууынц 1728 рынчыны, уыдонæй ис сывæллæттæ дæр.

«Хостæй ифтонг кæныны фарст абон у иуыл ахсджиагдæр æмæ уыцы фæдыздæхтыл 2018-2019 азты арæзт æрцыдис  хъуыддагæн ахъазгæнæг къахдзæфтæ. 2016-æм азæй та хостæ æлхæныны фæрæзтæ райдыдтой фылдæр кæнын», загъта министр. Докладгæнæг ма цыбыртæй банысан кодта 2019 азы фæрæзтæ куыд хардз  цыдысты, уый. Йæ ныхæстæм гæсгæ гемодиализы хайады бакондимæ, кæцы кусын райдыдта ивгъуыд азæй, бæрæг фæфылдæр сты финансон хæрдзтæ дæр. Фылдæр финанстæ хардз цæуынц льготон рынчынты æнæмæнгхъæуæг хостæй сифтонг кæныны фæдыл, уый фæстæ та республикæйы рынчындæтты хостæй сифтонг кæныныл. Дзæвгар финансон фæрæзтæ ма бахардз вæййы иммунологон препараттыл, реактивтæ æмæ гемодиализыл. Уый ма куыд банысан кодта, афтæмæй льготон рынчынты финансон хæрдзты сырæзт баст у онкологион æмæ сæкæрнизæй рынчынтæ фылдæр кæй кæнынц, уыимæ. Астæуккаг нымадæй мæйы мидæг сæкæрнизæй рынчыныл хардз цæуы 2 мин сомы бæрц, æмæ онкологион рынчыныл та – 17 384 сомы бæрц.

Хыгъдон доклады кæрон ма министр æрдзырдта нæ бæстæйы социалон рæзтыл дæр. Хыгъды рæстæджы загъта хатырон категорийы æмбæстæгтæй социалон æххуыс кæй бакондæуыд 1440 адæймагæн æмæ сыл бахардз 14 139 475 сомы бæрц. Æлхæд æрцыдис 299 балцæджы æмæ сыл бахардз 4 622 192 сомы бæрц.

Доклады рæстæджы ма банысангонд æрцыдысты РХИ-йы æнæниздзинад хъахъхъæныны сæйраг проблемæтæ. Уыдонмæ хауынц медицинон кусджыты ныллæг æмвæзадыл квалификаци, ныллæг мотиваци куысты гъæд фæхуыздæр кæныны хъуыддаджы, иууон информацион тыгъдады цухдзинад æмæ æндæр ахæмтæ. Министрады сæйраг нысан ма у кадрты ифтонгад, нæ медицинон уагдæтты нæ фаг кæнынц кæцыдæр дæсныйæдты дохтыртæ. Министрад ацы фарсты ахсджиагдзинад æмбаргæйæ, кусы, цæмæй  скъуыддзаг æрцæуа проблемæ.

Хицауады Сæрдар Пухаты Эрик дæр йæ хъуыдытæ загъта, министрад цы хыгъд радта, уый фæдыл. Æвæрццаг ивындзинæдтæ дзы кæй цæуы, стæй æвæстиатæй цы фарстытæ хъæуы аскъуыддзаг кæнын, уыдон фæдыл æрдзырдта йæ раныхасы рæстæджы. Хицауады Сæрдар ма банысан кодта, зæгъгæ, министрады хыгъды анализ арæзт кæй не рцыд, ивгъуыд азимæ абаргæйæ рынчынты нымæц  цæмæн фылдæр кæны, уый фæдыл. Пухаты Эрик ма банысан кодта, зæгъгæ, хыгъдон доклады банысангонд кæй не рцыдысты министрады цухдзинæдтæ, æмæ уымæ гæсгæ æрдомдта уыцы фарстытæн сæ анализ. «Министрады хыгъды нæй анализ. Сымах æрхастат статистикон бæрæг­гæнæнтæ онкологи æмæ сæкæрнизæй рынчынты фæфыл­дæры тыххæй. Цавæр аххосагмæ гæсгæ фылдæр кæнынц, уыцы хъуыддагмæ ничи бацымыдис кодта? 2018-æм азимæ абаргæйæ, уыцы рынчынты нымæц 2019-æм азы цæй тыххæй сырæзт?», – загъта Пухаты Эрик.

Хицауады Сæрдар ма министрады кусджытæн бахæс кодта, цæмæй ацæуой республикæйы районтæм æмæ лæмбынæг сахуыр кæной районон рынчындæтты æмæ фельдшерон-акушерон   пунктты материалон-техникон уавæр. Уымæн æмæ районты администрациты сæргълæуджытæ арæх фæдзурынц ацы проблемон фарстытыл. Пухаты Эрик ма фехъусын кодта, зæгъгæ, ацы аз Дзауы районы Синагур æмæ Карзманы хъæуты Инвестпрограммæйы фæлгæтты æрæвналдзысты фельдшерон-акушерон пунктты арæзтадмæ æмæ сын рæстæгыл бацæттæ кæнын хъæуы медицинон персонал.

ЦХУЫРБАТЫ Ларисæ