Феликс Дадаев у Сталины иууыл зынгонддæр халдих. Уый тыххæй информаци хæрзæрæджыйы онг дæр уыд сусæггаг. Сталины амæлæты фæстæ Дадаев сарæзта актеры карьерæ. Мæнæй ма! Цы актерон æмæ йæ психологон технологитыл сахуыр кодтой, уый хынцгæйæ диссагдæр нæу. Стыр лидертæй алкæмæндæр уыд халдихтæ. Уæлдай фылдæр халдихтæ вæййы диктатортæн. Иууыл фылдæр халдихтæ ма уыд Фидель Кастройæн дæр, кæцы у рекордсмен йæ амарынмæ бафæлвæрдтыты нымæцмæ гæсгæ. Уымæн уыд дæс халдихы. Уый уыдонæй пайда кодта, цæмæй-иу ацыдаид тæссаг бынæттæй.
Сталины хуызæн кæй уыд, уый тыххæй йæ райстой сусæггаг позицимæ. Дæргъвæтин рæстæджы дæргъы уый уыд Сталины халдих. Уый фæдыл бæрæггæнæнтæ иууылдæр уыдысты сусæггаг æмæ йæ уæвы-нады тыххæй зыдтой æрмæстдæр спецс-лужбæты цалдæр кусæджы. Феликс хæцыд фронты æмæ Дыккаг дунеон хæсты рæстæджы аварийы куы бахаудта, уæд æй банымадтой мардыл. Ахæм легендæ радзырдтой æрмæст йе ‘мтохгæнджытæн нæ, фæлæ артисты бинонтæн дæр. Халдихы позицийы Дадаевæн йæ бон ссис йæ актерон фæлтæрддзинад фæбæрзонддæр кæнын. Сталины халдихтæ-иу иууылдæр рацыдысты серьезон цæттæдзинад. Паддзахадон æдасдзинады комитет-иу сын æрæмбырд кодта хуыздæр ахуыргæнджыты, кæцытæ-иу нæ зыдтой сæ хъомыл-гæнинæгты цæй тыххæй ахуыр кæнынц, уый.
Се ‘ддаг бакаст кæд æмхуызон уыд, уæддæр Дадаевыл цыд 25 азы æмæ Сталиныл та – 67! Уымæ гæсгæ, кæд бакастæй тынг æмхуызон уыдысты, уæддæр Дадаевы бахъуыд цалдæр мæйы Советон Цæдисы сæргълæууæджы къухты змæлд, лексикæ æмæ хъæлæсыуаг фæзмынын, ахуыр кæнын. Дадаев, сæрмагондæй Сталинимæ фембæлд æрмæстдæр иу хатт йæ химæисæны, цыран фæцис æрмæстдæр фондз минуты. Уый йæм йæ къух атылдта, бахудт æм æмæ разыйы тылд бакодта йæ сæр.
Дадаевы тыххæй раргом кодтой 1996 азы. Феликс Дадаев – актер, юморист, фæлæ сæйраг карьерæ сарæзта Сталины амæлæты фæстæ. 2008 азы йæхæдæг куыд радзырдта, уымæ гæсгæ æцæгæйдæр тынг æнгæс сты Сталинимæ. Æрмæстдæр сæ хъустæ уыдысты æндæргъуызæттæ. Сталинæн йæ хъустæ уыдысты бирæ стырдæр. Фæлæ уый ничи рахатыд. Дадаев нырма у сæрæгас. 2020 азы 4 марты йыл сæххæст 100 азы.
Дадаев у иууыл зындгонддæр халдих. Фæлæ уый иунæг нæу. Ис ма информаци цахæмдæр Рашиды тыххæй. Уый афтæ тынг уыд Сталины хуызæн æмæ йæ рарвыстой æфсадæй тæссаг æнгæсдзинады тыххæй. Хæдзармæ куы æрæздæхт, уæд æм æнхъæлмæ каст паддзахадон æдасдзинады комитеты агент, кæцы йын йæ фæндон загъта цымыдисон куысты тыххæй.
Рашид-иу Сталины баивта банкетты æмæ бæрæгбонты рæстæджы. Зæгъæм, радон библиотекæ байгом кæныны церемонийы-иу лентæ алыг кæнын куы хъуыд, уæд. Сталинæн уыд æртæ халдихы. Халдихты равзарыны идея æрцыд инæлар Николай Власовмæ 1920 азы. Уæд уый лæууыд Кремлы специалон хъахъхъæнынады сæргъ. Власов нымадта, зæгъгæ, кусджытæм митингты рæстæджы Сталин кæй рахизы, уый æдас нæу, политикæн æгæр бирæ знæгтæ кæй уыд, уымæ гæсгæ. Æмæ ацы хъуыды æцæгæй дæр раст разынд. Сталины иууыл фыццаг халдих, кавказаг Рашидовы спырх кодтой минæйæ, йæ кор-теж Сырх фæзуаты куы рацæйцыд, уæд. Фæлæ Феликс Дадаевы хъысмæт разынд бирæ амондджындæр. Уый йæ куысты тыххæй ницы дзырдта 55 азы дæргъы, æгæрыстæмæй йæ биографийы ацы факт йæ бинонтæй дæр æмбæхсгæйæ.
Дадаев райгуырд 1920 азы Дагъыстаны бæрзондхæххон хъæу Кази-Кумухы. Бынтон æвзонгæй уый куыста фыййауæй æмæ ахуыр кодта ювелирон хъуыддаг. Фæлæ иууыл тынгдæр та уарзта кафын. Горæт Грозныйы ахуыр кодта балетмейстермæ, æмæ бинонтæ Украинæмæ куы рацыдысты, уæд æй фæхуыдтой паддзахадон ансамблмæ. Уыдис æм актеры курдиат. «Æвзонгæй æз уыдтæн Сталины хуызæн æмæ мæ хуыдтой Сосо», – дзырдта-иу уый.
Иууыл бæрнон хæслæвæрд ын уыд 1943 азы Тегераны фембæлдмæ Советон Цæдисы сæргълæууæджы атахт ахъазын. «Æрæмысыдысты, зæгъгæ, уыдзæн дыууæ рейсы. Иу дзы уыд хъусдард æндæрырдæм аздахын, цыран хайад райстон æз. Æз Сталины фæлгондзы снысангонд рæстæджы сбадтæн машинæйы æмæ мæ хъахъхъæнджытимæ аластой аэропортмæ. Уый арæзт æрцыд уымæн, цæмæй Сталин (растдæр зæгъгæйæ йæ халдих) бахаудаид хъусдарды бынмæ», – арæх-иу йæ зæрдыл æрлæууыд Дадаевæн. Тегераны Дадаев нæ уыд, уый баластой æрмæстдæр аэропорты онг. Фæлæ номхуындæй уым уыд йæ амарынмæ бафæлвæрд дæр.
Дадаевы бахъуыд 11 килограммы бафтауын, цæмæй уыдаид Сталины хуызæн. «Абоны хуызæн пластикон грим, уыцы азты нæ уыд. Æмæ мыл, цæмæй æрвылбон дæр гример ма куыстаид, уый тыххæй æз мæхæдæг сахуыр кодтон грим аразын. Сталины цæсгомыл йæ чысылæй фæстæмæ бирæ уыд хæбузтæ æмæ сæ æз дæр арæзтон. Грим-иу куы басур, уæд-иу спудрæ кодтон мæ цæсгом. Æнæхъæн бон цæуыс ахæм хуызы æмæ æрмæстдæр изæры æхсыс дæхи», – загъта Дадаев.
Йæ фыццаг хæслæвæрд æнцонтæй кæй сæххæст кодта, уымæ гæсгæ Дадаевæн радтой ног хæслæвæрд – иупартионтимæ адæмы ‘хсæн фæзынын. Йæ автобиографион чиныг «Страна-эстрад»-ы уый ныффыста: «Сæйраг уыд фыццаг фæлварæн фембæлд ницы дзургæйæ ауадзын (хицауады уæнгтимæ), ома Сталинæн ис æвзæр зæрдæйыравг æмæ ницы дзуры. Æмæ-иу мæ уæддæр исты сныхас кæнын куы бахъуыд, уæд та-иу дзырдтон Сталины хъæлæсæй. Раст зæгъгæйæ, уый уыд мæ иууыл æнцондæр хæслæвæрд».
Уый фæстæ Дадаевыл æууæндын райдыдтой официалон визиттæ, фæсарæйнаг делегацитимæ фембæлдтытæ, радиойы докладтæ бакæсын, парадты рæстæджы Сырх фæзуаты æмæ Мавзолейы лæууын. Бирæ чингуыты æмæ дзыллон информацион фæрæзты æвæрд æрцыд Сталины портрет, цыран æцæгæй та уыд Дадаевы ныв.
Сталины амæлæты фæстæ, Дадаев кодта актеры куыст, ралæууыд-иу концертон программæтимæ. Цалдæр азы фæстæ йын вето куы систой, уæддæр-иу Дадаев дзырдта, зæгъгæ, абон дæр алцы радзурын йæ бон нæу.
Æрмæг бацæттæ кодта
ЧЕРТХЪОТЫ Жаннæ
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.