Цхинвалы районы стырдæр хъæутæй сæ иу – Арцеумæ бацæугæйæ, абон зæрдæ фенкъард вæййы. Кæддæры нæргæ хъæуы, абон цыма цард æрнымæгау кодта. Кæд уалдзæджы куыстытæ сæ тæмæны сты, уæддæр хъæуы уадиссаг змæлæг нæй.
1989-91 азтæй фæстæмæ гуырдзыйы агрессийы аххосæй ам цы ирон адæм цард, уыдон сæ цард бахъахъхъæнын æмæ хуыздæр цардагур фæлыгъдысты æндæр рæттæм. Хъæуæн йæ равæрдмæ гæсгæ гуырдзиаг хъæуты ‘хсæн кæй ис, уый бæрæг зындзинæдтæ æвзарын кæны, цæрджытæн. Горæтæй Арцеуы хъæумæ цы дыууæ фæндаг цæуы, уыдон сты æдзæллаг уавæры. Уымæ гæсгæ ардæм зивæггæнгæ цæуынц суанг такситæ дæр, кæд сын фæндаджы аргъæн 2 мин сом фæдæттынц, уæддæр.
Кæй зæгъын æй хъæуы, нæй афтæ зæгъæн, ома Хицауад йæ хъус нæ дары хъæумæ. Ис дзы рухс, нуазыны дон æм уагъд цæуы. Ам уæвынц Хъæууон администраци, амбулатори, суанг милицийы хайад дæр. Æцæг сæм цæуæг арæх нæ фендзынæ…
Хъæу кæй нæ банымæг æмæ ма дзы цард кæй ис, уымæн иунæг-иу æвдисæн – скъола. Хистæр кары адæм куыд зæгъынц, афтæмæй 1990 азты онг скъолайы ахуыргæнинæгты нымæц уыд 400-450- сывæллоны бæрц. Ам фæрсæй-фæрстæм иу агъуысты ахуыр кодтой ирон æмæ гуырдзиаг скъоладзаутæ. Ирон сывæллæтты нымæц-иу æрвылхатт дæр уыд бирæ фылдæр. Гуырдзиаг-ирон хъаугъа куы райдыдта, уæд бирæ ирон бинонтæ фæлыгъд Арцеуæй, гуырдзиаг неформалтæ сын сæ хæдзæрттæ кæй басыгътой, уый аххосæй. Гуырдзиаг æмæ иу ирон сывæллæтты ‘хсæн уый фæдыл арæх рауад загъд-замана. Куыд ахуыргæнджыты, афтæ иу ныййарджыты дæр хъуыд сæ сывæллæтты гуырдзиаг сывæллæттæй бахизыны тыххæй семæ æрбацæуын скъоламæ. Фæстагмæ сæ æгæр куы хъыгдардтой, уæд скъола бынтондæр хаст æрцыд горæтмæ, æрбынат кодта, Гафезы уынджы цы сывæллæтты рæвдауæндон уыд,уым. Скъола йæ куыст кодта суанг 1996 азмæ, фæлæ рæстæг чысыл фæсабыр æмæ хаст æрцыд фæстæмæ хъæумæ. Скъолайæн уæд директорæй нысан æрцыд Дудайты Мзия, кæцы дзы ахуыргæнæгæй куыста 1985 азæй фæстæмæ. Йæхæдæг куыд зæгъы, афтæмæй тынг зын уыд ногæй йæ сæндидзын кæнын. «Ам цы азты нæ уыдыстæм, уыцы рæстæджы скъолайы ирон хай бынтондæр ныппырх кодтой гуырдзиаг сывæллæттæ. Фæхастæуыд ын йæ инвентарь. Скъолайы цы ирон æмæ уырыссаг чингуытæ уыд, уыдон гуырдзиаг сектор иу ранмæ æрæмбырд кодтой æмæ сыл арт бафтыдтой. Нæ нын уыд кълæсты партатæ æмæ фыссæн фæйнæджытæ. Суанг ма-иу ахуыргæнæгæн бандон дæр нæ уыд. Скъоламæ хæстæг цардтæн, нæхицæн дæр нæ хæдзар сыгъд уыд, фæлæ уæддæр хæсджын кодтон мæ дыууæ кæстæр æфсымæр Марик æмæ Эрикы, цæмæй скъолайæн истытæ амал кодтаиккой. Уыдон дæр сæ удтыл æнæауæрдгæ амал кодтой кæм бандон, кæм чингуытæ, тетрæдтæ, ручкæтæ, карандастæ, спортивон инвентарь. Æмæ цадæг-гай нæ къæхтыл слæууыдыстæм. Уыд ахæм рæстæг æмæ хъуамæ æхгæд æрцыдаид, фæлæ нæ коллектив бадзырдтам, цæмæй цыфæнды зынтæн быхсгæйæ, ма бауадзæм уыцы хъуыддаг. Уымæн æмæ æмбæрстам, куыддæр скъола æхгæд æрцæуа, афтæ хъæуы бынтондæр банымæг уыдзæнис ирон дзырд. Фидæны уый ничиуал сæндидзын кæндзæнис æмæ куыд нæ республикæйы дæрддзæф хъæутæй сæ фылдæры, афтæ мах скъолайы дæр уыдон адзал баййафдзæнис. Хицауадмæ скъолайы ахуыргæнджыты «хъæр» фехъуыст, æххуысы къух нæм фæдардтой æмæ мæнæ ныртæккæ скъола ис иттæг хорз уавæры. Æцæг мæ дыууæ зынгхуыст æфсымæр дæр бирæ сарæзтой, кæддæрты иу ахуыргæнджытæн мызд сæ дзыппæй дæр бафыстой, цæмæй ма фæлидзой сæ куыстытæй», – зæгъы Арцеуы скъолайы директор.
2008 азы хæсты фæстæ хъæуæй ныр та гуырдзиаг хай фæлыгъд æмæ дыууæуæладзыгон бæстыхайы хицау бацис ирон сектор. Æцæг та ацы фондзбонон хæст йæ дæрзæг фæд ноджы ногæй ныууагъта скъолайыл. Раздæрау кæд ацы хатт маргæ никæй акодтой, уæддæр гуырдзиаг тыхон структурæтæн цалдæр бон сæ лæууæн бынат ссис скъолайы агъуыст æмæ йæ мидæгæй ныппырх кодтой. Фæлæ та рæстæг куы фæсабыр уæд скъолайы коллектив бавнæлдта æмбæлон уагмæ йæ æркæнынмæ.
2008 азы Арцеуы скъола дæр райста районæй æххуыс ахуыргæнæн чингуытæ, инвентарь, иудзырдæй, цыдæриддæр хъæуы скъоладзауты уыдон.
«Скъоладзаутæ чиныг не ‘лхæнынц, исынц сæ лæвар. 2008 азы фæстæ цы ахуыргæнæн æрмæджытæ райстам гуманитарон æххуысы хуызы, уыдо-нæй хæдзардзинадæй пайда кæнæм æмæ ма нæм дзы суанг абон дæр ис», – зæгъы Дудайты Мзия.
Директоры æмрæнхъ сæ зонындзинæдтæ суанг суинаг фæлтæ-рæн амонынц, райдиан кълæсты ахыргæнæг Лалыты Дианæ, историйы ахуыргæнæг Гойаты Кристинæ, ирон æвзаджы ахуыргæнæг Туаты Маринæ, афтæ ма, Хуыбылты Леди, Бицкаты Жужунæ æмæ æнд. Скъолайы кæд цъус ахуыргæнинæгтæ ис, уæддæр ахуырадон процесс цæуы æмбæлонæй. Иу бæрæгбон æмæ республикæйы нысаниуæгджын бон дæр нæ баззайы, скъола æмбæлонæй кæй нæ банысан кæны. Районы æмвæзадыл цы ерыстæ æмæ мадзæлттæ уагъд фæцæуы, уым дæр гæнæн уæвгæйæ хайад райсынц сæ ахуыргæнинæгтæ. Ныртæккæ скъола мидæгæй у аивфæлыст, афтæ хæрзарæзт у йæ кæрт дæр. Алыгъуызон дидинтæй сæхимæ здахынц адæймаджы цæст.
«Мах ныфс ис, кæддæрау ацы скъола кæй байдзаг уыдзæнис ахуыргæнинæгтæй, мæнæ Советон дуджы, цалынмæ гуырдзиаг фашисттæ ирон адæмы ныхмæ æнæмсæр тох нæ расидтысты, уæдмæ куыд уыд, аф-тæ. Мах, нæ директоры сæргълæудæй скъолайы куыст нымæг кæнын никуы бауадз-дзыстæм. Уымæн æмæ æмбарæм, фидæны уый ничиуал сæндидзын кæндзæнис, нæ цæхæртæкалгæ скъола та æдзæллаг уавæрмæ æрцæудзæнис цыбыр рæстæгмæ», – загъта скъолайы райдиан кълæсты ахуыргæнæг Лалыты Дианæ.
Скъолайы хатæнты аивдзинад æмæ сыгъдæгдзинад аудынц ахуыргæнинæгтæ сæхæдæг дæр. Къæсæргæрон раивынц сæ къахдзаума æмæ паластыл бацæуынц фæлмæн дзабырты. Ахуыргæнджыты хатæн æмæ директоры кабинеты ис фæлмæн диванты комплекттæ. «Сæ иу мын мæ иу æфсымæр балхæдта, иннæ та – аннæ», – зæгъы Дудайты Мзия.
Ивгъуыд аз аттестаци уагъд куы цыд республикæйы ахуыргæнджытæн, уæд Дудайты Мзияйæн лæвæрд æрцыд уæлдæр категорийы ахуыргæнæджы ном, йе скъолайы æртæ ахуыргæнæгæн та 1-аг категорийы. Ахуыр-хъомыладон куысты йын стыр æнтыстытæ кæй ис, уый тыххæй та йын 2010 азы лæвæрд æрцыд «РХИ-йы сгуыхт ахуыргæнæг»-ы кадджын ном.
Уазæгты Марфа
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.