Сæ нысан – адæмон сфæлдыстад парахат кæнын

Республикæйы Адæмон сфæлдыстадон центры коллектив (йæ директор Гуыцмæзты Эльзæ) йæ тыхтæ æмæ хъарутыл нæ ауæрдгæйæ, архайы йæ разылæууæг хæстæ æххæст кæныныл. Зæгъын хъæуы, æмбæлон куыст кæнынæн æмбæлгæ уавæртæ хъæуы, уыдонæй та цух сты Культурæйы министрады цур ацы уагдоны кусджытæ дæр. Цæвиттон, нæй сын сæхи бæстыхай æмæ сты иу къуындæг хатæны, цух сты транспорт, се штатон иуæгтæ сты тынг цъус æмæ афæдзы дæргъы мадзæлттæ уадзынæн та сын рахицæн кæнынц хæрз чысыл финансон фæрæзтæ. Фæлæ уæддæр, уыдæттæм нæ кæсгæйæ, коллективы фæнды кусын æмæ æппæт амæлттæй дæр архайы цæрджыты ‘хсæн адæмон сфæлдыстад парахат кæныныл. Цæвиттон, ивгъуыд аз сын Культурæйы министрад мадзæлттæ ауадзыны тыххæй цы нывæст сфидар кодта, уыдон бацæттæ кæнын æмæ ауа-дзыныл бакуыстой хорз.

Марты мæйы уагъд æрцыд Адæмон сфæлдыстады центры республикон фыццаг конференци фольклорæй ахæм темæйыл: «Ирон фольклористикæйы актуалон проблемæтæ», зæгъгæ, æмæ дзы докладтæ сарæзтой зынгæ ирон ахуыргæндтæ. Апрелы мæйы та ауагътой фыццаг республикон фестиваль-конкурс театруарзаг коллективты ‘хсæн ахæм темæйæ: «Æппæт дуне – театр». Уым хайад райстой æмæ сæ арæхстдзинадæй театрдзауты зæрдæтæ барухс кодтой куыд горæт, афтæ районты хæдархайгæ коллективтæ дæр. Тынг цымыдисон уыдысты æмæ æмбæстæгтæ æхсызгонæй цыдысты æмæ дзы хайад дæр истой, 24 июнæй райдайгæйæ цы сæрдыгон улæфты хъазтизæртæ уагъд цыдысты, уыдон. Уыдон аххæссыдысты суанг августы кæронмæ, хайад дзы истой горæт Цхинвал, Знауыр, Дзау, Ленингор æмæ Цхинвалы районы Громы хъæуы цæрджытæ, сæхи ирхæфстой ирон адæ-мон хъæзтытæ æмæ кæфтытæй. Кæй зæгъын æй хъæуы, ахæм хиирхæфсæн мадзæлттæ ахъаз уыдысты канд сæрибар рæстæг хъæлдзæгæй æрвитынæн нæ, фæлæ ма нæ адæмæй цы диссаджы сфæлдыстад баззад, уыдон сног æмæ парахат кæнынæн дæр. Зæгъын хъæуы, кæфтыты сценæйыл æххæст кæнынц адæмы æрхъуыды æмæ курдиаты фæр-цы, нæ национ кæфтытæм та хъуамæ кæсæм æмæ сæ æхцондзинад исæм канд сценæйыл нæ, фæлæ зæххыл дæр. Уый у Центры сæйраг куыстытæй иу, цæмæй биноныг цæуой адæмы ‘хсæн. Кæй зæгъын æй хъæуы, иу ахæм мадзал дæр афтæ нæ уыд, ирон дзыллон кафт «Симд» кæм нæ сæххæст кодтой. Нæ адæмон хъæзтытæ æмæ кæфтытæ сæ зæрдæмæ афтæ арф айстой хъазты хайадисджытæ, æмæ та сæ фидæн рæстæ-джы дæр хайад кæй райсдзысты, уый æнæмæнг у, уый суыдзæн традицийы хуызæн.

Центры директор Гуыцмæзты чызг куыд  загъта, афтæмæй августы та уагъд æрцыдысты ахæм мадзæлттæ, куыд ны-висджыты дыккаг республикон конкурс ахæм темæйыл: «Хуссар Ирыстон – 2016 аз» æмæ республикæйы фæлгæтты дыккаг равдыст-армукъæ: «Хуызфыссынад æмæ декоративон прикладон аивад ахæм темæйæ: «Æндидзынад». Ноджы ма Дменис, Тъбет, Знауыры поселок, Цхинвалы скъола-интернат æмæ Цхинвалы №1 скъолайы театралон коллективтæн бынæтты бакодтой методикон æххуыс. Уымæй дарддæр ма Знауыр, Ленингор, Дзау æмæ Громы хъæууон клубты къухдариуæггæнджытæн уагъд æрцыд цæстуынгæ агитаци. Зæгъын мæ фæнды, – зæгъы Гуыцмæзон, – тынг арæх хъæууон клубтæ æмæ Культурæйы хæдзæртты сæргълæуджытæ кæй хъаст кæнынц, сæ уавæртæ мæгуырау кæй сты, æхцайы фæрæзтæ кæй нæ фаг кæнынц, уыдæттæй. Фæлæ уæддæр загъд-гонд методикæ ауагътам, уый фадат дæтты, къаддæр хæрдзтæ бакæнгæйæ, æрвылкъуыри дæр цæрджыты ‘хсæн мадзæлттæ организаци кæнын. Ивгъуыд аз Центрæн кæронмæ бантыст районты хъæууон клубтæ æмæ Культурæйы хæдзæртты уавæры тыххæй мониторинг ауадзын. 12 июлæй суанг 14 октябрмæ бынæтты культурæйы артдзæстты куысты уавæримæ кæй базонгæ сты. Уыдысты Знауыры районы Метъех, Балта, Зиулет, Тигъуа, Гъаристау, Терегуан, Уахтъана, Хъорнис, Цъорбис, Арчънет, Мугут æмæ Знауыры поселочы. 20 августæй 22 августмæ та бабæрæг кодтой Дзауы поселочы, Хуыцъе, горæт Къуайсайы æмæ Кировы хъæууон клубты. 6 августæй 8 октябрмæ æрзылдысты Ленингоры районы Монастъер, Абреу, Цъинагар æмæ Дзукъаты хъæуты æмæ 12 октябрæй 14 октябрмæ та уыдысты Цхинвалы районы Тъбет, Къостайыхъæу, Зар, Хелцуа, Гром æмæ Дменисы. Кæм уыдысты, уыцы бынæтты агъуыстытæн, æддейæ-мидæгæй систой сæ нывтæ, клубты цал бынаты ис, сценæты ас æмæ æнд. Афтæ ма хынцыд цыдысты хъæуты цæрджыты нымæц, музыкалон инструменттæ, аивадон коллективты уæлæдарæс æмæ æндæр ахæмтæ. Мониторингы фæстиуджытæ ахуыр цæудзысты, фæлæ ныридæгæн дæр бæрæг у, ногæй кæй сарæзтой æмæ капиталон æгъдауæй реконструкцигонд чи æрцыд, уыцы хъæууон клубтæ æмæ Культурæйы хæдзæрттæ дзуапп кæй нæ дæттынц ныры домæнтæн. Æрмæстдæр иуæй-иу клубты ис, репетици кæм хъуамæ кæной, ахæм залтæ. Æгæрыстæмæй, хæрзæрæджы Ленингоры поселочы клуб æрцыд цалцæггонд, фæлæ уым ис æрмæстдæр сценæ æмæ зал. Бирæ къаннæг æмæ егъау хъæуты культурæйы артдзæстытæ сты аварион уавæры. Зæгъæм, Знауыры районæй Метъех, Гъаристау, Уахтъана; Дзауы районæй Кировы клуб, Ленингоры районы Абреу æмæ Дзукъаты хъæуты æмæ Цхинвалы районы Зар æмæ Дменисы культурæйы артдзæстытæ. Афтæ ма азымы бадарын хъæуы, клубты штатон иуæгтæ фаг кæй не сты, уый дæр. Зæгъæм, Цхинвалы районы стырдæр хъæутæй сæ иу – Громы хъæуы ис æрмæстдæр иу штатон иуæг-клубы сæргълæууæг. Семæ куы фембæлдысты Центры кусджытæ, уæд хъæуы фæсивæд хъаст кодтой, кафын, зарыныл сæ кæй ничи ахуыр кæны, уый тыххæй. Æнæмæнг, штаттæ хъæуы фæфылдæр кæнын, цæмæй сын уа фадат аивады æндæр æмæ æндæр хуызты ахуыр кæнынæн.

Центры директор ма куыд банысан кодта, уымæ гæсгæ æрæмбырд кодтой, клубты чи кусы, уыдоны профессионалон ахуырады тыххæй зонæнтæ æмæ рабæрæг, се ‘ппæтмæ дæр кæй нæй специалон профессионалон ахуырдзинад. Уымæ гæсгæ мах нымайæм, цæмæй фæсивæд æрвыст æрцæуой специалон ахуыргæнæн уагдæттæм æмæ нæм фидæны уа специалисттæ. Иумиагæй сисгæйæ, культурæйы уагдæтты куысты ис бирæ хъæндзинæдтæ, куыст дзы цæуы тынг ныллæг æмвæзадыл. Уавæр фæхуыздæр кæныны тыххæй Адæмон сфæлдыстадон центр домы ирон националон культурæ æмæ хъæууон цæрджыты улæфтбонтæ сæндидзын кæныны тыххæй бирææмгъуыдон программæ бакусын. Уыцы программæ хъуамæ здæхт уа, ног бæстыхæйттæ æмæ хъæуты цы культурæйы уагдæттæ ис, уыдон аразын æмæ реконструкци кæнын, монон хъæздыгдзинад, культурæйы размæцыд, цæрджыты цардуагон уавæртæ фæхуыздæр кæнын, ног кусæн бынæттæ, материалон-техникон базæ фæхуыздæр, кадртæ бацæттæ кæнын æмæ æндæртæ. Программæ та хъуамæ цæттæ æрцæуа Хицауад, Культурæйы министрад æмæ РАСЦ-йы хайадистæй финансон кусджытæ æмæ архитектортимæ иумæ.

Центры хистæр Гуыцмæзты Эльзæ ма загъта, ирон адæмы фыдæлтæм Ныхас куыд кадджын уыд, стæй йæ ахадындзинады тыххæй дæр. Уымæ гæсгæ бацархайдзысты уый алы хъæуы дæр æрбиноныг кæныныл. Мах та афтæ зæгъинаг стæм, æмæ Центры ис, йæ куыст бирæ чи уарзы æмæ йæ æххæст кæныныл æнувыдæй чи архайы, ахæм коллектив. Дарддæры куысты сæ фæндтæ ноджы фылдæр сты æмæ сын æххæст кæнæд сæхи æмæ аивадæн табугæнджыты фæндиаг.

ХУЫБИАТЫ Н.