Ацы аз февралы мæйы РХИ-йы Президент Тыбылты Леонид Республикæ Хуссар Ирыстоны ном Республикæ Хуссар Ирыстон – Паддзахад Аланимæ раивыны тыххæй йæ къух Барамындыл кæй æрфыста, уымæй сарæзта саргъгæнæн дæр кæмæн нæй, ахæм ахсджиаг, хъысмæтскъуыдзаггæнæн къахдзæф. Уымæн æмæ ма иу чысыл куы афæстиат уыдаиккам ацы ахсджиаг фарсты фæдыл референдум ауадзынмæ, уæд бынтон байрæджы уыдаид. Ноджы раздæр хъуыд ацы фарсты фæдыл референдум ауадзын, уымæн æмæ нæ фыдæлты – аланты бынтæ æдзæсгом æгъдауæй сæхи бакæнынмæ æрхъавыдысты ирон адæмы знæгтæ куыд хуссары, афтæ цæгаты дæр. Æгæрыстæмæй, æнхъæл кæмæй нæ уыдыстæм, ирон адæм хæларæй кæимæ цæрынц, уыцы адæмтæй дæр иуæй-иутæ равдыстой се ‘нæразыдзинад ацы фарсты фæдыл.
Дыууæ ‘рдыгæй дæр не знæгтæ, иутæ, ома, гуырдзиæгтæ Хуссар Ирыстоны зæхх сæхи бакæнынмæ хъавыдысты æмæ сын ныр дæр фадат куы фæуаид, уæд та сфæлхатт кæниккой 1989-2008 азты трагикон цаутæ. Иннæрдыгæй та мæхъæлон тыхæйисджытæ хъавыдысты Ирыстоны зæхх сæхи бакæнынмæ æмæ сын уымæй куы ницы рауад, уæд та æрхъавыдысты историйы сыфтæ сзыгъуыммæ кæнгæйæ, ирон адæмы, Ирыстоны истори сæхи бакæнынмæ. Æмæ бынтондæр ницæуыл æлгъ кæнгæйæ, Магасмæ бахизæны сарæзтой алайнаг къулдуар…
Мæнæ цы дзуры ацы референдумы тыххæй Гуырдзыстоны президент Георгий Маргвелашвили. «Плебисцит, æвзæрстытæ æмæ æндæр архайдтытæн, кæцытæ æвдисынц æмбæстæгты барты сæрибар цæстæнгас, нæй гæнæн уадзын æндæр паддзахад цы территори соккупаци кодта, уым, цыранæй сырд æрцыд бынæттон цæрджыты фылдæр хай. Æнæ централон къухдариуæгады сразыйæ, Гуырдзыстоны регионы ном фæивынмæ цахæмфæнды бафæлвæрд у Гуырдзыстоны суверенитет æмæ территориалон æнæхъæндзинадмæ фæныхилын. Сидæм дунеон æмæхсæнадмæ, цæмæй ма бауадзой Гуырдзыстоны территориалон æнæхъæндзинад æмæ суверенитетмæ фæныхилын», – загъта Маргвелашвили.
Фидыдад æмæ æмбæстагон æмбара-ды фарстыты фæдыл Гуырдзыстоны паддзахадон министр Кетеван Цихелашвили нымайы, зæгъгæ, Хуссар Ирыстоны ном Аланимæ аивыны тыххæй референдум легитимон нæ уыдзæн. «Мах æй не схондзыстæм референдум, уымæн æмæ йын нæй ницахæм легитимондзинад. Гуырдзыстоны Фæсарæйнаг хъуыддыгты ми-нистрад, нæ ведомство æмæ бæстæйы иннæ ведомствотæ мобилизаци æрцыдысты, уый тыххæй фехъусын кодтам дунеон партнертæн. Уый фыццаг цау нæу, ахæм процесстæ референдум куы хуыдтой, фæлæ-иу алы хатт дæр сæ хатдзæгтæн нæ уыд барадон тых», – фехъусын кодта журналисттæн Цихелашвили.
Гуырдзыстоны премьер-министр Георгий Квирикашвили дæр Хуссар Ирыстоны ном Аланимæ аивыны фæдыл референдум нымайы æнæзакъононыл. «Дунеон барадмæ гæсгæ, æнæзакъонон æмæ бынтондæр æнæрайсинаг у референдум ауадзын уыцы регионы, цыранæй сырд æрцыдысты дæсгай мин бындурон цæрæджы, æмæ цыран эффективон контроль æххæст кæны оккупацион тых. Референдум æвдисæн у оккупацион тых йе скондмæ гуырдзиаг регионы бакæныны реалон фæндтæн», – дзырдæуы Гуырдзыстоны премьер-министры хъусынгæнинаджы.
Хуссар Ирыстоны ном Аланимæ раивыны фæдыл УФ-йы Фæсарæйнаг хъуыддæгты министр Сергей Лавровмæ сидт арвыста Хъæрæсе-Черкесийы адæмы конгресс. «Дзырд цæуы ууыл, æмæ Алани уыд Цæгат Кавказы фыццаг паддзахад, кæцы æрбынат кодта уæрæх тыгъдады хурскæсæны Терчы бассейнæй ныгуылæны Стыр Лабæйы онг, цæгаты Ставраполы уæлвæзæй хуссары Сæйраг Кавказы хохы рагъы онг. Алани-йы сконды уыдысты ныртæккæйы регионы территоритæ – Цæцæны, Мæхъæлы, Цæгат Ирыстоны, Кæсæг-Балхъары, Хъæрæсе-Черкесийы, Ставраполы крайы æмæ Краснодары крайы хæйттæ. Афтæмæй, историон Алани у ахæм бæстæ, цыран цардысты Цæгат Кваказы бирæ бындурон цæрджыты фыдæлтæ», – дзырдæуы сидты.
Уыимæ конгрессы къухдариуæгад нысан кæны, зæгъгæ, этноним «алантæ»-йы фæстаг хæсджытæ уыдысты хъæрæсе-балхъайраг адæм. «Хивæндæй æмæ иуварсонæй «Алани»-йы ном хи бакæнын банымайын хъæуы афтæ, куыд Уæрæсейы Федерацийы адæмты историон бынтæм официалон претензи, фидæны нæ бæстæйы æмбæлон территоритæм претензитæ. Курæг дæ стæм, цæмæй æппæт тыхтæй дæр бацархайай æмæ ма бауадзат референдум ауадзын. Уыимæ Хуссар Ирыстоны Уæрæсе банымадта куыд Республикæ Хуссар Ирыстон, афтæ», – дзырдæуы сидты, кæцыйыл сæ къухтæ æрфыстой Хъæрæсе-Черкесийы адæмы конгрессы сæрдар Када Халкечев æмæ организацийы уæлдæр советы сæрдар Казим Хубиев.
Æгæрыстæмæй, Нарты эпосмæ дæр претензи кæнынц иуæй-иу кавказаг республикæтæ. Хорз уыд æмæ французаг ахуыргонд Жорж Дюмезиль йæ рæстæ-джы загъта, зæгъгæ, Нарты эпос у ирон адæмы æмæ, зæгъ, мæм уый тыххæй ма хъыг кæнæнт кавказаг адæмтæ. «Номхуындæй ирæттæм, æмæ кæй зæгъын æй хъæуы, сæ рагфыдæлтæм сырæзт нарты эпосы апп», – фыста Жорж Дюмезиль.
Фарстæуы, уæдæ ма уый фæстæ фæстиат гæнæн ис нæ историон ном райсыны тыххæй референдум ауадзынæн? Кæй зæгъын æй хъæуы, нæ. Махæн цалдæр боны бафæстиат кæнынæн дæр у стыр бæллæхы хуызæн. Ноджы ма йæ зæгъон, æгæрдæр ма бафæстиат стæм. Гæнæн ис æмæ та кæцыдæр кавказаг республикæ нæ разæй фæуа æмæ нын йæхи бакæна нæ историон ном. Æвæццæгæн, референдум ауадзын хъуыд, РХИ-йы Президент фыццаг хатт куы сдзырдта ацы фарстыл, уыцы аз. Уæд, чизоны, мæхъæлæттæ алайнаг къулдуар нал сарæзтаиккой Магасмæ бахизæны, фæлæ нырма дæр ууыл кæй не ‘рлæу-дзысты, уый бынтондæр дызæрдыггаг нæу. Æмæ мах цалынмæ кæрæдзи хæрæм, уæдмæ…
Нæ историон ном раздахыны тыххæй æвæрццагæй хъæуы схъæлæс кæнын, ныууадзын хъæуы алыгъуызон ныхмæлæудтытæ, æрлæууын хъæуы иу зондыл, уымæн æмæ скъуыддзаг кæнæм ирон адæмæн тынг ахсджиаг фарста.
Джиоты Екатеринæ
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.