Пенсион ифтонгады фарст

ЦЫ ‘РКАРСТОЙ НÆ ХИСДÆРТÆ

Пенсион ифтонгады фарст афтæ дзырддаг сси, æмæ ацæргæ адæм бынтон хъуыдыйаг фесты. Кæд нырмæ сылгоймæгтæ фæндзай фондз аздзыдæй цыдысты пенсийы, нæлгоймæгтæ та æхсай, уæд ныр афтæ нал уыдзæн, бафтдзæн ма сæм фæйнæ фондз азы. Ацы фæндзгай азтæ сты пенсион ифтонгады  иумæйаг бæрæггæнæнтæ, лыстæг хъуыддæгтыл куынæ дзурæм, уæд. Пенсион кары цы æмбæстæгтæ сты, уыдонæн ацы закъон  æвиппайды не скусдзæн фæлæ фæлтæргай. Алы аз дæр пенсион кармæ æфтдзæн афæдзгæйттæ, æрмæст фыццаг дыууæ азы, ома 2019 æмæ 2020 азты сæм æфтдзæн афæдзы æмбисгæйттæ. Ног закъонмæ гæсгæ пенсийы чи ацæудзæн, уыдон номхыгъдмæ бахаудзысты нæлгймæгтæй 1959 – 1963 азы æмæ сылгоймæгтæй 1964 – 1968 азы гуырд чи у, уыдон. Закъон æххæстæй кусын райдайдзæн 2023 азæй фæстæмæ.

Куыд зонæм, афтæмæй Америкæйы пенсион системæ у бынтон æндæргъуызон. Уым адæймагæн бар ис пенсийы 62 аздзыдæй фæстæмæ ацæуа кæдфæндыдæр. Уæдæ уым дæр æрæгмæ цæуынц пенсийы, фæлæ пенсийы ацæуыны системæйы коммæгæсдзинад баст у сæ царды хæрзвадат æмæ сæ цæрæнбонтæ даргъæй даргъдæр кæй кæнынц, уыимæ. Уымæй дарддæр ма пенсийы ацæуджытæн фидынц сæ куыстмызыды æмбисы бæрц, æмæ уый та вæййы 150 доллары онг. Афтæмæй уыдонæн сæ хисдæр фæлтæр рæвдыдхъуагæй нæ зайынц.

Хуссар Ирыстонæн, куыд зонæм, афтæмæй ис йæхи пенсион системæ. Социалон пенсийы бæрц у æртæ минмæ æввахс, фæллойадон пенси та – авд минмæ æввахс. Ацы пенситæ исджыты нымæц у цыппар мин адæймагæй чысыл къаддæр. Сæ номхыгъды цы хисдæртæ ис, уыдонæн цы ныфс авæрæн ис, уый нæ зонын. Царды зындзинæдты сæрты рахизгæйæ хъуамæ фылдæр аудындзинады аккаг суыдаиккой, фæлæ сын цы зæгъæн ис: фидар лæуут, зæгъгæ, уымæй дарддæр.

Экономикæйæн йæхи уагахаст кæй ис, уый тыххæй зынаргъ кæнынц цардуагон лæггæдтæ, хæлцад, хостæ æмæ æндæр æнæмæнгхъæуæг домæнтæ. Уæрæсейы ныртæккæ нысангонд у фæцæрынæн æппæты къаддæр цы хъæуы, уыцы æхцайы бæрц. Уый у 9489 сомы. Кæй зæгъын æй хъæуы, уыйбæрц æхца чи исы, уымæн амæлынæй тас нæу. Иронау уый хуыйны мамæлайы къæбæр. Ацы мамæлайы къæбæр махмæ та у пенсиисджытæн 8313 сомы, кусгæ чи кæны, уыдонæн та – 10965 сомы. Хуссар Ирыстоны ацы æхцайы фæрæзæй ис фæцæрæн, уымæн æмæ махмæ иунæг мызд кæнæ пенсийы æвджид адæм стæмтæ ис. Нæ адæмæн сæ фылдæрмæ æфты хъæуты ‘рдыгæй цыдæр фæрæзтæ, стæй дзы бирæтæн горæты дæр ис чысыл зæххы гæппæлтæ, фæлæ стыр горæтты уымæй тынг зын фæцæрæн у. Уымæ гæсгæ ма уæрæсейаг æмбæстæгты пенситæм æфтдзæн астæуккаг нымадæй мингай сомтæ æрвылаздæр, æмæ уый та у инфляцийы æмвæзадæй фылдæр. Ахæм амæлттæй 2024 азмæ пенсийы бæрц рæздзæн æнæрлæугæйæ æмæ суыдзæн астæуккаг нымадæй ссæдз мин сомы бæрц.

Кæй зæгъын æй хъæуы, мæгуырæн хур йæ хæдон, зæхх йæ дзабыр, фæлæ зæхх дæр алыхатт хъарм нæ кæны æмæ хур дæр. Уымæ гæсгæ хорз уаид, алчидæр йæ зæрыбоныл йæхæдæг куы батыхсид. Уымæн æмæ паддзахады политикæ дæр царды фæлдурæджджын ивындзинæдтыл алыхатт нæ тых кæны. Инфляцийæн æруромæн куы уаид, уæд æй уæрдæхæй бабæтт æмæ йæ мауал суадз, фæлæ афтæ æнцон нæу уый бауромын. Экономикæйы тыгъдызæй куы рацæуы, уæд ныффæйлауы царды æгасæйдæр, æмæ йæ хъысмæт ууыл баст кæмæн у, уыдон сæргой фæвæййынц.

Ацы фарст тынг вазыгджын у, æмæ дæм экономикон ахуырдзинад куынæ уа, уæд æй адæймаг зынтæй æмбары, фæлæ ис ахæм бæстæты сæргълæуджытæ, æмæ иттæг лæмбынæг хъуыды кæнынц сæ адæмы зæрыбоныл. Уыдонæй иу у Турчы сæргълæууæг Реджеп Эрдоган. Уый барамынд радта, цæмæй йе ‘мбæстæгтæй 65 азæй фылдæр кæуыл цæуы, уыдонæн æрвымæйдæр фыстæуа 300 доллары. Уымæй дарддæр ма ацæргæ адæммæ дохтыртæ сæ хъус дардзысты сæ царды фæстаг бонмæ, æмæ уыцы лæггæдтæ уыдзысты лæвар.

Æнгæс аудындзинады къахдзæф саразинаг у Уæрæсейы Президент Владимир Путин дæр. Уый Паддзахадон Думæйы æрæджы куыд фехъусын кодта, афтæмæй пенсиисджытæй æвдай азы кæуыл ацыд, уыдон, гæнæн ис, æмæ сæрибар æрцæуой коммуналон лæггæдты фиддонтæй.

Уыцы хъуыддаг ма нæ цæстæй кæй федтам, науæд сæ бирæ фыдæбæттæй цы ‘ркарстой нæ хисдæртæ!..

 ГОДЖЫЦАТЫ Нелли