19 май. Ацы бон хистæр кары фæлтæр сæ зæрдыл хорз дарынц. Уыцы бон, 1922 азы сырæзт ногдзауты организаци æмæ йæ алчидæр йæ зæрдыл дары æхцон мысинагæй. Уæдæй нырмæ рацыд 99 азы. Фæлæ, хъыгагæн, уыцы азты уый нæ рацыд æнцонвæндæгтыл. Советон Цæдисы ныппырхæй, нæ цардæвæрды фехæлдæй фехæлд æппæтцæдисон ленинон ногдзауты организаци дæр. Æмæ æвзонг сабитæн фадат нал уыд, ахæм æхсæнадон хъуыддæгты хи равдисынæн. Фæлæ, ацы хорз традици бахъахъхъæд æрцыд нæ горæты 5-æм астæуккаг скъо-лайы æмæ æрвылаз дæр 19 майы ам ауагъд æрцæуы ногдзауты организацийы отрядты линейкæ. Æмæ та ныр дæр ацы цытджын мадзалмæ æрбацыдысты æмæ дзы хайад райстой РХИ-йы коммунистон партийы ЦК-йы лидер Коцты Станислав, коммунистон партийы горкомы фыццаг секретарь Габеты Ульянæ, коммунистон партийы организацион хайады сæргълæууæг Кæркуысты Ацæмæз, ногдзауты æмæ фæскомцæдисон организацион змæлды ветерантæ Бестауты Азæ, Уалыты Розæ, скъолайы парторганизацийы секретарь Гæбæраты Екатеринæ æмæ æндæртæ. Мадзалы раныхас кодта æмæ ногдзауты архайды тыххæй йæ хъуыдытæ загъта ногдзауты организаци «Ногдзау»-ы къухдариуæггæнæг Тедеты Ноннæ.
«Ногдзауты бон йæ сырæзтæй фæстæмæ сæ зæрдыл æхцон мысинагæй дардзысты, ногдзауы ном чи хаста, уыцы адæймæгтæ иууылдæр. Ногдзауты бон у диссаджы бон, кæцыйæн рохгæнæн нæй, цалынмæ сæрæгас сты, ногдзаутæ чи хуындысты æмæ уыцы рæстæджытæ сæ зæрдыл чи дарынц æмæ сæм сæ сабидугæй æхцон аргъауау чи зыны, уыдон. Æз арфæ кæнын ногдзауы дуг сæ зæрдæты кæмæн баззадысты, цахæмфæнды уавæртæм нæ кæсгæйæ, æцæг ногдзауæн хæрзбон чи нæ загъта, уыдонæн. Сымах аккагæй цæут уæ цардвæндæгтыл æмæ æвдисут аккаг цæвиттон. Уадз, сабидуг æмæ æвзонгад кæддæриддæр цæрæд уæ удты. Уадз, кæддæриддæр уæм хъуысæт уæды зарджытæ, уæ цæстытыл кæд-дæриддæр уайæт уæды хъæзтытæ æмæ ерыстæ. Фæнды мæ раарфæ кæнын ив-гъуыды, абоны æмæ фидæны ногдзаутæн, бæрæгбоны цытæн. Уый политикæ æмæ бæстæйæ кæнгæ нæу. Æз мæхæдæг æхцонæй æрымысын ногдзауты арты хъарм, ногдзаутæм сидæг зæлтæ, сæ хъæлдзæг зарджытæ», – загъта Тедеты Ноннæ.
Мадзалы ныры ногдзаутæ дзырдтой, куыд æвзæрыдысты фыццаг ногдзауон къордтæ. Сывæллæтты ацы змæлд ССР Цæдисы баст уыдис фæллойгæнджыты революцион змæлдимæ. Октябры рево-люцийы фæуæлахизы фæстæ бæстæйы æндæр æмæ æндæр горæтты зынын райдыдтой сывæллæтты организацитæ, къордтæ æмæ баиугæндтæ. Сæ ахсджиагдзинад сын хынцгæйæ, фæскомцæдисæн бахæс æрцыд, цæмæй арæзт æрцæуа сывæллæтты иууон коммунистон организаци. 1922 азы 19 майы фæскомцæдисы II-аг Уæрæсейон конференцийы райст æрцыд уынаффæ ногдзауты къордтæ саразыны тыххæй. Фæстæдæр бæстæйы æппæт ногдзауон къордтæ иу æрцыдысты æмæ сырæзт сывæллæтты коммунистон организаци «Спартакы номыл æрыгон ногдзаутæ», зæгъгæ. Ацы организацийæн фæстæдæр лæвæрд æрцыд В. И. Ленины ном. Ногдзауты къордтæ хайад истой сабатбонты, хистæр фæлтæрæн æххуыс кодтой, æххуыс кодтой сывæллæтты фыд-ракæндты ныхмæ тохы, æнахуырдзинад куынæг кæныны.
1930-æм азты ногдзауты организацийы куыст сцырын. Фæзындысты ногдзауты фыццаг галуантæ æмæ хæдзæрттæ, ногдзауты къордты раздзогтæ, æххæст кæнын райдыдтой ахуырадон хæстæ, райтынг æрыгон натуралистты змæлд, ахуыр кодтой райгуырæн къуымы æрдз.
Стыр Фыдыбæстæйон хæсты рæстæджы ногдзауты организаци ссис тимурон змæлды инициатор. Тимурон командæтæ æмцег кодтой фæллойгæнджытыл тыллæг æфснайыны, куыстой куыстуæтты, æмбырд кодтой хосгæнæн кæрдæджытæ. Ногдзаутæ тох кодтой фашистты ныхмæ партизанон отрядты æмæ дæластæрдон организациты. Мингай ногдзаутæ хорзæхджын æрцыдысты уæлдæр хицауадон хорзæхтæй. Ногдзауты æфсæддон патриотон хъомыладæн ахъаз кодтой æфсæддон спортивон хъæзтытæ, хæсты ветерантимæ фембæлдтытæ, тохты бынæттæм балцытæ, хæстон кады музейтæ саразын. Ногдзауты организаци æмгуыст кодта сывæллæтты фæсарæйнаг организацитимæ дæр. Активон хайад иста дунеон конкурсты, спортивон ерысты æмæ семинарты. Ногдзауты организаци ма сæрмагонд хъусдард здæхта чызджытæ æмæ лæппуты æхсæн æмбаргæ, хæлар ахаст дарынæн. Уыдон зыдтой хотæ æмæ æфсымæртау кæрæдзийæн æххуыс кæнын, иумæ ахуыр æмæ кусын.
Ногдзаутæн коммунистон партийы номæй зæрдæбын арфæтæ ракодта Габеты Ульянæ.
«Æз тынг цин кæнын, сымах кæй сарæзтат ногдзауон организаци, ууыл. Уæ цинæйдзаг цæсгæмттæ уынгæйæ, æз дæр райстон стыр æхцондзинад. Мæн ныфс ис, уæ ахуыр, уæ уагахастæй кæй уыдзыстут кæддæриддæр цæвиттойнаг. Æз сæрбæрзонд дæн уæ архайдæй», – загъта йæ раныхасы уый.
Ногдзаутæн арфæ ракодта скъолайы директор Туаты Мадинæ дæр.
– Нæ зынаргъ ногдзаутæ, абон сымахæн стыр цины бон у.
Кæддæр мæныл дæр куы бабастой сырх галстук, уæд фырцинæй мæхицæй амонд-джындæр никæйуал æнхъæлдтон. Мæн фидарæй ныфс ис, 5-æм астæуккаг скъо-лайы ногдзаутæ кæддæриддæр кæй æх-хæст кæндзысты сæ ардбахæрд, кæй уы-дзысты аккаг ногдзаутæ. Махыл стыр бæрндзинад ис, уымæн æмæ не скъола ис ахæм бынаты, цыран æнустæм æнцойад кæнынц, Ирыстоны сæрвæлтау сæ сæртæ нывондæн чи æрхастой, уыцы хъæбатыр лæппутæ. Уыдонæн сæ ингæнтæм хъæуы зилын, æххуыс сын хъæуы сæ ныййарджытæн æмæ уæ уыдæттæ хъуамæ макуы рох кæной, – йæ раныхасы бафæдзæхста скъолайы директор.
Ногдзаутæ дæр сæ раныхæсты банысан кодтой, зæгъгæ, мах нæ ферох кæндзыстæм гуырдзиаг-ирон хæсты чи бабын, уыдоны рухс нæмттæ. Стыр Фыдыбæстæйон хæсты фæмардуæвджыты номыл та не скъолайы кæрты хъомыл кæнæм сирены талатæ æмæ сæ уый фæстæ ныссадздзыстæм сæ цыртдзæвæнты фарсмæ.
Мадзалы ногдзаутæ æмдзæвгæтæ бакастысты Стыр Фыдыбæстæйон хæсты ногдзауты хъайтартыл, дзырдтой се сгуыхтдзинæдтыл.
Банысан кæнын хъæуы уый æмæ 5-æм скъолайы ногдзаутæ активон хайад кæй фæисынц канд се скъолайы ауадзгæ мадзæлтты нæ, фæлæ ма горæты æмæ республикæйы æмвæзадыл цы мадзæлттæ организаци æрцæуынц, уыдоны дæр. Уымæ гæсгæ ногдзаутæ-активисттæ æмæ тынг хорз чи ахуыр кæнынц, афтæ ма хуыздæр къласгæстæ хорзæхджын æрцыдысты грамотæтæй.
Ногдзаутæн ма зæрдылдарæн лæвæрттæ бакодта РХИ-йы Коммунистон партийы номæй Габеты Ульянæ. Мадзалы ма РХИ-йы Парламенты Кады грамотæтæй хорзæхджын æрцыдысты скъолайы директор Туаты Мадинæ, ахуыргæнджытæ Тедеты Ноннæ, Гæбæраты Екатеринæ, Бежанты Мананæ æмæ Кристинæ Гогинова.
БЕСТАУТЫ Валя
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.