Чиныг у рухс цардмæ фæндаг сгарæг. Уый у адæймагады историйы хæрзиуджытæй иу. XIX-XX æнусы ахуырадæн табу чи кодта æмæ æппæт амæлттæй дæр Хуссар Ирыстоны адæммæ рухс фидæн саразыны сæраппонд чи сидтысты, уыцы сызгъæрин дуджы рухстауджыты тыххæй фыст æмæ мыхуыры уагъд æрцыдис цымыдисон чиныг «Сердца, наполненные светом. О просветителях Южной Осетии», кæцыйыл уæхскуæзæй бакуыста Уанеты Захары номыл Хуссар Ирыстоны зонад-иртасæн институты хистæр зонадон кусæг Бигъуылаты Иринæ. Чиныджы автор æрæджы сси паддзахадон хорзæх Х. Къостайы премийы лауреаты хицау йæ чиныг “Хетæгкаты Леуаны фырт Къоста: зонадон биографи”, зæгъгæ, ахæм номимæ. Ацы хъуыддагыл нæ республикæйы адæм сæмбæлдысты стыр æхсызгонæй æмæ йын абон дæр дзурынц арфæйы ныхæстæ.
27-æм октябры Бигъуылаты Иринæйæн йæ чиныг «Сердца, наполненные светом»-æн РХИ-йы Информаци æмæ мыхуыры паддзахадон комитеты дунеон пресс-центры уагъд æрцыд презентаци. Чиныджы презентацимæ фæхуыдтой Бигъуылаты Иринæйы. Уымæн йемæ æрба-цыд йæ кæстæр чызг Квагини-дзе Ванда дæр. Ардæм ма æрбацыдысты зонад-иртасæн институты директор, историон зонæдты кандидат Гаглойты Ро-берт, РХИ-йы Культурæйы ми-нистр Остъаты Мадинæ, зонадон кусджытæ, РХИ-йы информаци æмæ мыхуыры комитеты кусджытæ, афтæ ма чиныг рауадзыныл чи бакуыста, уыдон æмæ журналисттæ.
Презентаци бацæуæн ныха-сæй байгом кодта РХИ-йы Информаци æмæ мыхуыры комитеты сæрдар Тыбылты Алан. Уый, фыццаджыдæр, арфæ ракодта Бигъуылаты Иринæйæн, æрæджы Х. Къостайы премийы лауреат кæй ссис, уый сæраппонд æмæ йын балæвар кодта дидинджытæ. Зæрдæбын арфæтимæ ма ныхасы рацыд РХИ-йы Информаци æмæ мыхуыры паддзахадон комитеты сæрдары хæдивæг Джуссойты Нелли. Уый куыд фехъусын кодта, уымæ гæсгæ презентацимæ бæрæг аххосæгтæм гæсгæ не ‘рбацыд чиныджы зонадон автор РХИ-йы Фæсарæйнаг хъуыддæгты министр, историк Джиоты Мурат, фæлæ æрбарвыста фыстæг, цыран дзырдæуы:
“- 35 азы æз кусын Бигъуылаты Иринæимæ зонад-иртасæн институты. Æмæ мын фадат уыдис, цæмæй базонгæ уыдаин уымæн йæ куыстытимæ ирон культурæйы истори æмæ рухстауæг интеллигенцийы тыххæй. Иринæ Степаны чызг бæстонæй ахуыр кæны ирон национ интеллигенцийы сырæзты процесс, ирон национ культурæйы равзæрды хъуыддаг, периодикон мыхуыр, театр, ахуырад æмæ литературæйы фæзынд. Уымæ гæсгæ йын егъау аргъ кæнын, ахæм стыр иртасæн куыст кæй кæны, уый цытæн. Бигъуылаты Иринæйы чингуытæ аккаг бынат æрцахстой ирон культурæйы историографийы æмæ райстой иттæг хорз бæрæггæнæнтæ. Уыдон сты: «Рутен Гаглоев», «Къоста Хетагуров: научная биография; «Пора Джиоев». Адон номхыгъдмæ ма бацыд ноджы иу чиныг, абон кæуыл цæуы дзырд, уый. Æз бузныг дæн Бигъуылаты Иринæйæ, кæй мыл баууæндыдис, цæмæй йын йæ чиныгæн уыдаин зонадон редактор. Куыд редактор, афтæ мæ зæгъын фæнды, ацы чиныг кæй уыдис æнцон редакцигæнæн – фыст у лæгъзæвзагæй. Чиныджы цы 10 очеркы сты ахсджиаг Хуссар Ирыстоны XX æнусты райдианы культурон цард сахуыр кæныны хъуыддаджы. Ацы удæгас æмæ лæгъзфыст æрмæджытæм бацымыдис кæндзысты канд специалисттæ нæ, фæлæ ма æппæт чиныгкæсджытæ дæр. Мæ коллегæ Иринæйæн мæ зæрдæ зæгъы, цы ног монографийыл кусы, уый рæхджы фæзына, æмæ та нын нæ зæрдæтæ барухс кæна», – фыссы Джиоты Мурат.
Презентацийы ма йæ хъуыдытæ загъта чиныджы рецензент филологон зонæдты кандидат, доцент Дзиццойты Юри. Уый куыд банысан кодта, афтæмæй чиныджы авторимæ у тынг хъæрмуд æмæ йын стыр аргъ кæны йæ иртасæн куыстытæн. «Рагæй фæстæмæ не ‘хсæнад кæмæ æнхъæлмæ кæсы, ахæм чиныг у. Кæй зæгъын æй хъæуы, нæ рухстауджыты мах уый размæ дæр зыдтам, мыхуыры уыдысты се сфæлдыстадон бынтæ, мыхуыры цыдысты сæ цард æмæ сфæлдыстады тыххæй æрмæджытæ дæр. Фæлæ сæ хъуыд иу ранмæ æрæмбырд кæнын. Советон рæстæджы чи рацыдис, уыдон æвзæр не сты, фæлæ чысыл æндæргъуызон идеологон акценттимæ. Ам та ахæмæй ницы ис, сæрибар у уыцы хъуыддагæй. Хъуыддæгтæ дзы æвдыст сты, æцæгæй дæр куыд уыдысты, афтæ. Уый тыххæй Иринæйы бахъуыд газеттæй спайда кæнын, суанг 1906 азы куы рацыдысты, уæдæй. Уыцы æппæт газетты хъуыд фæлдахын. Стæй æрмæст ам нæ, фæлæ ма Цæгаты дæр.
Бигъуылаты Иринæйæн йæ куысты стиль афтæ у: йæ коллегæтимæ алы хатт дæр дзуры æмæ аразинаг цы у, уый кой кæны, фæрсы.
Афтæ мæм кастис æмæ Байаты Гаппойы дæр зонын æмæ ма æндæрты. Фæлæ куыд рабæрæг ис, афтæмæй сæ æххæстæй нæ зонын. Стыр бузныг зæгъын хъæуы ацы чиныджы авторæн, уыцы стыр куыст кæй райста æмæ йæ кой бакодта. Махæн уæды интеллигенцийы минæвæрттæ куы нæ уыдаиккой, уæд Хуссар Ирыстон йæ къахыл, æвæццæгæн, не слæууыдаид. Дæс адæймаджы цы хъуамæ арæзтаиккой, уый арæзта уыдонæй иу адæймаг. Алыварсон курдиатджын адæм уыдысты æмæ сæ хъуамæ зонæм. Ахæм чингуытæ нæм кæй цæуы, уый мын у тынг æхсызгон. Дæ цæрæнбон бирæ æмæ дын бантысæд ноджыдæр», – загъта Дзиццойты Юри.
Чиныджы авторæн ма арфæйы ныхæстæ загъта ХИЗИИ-йы директор, историон зонæдты кандидат Гаглойты Роберт дæр. «Мæ къухмæ ацы чиныджы куы райстон, уæд æй бакастæн иу æрбадтæн, стыр цымыдисимæ. Уыцы рухстауджыты, ома, афтæ æнхъæлыс æмæ сæ зоныс, фæлæ бынтон афтæ нæу. Æрмæст ацы чиныгыл дзургæйæ нæ, фæлæ ма уый размæ дæр рауагъта чингуытæ æмæ уыдоны дæр ис тынг бирæ цымыдисон æрмæджытæ. Уыдон фæтымбыл кодта Дзæуджыхъæуы æмæ Мæскуыйы. Фæнды мæ зæгъын уый, æмæ нын зын рæстæджытæ куы уыд æмæ-иу нæ рудзгуытыл æвджытæ дæр куы нæ уыд, уæддæр-иу Иринæ кæй ссыдис йæ кабинетмæ кусынмæ», – загъта институты директор.
Гаглойты Роберт ма фиппаинаг бахаста, цæмæй ахæм хъæуæг чингуытæ стырдæр тиражæй уадзой. Ацы чиныг 300 экземплярæй рацыд æмæ уый хæнт цъус кæй у, уыцы хъуыдыйыл сразы алчи дæр æмæ сын РХИ-йы Информаци æмæ мыхуыры комитеты сæрдар Тыбылты Алан ныфс бавæрдта, кæй æркæсдзысты уыцы фарстмæ, уый.
Презентацийы ма чиныджы ахадындзинад æмæ хъæуæг кæй у, уый тыххæй сæ хъуыдытæ загътой РХИ-йы Культурæйы министр Остъаты Мадинæ, историк Гаглойты Иринæ, нæ университеты ирон æвзаджы ахуыргæнæг Дзабиты Зарбег, газет «Республика»-йы сæйраг редактор Хъоцыты Андрей æмæ æндæртæ.
Хъоцыты Андрей йæ раныхасы банысан кодта, рухстауæг интеллигенцийы кæй базыдта æрмæстдæр Бигъуылаты Иринæйы чиныджы фæрцы: «Куы нæм æрбахаста Иринæ редакцимæ æрмæджытæ æмæ сæ куы бакастæн, уæд мæ дисы баппæрста, цы энергийы хицау у, уымæй. Æцæгæйдæр цы адæймæгты кой кæныс ды дæ чиныджы, уыдон сæ дугмæ гæсгæ уыдысты æцæг уникалон, диссаджы курдиæтты хицау. Ахуыргонд адæм уыдысты, сæ бæстæйæн æцæг рухстауджытæ æмæ патриоттæ. Мах нæ газеты фæрстыл мыхуыр кодтам Иринæ Степаны чызджы æрмæджытæ, цæмæй сæ адæм бакастаиккой æмæ базыдтаиккой Хуссар Ирыстоны рухстауджыты хуыздæр. Ныр та абон чиныджы сты уæрæхæй æмæ мæ стыр бузныг зæгъын фæнды авторæн йе стыр куысты тыххæй. Хетæгкаты Къостайы премийы аккаг кæд искæй куыст уыд, уæд уый уыд Бигъуылаты Иринæйы чиныг», – загъта Хъоцыты Андрей.
Презентацийы бирæ арфæйы ныхæстæ райста Бигъуылаты Иринæ æмæ сын уый дæр дзуаппон арфæтæ æмæ бузныджы ныхæстимæ æрæмбырдуæв-джытæн балæвар кодта зæрдылдарæн йæ къухæй фыстимæ йæ ног чиныджы.
Уый ма сæрмагондæй бузныг загъта, чиныг рауадзынæн ын чидæриддæр баххуыс кодта, æппæт уыдонæн. Уыдон сты: Бæззаты Алан, Джуссойты Нелли, Джиоты Агуындæ.
Презентаци хорз тæлмæнтæ ныууагъта, чи йæм æрбацыд, уыдоны зæрдæты. Сæ зæрдæйы равг сын ноджы бæр-зонддæр кодта, Бигъуылаты Иринæ сын йе ‘взонджы бонты цардæй юморы хуызы цы эпизодтæ дзырдта, уыдонæй дæр.
Цхуырбаты Ларисæ
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.