Стыр Фыдыбæстæйон хæсты йæ адæмы хæдбардзинады сæрыл хъазуатонæй чи тох кодта, ирон периодикон мыхуырæн, сæрмагондæй та Знауыры районы газет «Колхозон цард»-æн цæстуарзонæй чи лæггад кодта, йе ‘ппæт сфæлдыстадон хъару уыцы хæрзиуæгон хъуыддагæн чи снывонд кодта, уый уыд Хъæцмæзты Серги. Уый кæд абон не ‘хсæн нал ис, уæддæр банысангонд газеты цæттæ кæныны уæззау уаргъæй, йæ рæстæджы, йæ фæтæн уæхсджытæм уæзгæ хай иста. Æрыгон уæвгæйæ «фæллайын» никуы загъта. Йæ къух ын уыцы хъуыддаджы арæзта æрдзæй рахæсгæ журналистон курдиат, йæ æвæллайгæ хъару. Фæлæ, уæддæр, æвæццæгæн, сæйраджы сæйраг уыдис йæ куыстуарзондзинад. Кæд хæрз-æвзонг уыд, уæддæр уыд фердæхтджын, æрмæджы фæдыл районы цы куыстуаты, уагдоны нæ балæууыдаид. Æмæ æрмæгыл та куыд куыста! Зын ын уыд, тынг зын, нæ дзы уыд куыстæн æмбæлон уавæртæ, иу чысыл бæстыхайы уыдис редакци. Кæддæр йæ мысинæгты Серги куыд радзырдта, афтæмæй сын нæ уыд мыхуыр кæнынæн ифтонггæрзтæ, æрмæджытæ, фæлæ-иу цыфæнды зын уавæрты дæр архайдтой, æхсæв-иу сбон кодтой газетыл кусгæйæ. Фæлæ-иу уый хыгъд адæммæ фæхæццæ йæ рæстæгыл… Уымæн æмæ уыцы азтæ уыдысты коллективизацийы – колхозон арæзтады азтæ æмæ хъуыд фæллой-гæнæг адæмы æхсæн политикон æмæ агитацион куыст фæактивондæр кæнын. Раст уыцы рæстæджы газетæн редакторæй нысан æрцыд Серги. Фæстæдæр газетæн йæ ном раивтой æмæ йæ схуыдтой «Ленинон фæндагыл». Газетæн уæд редакторæй нысан æрцыд, куыд ма загътам, 22 аздзыдæй Серги.
Хъæцмæзы фырт кæд нырма хæрзæрыгон уыд, уæддæр æхсæнадон куысты йæ курдиат рабæрæг, горæт Тбилисы 104-æм ирон астæуккаг скъолайы ма куы ахуыр кодта, уæд. Æппæт æхсæнадон хæстæ дæр æххæст кодта цæсгомджынæй. Астæуккаг скъола каст фæуыны фæстæ, уый кусын райдыдта йæ райгуырæн хъæу Дзагъинайы, ахуыргæнæгæй, фæстæдæр та – Знауыры адæмон тæрхондоны секретарæй. Фæлæ бирæ рæстæг нæ баззад уым. Фæстæдæр йæ партион куыстмæ бахуыдтой сæхимæ æмæ кусын райдыдта партийы Знауыры райкомы техникон секретарæй. Йæ журналистон архайд та Хъæцмæзы фырт райдыдта уæды областон газет «Коммунист»-ы редакцийы партион хайады. Уырдыгæй та æрвыст æрцыд районы газетмæ.
Нæ сын фаг кодта журналистон кадртæ æмæ Серги йæхæдæг дæр фыста информацитæ, уацтæ, очерктæ æмæ фельетонтæ. Газет æвдыста, ног цардарæзтыл иузæрдионæй чи куыста, уыдоны архайд. Уыдоны цæвиттонæй разæнгард кодтой, иумиаг куыстæй сæхи чи тылиф кодтой, ахæмты. Фæлæ бирæ нæ ахаста уыцы рæстæг, цæмæй адæм сæ амонд куысты æмæ фæллойы уыной. Æрбалæууыд 1941 аз æмæ адæмæн сæ рæсугъд фæндтæ сæ хъуыры фæбадын кодтой гитлерон фашисттæ. Æрбабырстой нæ бæстæм æмæ Фыдыбæстæ бахауд уæззау уавæры. Рæстæгмæ æхгæд æрцыд Знауыры районон газеты редакци «Колхозон цард» æмæ Хъæцмæзты Серги баконд æрцыд партийы Знауыры райкоммæ секретарæй. Бакуыста дзы æрмæстдæр 25 сентябрмæ. Æмæ уыцы бон, йæ райгуырæн боны, хæрзбон загъта йæ ныййарджытæн, æмгæрттæн, хиуæттæн æмæ бархийæ ацыд, Райгуырæн бæстæйы хъысмæт кæм скъуыддзаг цыд, уырдæм – фронтмæ…
Серги райдианы æрвыст æрцыд горæт Бакуйы политрукты цæттæгæнæг курсытæм. Цалдæр мæйы фæстæ йæ каст фæцис, лæвæрд ын æрцыд лейтенанты чин. Уырдыгæй йæ комкоммæ арвыстой фронтмæ ротæйы политрукæй. Знаг бырста размæ, тохтæ кодтой цыренæй-цырендæр. Хъæцмæзы фырт йæ ныфс нæ саста, уый нæ, фæлæ ма ныфс уагъта иннæ хæстонты дæр. Ротæйы хæстонты йæ арæхстæй базырджын кодта, разæнгард сæ кодта æмæ сæ къухты æфтыдис уæлахиздзинæдтæ. Йæ хæстон æмбæлттимæ уыдон аккаг дзуапп лæвæрдтой гитлерон тыххæйисджытæн.
1942 азы фашистты ныфс уыдис, зæгъгæ, тагъд фæуæлахиз уыдзысты æмæ сисдзысты Советон Цæдисы сæйраг горæт Мæскуы. Уыцы аз 14 февралы, горæт Ржевмæ хæстæг, фашисттæ размæ абырстой. Ацы стыр тохты лæгдзинад равдыстой, Серги цы ротæйы службæ кодта, уыцы хæстонтæ. Фашисттæ кæд бæрцæй бирæ фылдæр уыдысты, уæддæр сæ фæстæмæ аппæрстой. Ацы тохы уæззау цæф фæцис Хъæцмæзы фырт æмæ æрвыст æрцыд горæт Вязникы госпиталмæ. Цасдæр рæстæджы фæстæ йæхи хуыздæр куы банкъардта, уæд йæхи куырдиатмæ гæсгæ рафыст æрцыд госпиталæй æмæ фæстæмæ баиу йæ хæстон æмбæлттимæ. Сæ уарзон политрукыл уыдон сæмбæлдысты стыр цинимæ. Йæ хъæбатырдзинад айхъуыст 332 æхсæг дивизимæ æмæ йæ уырдæм акодтой фæскомцæдисон организацийы къухдариуæггæнæгæй. Зæрдæргъæвд лæппу ам дæр кодта егъау хъомыладон куыст æрыгон хæстонты æхсæн. Уыдон се ‘ппæт дæр баконд æрцыдысты фæскомцæдисы рæнхъытæм. Фæскомцæдисы куысты кæй раразмæ кодта, уый тыххæй Серги нысан æрцыд банысангонд дивизийы политхайады хистæры хæдивæгæй. 1943 азы хайад райста æмæ стыр лæгдзинад равдыста Сталинграды æмæ Курск-Орелы тугкалæн тохты. Серги цы дивизийы уыд, уый ссæрибар кодта беларусаг горæт Витебскы туг-дзых знæгтæй. Хъæцмæзы фырты хæстон фæндæгтæ дардыл уыдысты. Уый йæ ахадæн дзырдæй кæддæриддæр разæнгард кодта йæ дивизийы хæстонты æмæ сæ къухты æфтыд егъау уæлахиздзинад.
Райгуырæн бæстæ дæр стыр аргъ скодта Сергийæн йæ хæстон æнтыстыты тыххæй. Хорзæхджын æрцыд 4 орден æмæ 6 майданæй. Стыр Фыдыбæстæйон хæсты фæстæ, майоры чины уæвгæйæ, уый каст фæцис Мæскуыйы В. И. Ломоносовы номыл æфсæддон академи. Куыста Фæскавказы æфсæддон окруджы политуправленийы бæрнон бынæтты.
Булкъон Хъæцмæзты Сергей 1971 азы 54-аздзыдæй ацыд пенсийы. Уый фæстæ куыста горæт Тбилисы автотранспортон колоннæйы парткомы секретарæй, горæт Тбилисы ДОСААФ-ы сæрдарæй. 1987 азы йе ‘нæниздзинад фæцудыдта æмæ уымæ гæсгæ ныууагъта йæ куыст.
Амондджын уыд Серги йæхи сæрмагонд царды дæр. Уый йæ цардæмбал Гулиты Нинæимæ схъомыл кодта 4 чызджы. Уыдон æххæст рауадысты ирон сылгоймаджы фарн æмæ æгъдауæй. Царды ссардтой аккаг бынæттæ.
Радис йæ зæрдæ Сергийæн йæ цардæй, йæ кæстæртæй, уыдоны кæстæртæй. Фæлæ та æрбалæууыдысты 90-æм азтæ æмæ райдыдта гуырдзиаг-ирон хæст. Нал сфæрæзта Сергийы æнкъараг зæрдæ, йæ раттæг адæмы йын куыд æгъатырæй цагътой, куыд сæ æфхæрдтой, уыдæттæм кæсын æмæ хæствæллад, низвæллад лæджы зæрдæ æрлæууыд йæ куыстæй. Фæлæ фыдбон æмæ фыдлæгæн бирæ цæрæнбон нæй. Фæуæлахиз рæстдзинад. Нæ адæм цæмæ бæллыдысты, уый сæ къухы бафтыд.
Фæлæ уыцы сæрибардзинад нал æрæййæфта Хъæцмæзты Серги æмæ йыл нал бацин кодта.
БЕСТАУТЫ Валя
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.