Куыстæуы уавæр хуыздæрæрдæм рараст кæныныл

12 февралы, уголовон-æххæстгæнæн системæйы 15 азы юбилейон бæрæгбоны хæдразмæ,  Информаци æмæ мыхуыры паддзахадон комитеты пресс-центры Республикæ Хуссар Ирыстоны Юстицийы министр Лалыты Залинæ æмæ Æфхæрд æххæстгæнæн управленийы минæвар  Дзуццаты Барсæг фембæлдысты информацион фæрæзты минæвæрттимæ. Мадзалы райдиан Лалыты Залинæ арфæйы ныхæстæ загъта уголовон-æххæстгæнæн системæйы кусджытæн, сæ профессионалон бæрæгбоны цытæн.

Уый фæстæ министр цыбыртæй æрдзырдта йæ дæлбар министрады архайды тыххæй.

2017 азы сæрды рарастгæнæн колонийы ахæсттæ æххормагдзинад расидыны рæстæджы цы домæнтæ раразмæ кодтой, уыдоны тыххæй банысан кодта,  зæгъгæ, ахæстоны уыд бирæ скъуыддзаггæнинаг проблемæтæ. Уыдонмæ сæ хъус æрдардтой Президент Бибылты Анатоли дæр æмæ Юстицийы министрад дæр.

Министр радзырдта, зæгъгæ, саразгæ фыдракæндтæм нæ кæсгæйæ, абоны бон ахæсттæ иууылдæр кæй сты иу бынаты. Бæрæг куыд у, афтæмæй 80 азы дæргъы ахæстоны бæстыхай цалцæг никуы æрцыд, фæлæ дзы ныр цæуы арæзтадон-цалцæггæнæн куыстытæ æмæ ацы куыстытæ куы фæуой, уæд иумиаг, сæрмагонд æмæ карз режимты ахæсттæ иумæ нал уыдзысты. Ацы куыстытæ æххæст цæуынц, паддзахады сæргълæууæг Бибылты Анатоли президентон фондæй цы æхцайы фæрæзтæ рахицæн кодтой, уый хыгъдæй. Куыстытæ кæронмæ куы бахæццæ уой, уæд ахæстты уавæртæ бæрæг фæхуыздæр уыдзысты. Ахæстоны æдзухдæр уыдзæн куыд уазал, афтæ хъарм дон, фæуæрæхдæр уыдзæн, ахæстты тезгъогæнæн бынат, хæрзарæзт цæуы хæрæндон, фæуæрæхдæр уыдзысты рудзгуытæ, ахæстоны уыдзæн гæрзтæ  ‘хсæн машинæтæ. Фæткмæ гæсгæ, рарастгæнæн колонийы цы уавæртæ хъуамæ уа, уыдон иууылдæр арæзт æрцæудзысты. Медицинон препаратты ифтонгад дæр у бæрзонд æмвæзадыл. Ахæстоны æдзух цы хостæ вæййы, бирæ хатт уыдон рынчындоны нæ вæййынц.

Лалыты Залинæ куыд бамбарын кодта, афтæмæй ахæстты нымæцы лимит нæ халы уголовон-рарастгæнæн кодекс, уымæн æмæ колони у 85 адæймагæн арæзт. Абоны бон та ахæстоны ис 28 ахæсты, уыдо-нæй 15 сты карз режимы ахæст-тæ, 13 та  иумиаг режимы ахæсттæ. Афтæмæй алы адæймагмæ дæр хауы 4 квадратон метрæй фылдæр, кæд уголовон-рараст-гæнæн кодексмæ гæсгæ нормæ 2,5 квадратон метр у, уæддæр.

Министры ныхæстæм гæсгæ, бирæ фæкъаддæр сты, бар цы предметтæн нæй ахæсттæм уæвынæн, уыдоны  нымæц дæр. «2017 азы июны  ахæстоны басгæрсты рæстæджы ссардæуыд 15 телефоны, 30 декабры радон басгæрсты рæстæджы та  æрмæстдæр дыууæ. Уый та дзурæг у хорз оперативон куыстыл», – банысан кодта министр.

Бæрæг куыд у, афтæмæй адæймаджы реабилитацийы сæйраг фактортæй иу у кусын. Фæлæ министрады сæргъ-лæууæг куыд радзырдта, афтæ-мæй абон  уыдонæн сæ бон нæу ахæстты искуы бакусын кæнын. «Ацы фарст мах хъуамæ сахуыр кæнæм. Æз афтæ хъуыды кæнын, æмæ иумиаг ражимы ахæсттæн уыдзæн кусыны фадат», – ныфс бавæрдта министр.

Ивгъуыд æнусы  90-æм азты Уæрæсейы реформæ кæй цыд, уый фæстиуæгæн ивд цыд  уголовон-æххæстгæнæн системæ дæр. Лалыты Залинæйы ныхæстæм гæсгæ, ивындзинæдтæ æрцыд Хуссар Ирыстоны ра-растгæнæн системæйы дæр. 2003 азы РХИ-йы райст æрцыд Хицауады уынаффæ. Фæлæ, йæ ныхæстæм гæсгæ, уыцы уынаффæ раст арæзт нæ уыд, уымæн æмæ уынаффæмæ гæсгæ,  Æфхæрд æххæстгæнæн управлени лæвæрд æрцыд Юстицийы министрадмæ, слестгæнæн изолятор та «уæлдæфы» аззад. Юстицийы министрады æмæ Æфхæрд æххæстгæнæн управленийы хæс у рарастгæнæн системæ æмбæлон уагмæ æркæнын, ома йæ Уголовон-рарастгæнæн кодексмæ æмæ æндæр нормативон акттæм максималонæй баввахс кæнын.

Дарддæр министр банысан кодта, зæгъгæ, абоны бон слестгæнæн æмæ рæстæгмæдарæн изолятортæ сты иумæ, уый та закъонмæ гæсгæ раст нæу. Цалцæггæнæн куыстытæ куы фæуой, уæд министрад сараздзæн ахæм нормативон документтæ, кæцыты фæрцы рараст уыдзысты фæткхалынæдтæ. Министры ныхæстæм гæсгæ, Æфхæрд æххæстгæнæн управленийы дæлбар уыдзысты слестгæнæн изолятор æмæ рарастгæнæн колони. Лалыты Залинæ нæ ахызт ЗАГС-ы куысты проблемæты иувæрсты дæр. Йæ ныхæстæм гæсгæ, ЗАГС-ы фадыджы сæвзæрд вазыгджын уавæр. «Мах мониторнинг ауадзгæйæ ссардтам къорд фæткхалынады, уыдонæй иу у поселокон æмæ хъæууон администрацитæн æмбæстæгты къайад регистраци кæнын бар кæй ис, уый. Хуссар Ирыстоны закъондæттынад та сын уыцы бар нæ дæтты, уымæн æмæ алы административон-территориалон иуæгæн дæр ис территориалон ЗАГС. «Æрæджы Юстицийы министрадæн уыд рауæрæхгонд коллегийы рабадт, цыран рахаст æр-цыд уынаффæ, кæцымæ гæсгæ уыцы хæслæвæрдтæ ист æрцæудзысты поселокон æмæ хъæууон администрацитæй æмæ лæвæрд æрцæудзысты ЗАГС-ы территориалон хайадтæм», – бамбарын кодта Лалыты Залинæ.

 

ÆХГÆД ÆРЦЫДЫСТЫ ÆРТÆ ПОЛИТИКОН ПАРТИЙЫ

Юстицийы министр радзырдта политикон партиты тыххæй дæр. Уый куыд банысан кодта, афтæмæй тæрхондоны уынаффæмæ гæсгæ æхгæд æрцыдысты æртæ политикон партийы – «Фидæн», «Достоинство и справедливость» æмæ «Ирыстон – сæрибары фæзуат», «Политикон партиты тыххæй РХИ-йы закъоны 40-æм статьямæ гæсгæ, фондз азæй фылдæр рæстæг æвзæрстыты хайад кæй нæ райстой, уый фæстиуæгæн. Уый ма банысан кодта, абоны бон урæд кæй æрцыд политикон парти «Алантæ»-йы архайд. Парти «Рæстдзинад, фæллой, размæцыд» та ис хæдликвидацийы стадийы. Юстицийы министрады бæрæггæнæнтæм гæсгæ, 15 политикон партийæ баззад 9. Фæлæ уымæ нæ кæсгæйæ,  арæзт цæуынц ног партитæ дæр, зæгъæм тагъд рæстæджы ауагъдæуыдзæн парти «Алан-ты цæдис»-ы бындурæвæрæн съезд. Лалыты Залинæйы ныхæстæм гæсгæ,  парти «Мæсыг»-æн та регистрацийы бар нæ радта  Юстицийы министрад, йæ документтæ æмбæлон фæткмæ гæсгæ арæзт кæй нæ уыдысты, уый тыххæй.

Юстицийы министр банысан кодта, дарддæр дæр бæрæг кæй цæуынц партиты номхыгъдтæ æмæ сæ архайд. Бæрæггæнæн архайды фæстиуæгæн рабæрæг  вæййы фæткхалынæдты цаутæ. Сæйраг фæткохалынæдтæй иу у, иу адæймаг цалдæр палитикон партийы уæнг куы вæййы, уый.

Лалыты Залинæ куыд загъта, афтæмæй æхгæд цы партитæ æрцыдысты, уыдонæй иу дæр нæ уыд парламентон парти.

Йæ рады Æфхæрд æххæстгæнæн управленийы минæвар Дзуццаты Барсæг дæр банысан кодта уголовон-æххæстгæнæн системæйы куысты зындзинæдтæ æмæ бæрндзинад. «Мах бирæ хæттыты сæмбæлæм, оперативондзинад чи домы æмæ тагъдыл аскъуыддзаг кæнын кæй фæхъæуы, ахæм проблемæтыл, фæлæ рæстæгыл ауадзæм æмбæлон мадзæлттæ. Æппæт хæслæвæрдтæ æмæ фарстатæ дæр скъуыддзаг кæнæм не ‘мкусджыты хайадистæй. Цалцæггæнæн куыстыты фæрцы фæкъаддæр уыдзысты ахæстты æрдыгæй эксцесстæ», – мадзалы кæрон банысан кодта Дзуццаты Барсæг æмæ  фæхуыдта журналистты ног цалцæггонд колонимæ.

Ацы фæхуындыл журналисттæ схудтысты æмæ хонæгæн загътой, зæгъгæ-иу нæм  фæлтау дæхæдæг фæуазæг у.

Осиаты Индирæ