Хетæгкаты Къоста канд генион поэт нæ уыд, фæлæ ма уыдис зынгæ рухстауæг æмæ хъомылгæнæг дæр. Нæ рæзгæ фæлтæрæн, не ‘мдугонтæн йе ‘ппæт хъуыддæгтæй, йе ‘ппæт архайдæй дæр фæзминаг у. Йæхи куы бамбæрста, уæдæй суанг йæ амæлæты бонмæ йæ адæмæн цырагъдарæй цыди. Æмæ абон кæд не ‘хсæн нал ис, уæддæр нын цы диссаджы сфæлдыстад ныууагъта, уыдонæй ныфсджын, хъаруджын æмæ хотыхджын стæм. Къостайæн уыцы стыр курдиат, кæй зæгъын æй хъæуы, æрдзы лæвар уыди. Æрдз ма йын ноджы балæвар кодта диссаджы куыстхъомдзинад. Къоста цалынмæ æппæтдæр базыдта, цалынмæ йæхи стыхджын кодта, йæхи загъдау, базонæн цæмæн уыди, уыдонæй, уæдмæ бирæ цымыдисон фарстытæ фæлæ-вæрдта хистæр кары адæммæ. Уыцы хъуыддаг дæр йæ уды хорз миниуджытыл дзурæг уыд. Иууыл диссаг та, ахуыргæнæджы куыстмæ куыд рæхстис, уый уыди. Афтæмæй та нырма райдайæн скъолайы ахуыргæнинаг уыди. Ахуыргæнæджы куыст куы кодтаид, уæд æнæмæнг басгуыхтаид хорз ахуыргæнæгæй. Цæвиттон, иу хатт йæ ахуыргæнæг Хакъо фæрынчын æмæ йæ бон скъоламæ бацæуын нæ уыди. Къостайæн бафæдзæхста, куыд сын амона, стæй кæмæн цавæр бæрæггæнæн сæвæрын хъæуы. Къоста кæддæриддæр коммæгæс уыди, стæй Хакъойы тынг уарзта. Уæд-иу Къоста урокты фæстæ йе ‘мбæлтты бафæдзæхста: «Уæ хорзæх уæд, æмæ афойнадыл куыд æрцæуат, афтæ. Райсоммæ та уæ хæслæвæрдтæ хорз куыд сахуыр кæнат, афтæ. Нæ ахуыргæнæг рынчын у – зонут æй, – æмæ цалынмæ фæдзæбæх уа, уæдмæ та уын æз амондзынæн, цæмæй ма ферох кæнат, цы зонут, уыдон. Мæнæн дæр æнцон нæ вæййы, сымахæй искæмæн мæгуыраугомау бæрæггæнæн сæвæрын».

Урокты фæстæ-иу Къоста Хакъойæн хыгъд радта: «Хорз сахуыр кодтой, иуæн дæр дзы мæгуырау бæрæггæнæн нæй. Бадгæ дæр сабыр фæкæнынц». Сæ ахуыргæнæгмæ зилгæ дæр сæхæдæг кодтой, уæлдайдæр та Къоста æмæ Дауыт.

Къоста хъомыладон куыст дæр Нары скъолайы райдыдта. Йе ‘мбæлттæн-иу дзырдта: «Уæдæ ма нæхи Хакъойæ зондджындæр æмæ хъуыдыджындæр лæг уыдзæни? Ахæм дæсны лæджы амындтытæ кæй сæрмæ нæ хизынц, уымæн ма зонд цавæр лæг хъуамæ бацамона, уый нæ зонын». Ахæм зæрдæмæхъаргæ ныхæсты фæстæ-иу йе ‘мкъласонтæ сæ ахуыр фæхуыздæр кодтой.

Уæдæ ма хъомыл кæныны нысанæн мæнæ ахæм ахсджиаг фæдзæхстæй хуыздæр цы ис зæгъæн: «Курын уæ, мæ хорз æфсымæртæ, æмæ хистæртæм  фæстæмæ куыннæ дзурат, афтæ. Мах нæ хистæртæн кад æмæ æгъдау куынæ кæнæм, уæд сын æцæгæлон адæмты æхсæн дæр кад æмæ æгъдау кæй нæ уыдзæн, уый уын æз зæгъын».

Къоста куы рахъомыл ис, фаг ахуырад, фаг зонындзинæдтæ æмæ царды фæлтæрддзинад куы райста, публицистон уацтæ фыссын куы райдыдта Уæрæсейы æндæр æмæ æндæр мыхуырон органтæм, уæд-иу дзы сæйрагдæр фарстытæ уыдысты рухс тауыны æмæ йæ радтæг адæмы царды уавæртæ истæмæй фæхуыздæр, фенцондæр кæныны фарстытæ. Дзургæ та-иу кодта хъæрæй, уæндонæй æмæ ныфсджынæй. Йæ раст ныхас зæгъынæй-иу нæдæр бынæттон хицауадæй тарстис æмæ нæдæр хæдхæцæгадæй.

Йæ фыццаг хасты аххос дæр, рухстауыныл æнувыд кæй уыдис, йæ уд уый тыххæй æфхæрдмæ дæр кæй лæвæрдта, уый уыди. Уый Колыты Аксо ирон чызджытæн йæхи хæдзары цы скъола-приют сарæзта æмæ зымæджы улæфты рæстæджы хицæуттæ кæй сæхгæдтой, уый тыххæй уыди. Цæвиттон, скъолайы куы сæхгæдтой, уæд Къоста æмæ ирон интеллигенцийы хуыздæр минæвæртты фæрцы скъола баззади, фæлæ Терчы бæсты хицау Къостайы Ирыстонæй фæсырдта фондз азы æмгъуыдмæ…

Къоста кæмфæнды дæр æмæ кæдфæнды дæр сывæллæтты хъомыл кæнынмæ стыр хъусдард здæхта. Рæвдыдта-иу сæ хи ныййарæгау. Ныв кæнынæй йæ ахуыргæнæг В.И. Смирновы сывæллæттæм ахæм ахаст дардта, афтæ сæ хъомыл кодта, фыста сын сæрмагонд бæрæгбонон æмдзæвгæтæ… раст, цыма, йæхи сывæллæттæ уыдысты.

Нары хъæуы кæстæртæ, Нары фæсивæд Къостамæ куыд хъуыстой, уымæй куыд æфсæрмы кодтой, уымæн куыд кад кодтой, афтæ никæмæн. Уый, кæй зæгъын æй хъæуы, Къостайæн йæхицæй цыди – уыцы уæздандзинадыл сæ йæхæдæг цайдагъ кодта.

Къоста сывæллæтты хъомылады нысанæн цы бирæ мидисджын æмдзæвгæтæ ныффыста, уыдоны канд сывæллæтты зæрдæтæ нæ, фæлæ сæ алы адæймаджы зæрдæ дæр йæхимæ скъæфы.

Ахæм уыд Къоста: уыдта æмæ зыдта алцы дæр. Уыимæ сывæллæтты миддуне дæр.

ÆЛБОРТЫ Агуындæ

Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.