Саулохты Мэлсы райгуырдыл æххæст кæны 80 азы

Диссаг у кафӕджы дӕсныйад. Уый адæмы раз ралӕууы йӕ диссаджы аивад ӕвдисынмӕ, йӕ табугӕнджыты зӕрдӕтӕ бахъӕлдзӕг кӕнынмӕ, барухс кӕнынмӕ, йӕ уды артӕй дзы цы зӕрдӕмӕдзӕугӕ аивад рантысы, уымӕй сценӕмӕкӕсджыты зӕрдӕтӕн ӕхцондзинад ӕрхӕссынмæ. Кӕй зӕгъын ӕй хъӕуы, уый алкӕй къухы ӕххӕстӕй, кӕронмӕ нӕ бафты, бантысы æрмæст иугай адæймæгтæн, ӕмӕ ахæм адæм сценӕйыл сӕ алы стыр фезмӕлд, стӕй сӕ алы чысыл архайдӕй дӕр аивадуарзджытӕн свӕййынц лӕггадхъом. Уый уымӕн афтӕ у, ӕмӕ сын уыцы курдиат лӕвæрд вӕййы ӕрдзӕй, уый сын ӕй бахӕлар кӕны зӕрдиаг ӕмӕ цӕстуарзонӕй. Стӕй ма ноджыдӕр иу ахсджиаг хабар: цыфӕнды курдиат дӕм куы уа, дӕ уды рӕбын цахӕмфӕнды уӕрӕх авналӕнтӕ куы змӕлой ӕмӕ тӕлфой, уӕддӕр уыдон фӕхъӕуы ӕрвылуысм дӕр цырын ӕмӕ хуыздӕр кӕнын. Уӕд кафты базыртӕ дардыл айвазынц сæхи ӕмӕ сын стӕхын ӕмӕ зӕрдӕйы фӕндиаг арвы ӕгӕрон тыгъдады ленчытӕ кӕнын ӕнцон ӕмӕ ӕхцон вӕййы. Уӕд, ӕнӕмӕнг, суыдзынӕ аивады стыр дӕсны, уӕд сценӕмӕкӕсджытӕн уыдзынӕ лӕггадхъом, бакӕн-дзынӕ сӕ дӕ аивады уацары. Аивадуарзджытӕ та дын лӕудзысты уырдыг, аргъ ӕмӕ дын кад кӕндзысты кӕддӕриддӕр.

Аивады уыцы хӕрзиуӕгӕй чи фӕхайджын, къаннӕг сабийӕ фӕстӕмӕ ирон аивадӕн счъилдысӕй чи лӕггад кӕны, йӕ райрӕзын ӕмӕ рапарахат кӕнынӕн абоны онг дӕр йӕ тых ӕмӕ хъарутӕ ӕнӕвгъауӕй чи лӕвар кӕны, уыдонæй фыццӕгтӕм хауы Саулохты Мэлс Мухтары фырт дӕр. Уый аивад бауарзта йӕ чысылӕй фӕстӕмӕ, арф ныххызт йе взонг зӕрдӕмӕ ӕмӕ дзы нал фӕхицӕн. Культурӕ ӕмӕ аивады архайджытӕ уыдысты йӕ уарзон фыд, зынгӕ ирон поэт, драматург ӕмӕ актер Саулохты Мухтар ӕмӕ йӕ ныййарӕг мад, Хуссар Ирыстоны паддзахадон драмон театры актрисӕ, нӕ театрдзауты уарзон сценӕйы дӕсны Гаглойты Варварӕ. О, Мэлсӕн раджы ссыгъд аивады цӕхӕр йӕ зӕрдӕйы, фидар тӕгтӕй йӕ нылхъывта йӕхимӕ. Цыд ӕхсызгондзинады ӕнкъарӕнтимӕ алы ног спектакль ӕмӕ концертмӕ, хатт-иу зӕрдиаг хъусӕг уыд, ног пьесӕ ӕвӕрыныл артисттӕ уӕхскуӕзӕй куы куыстой, куы репетици кодтой, уӕд. Хъуыста сӕм ӕмӕ йӕ зӕрдӕйы рӕбын арф ӕвӕрдта актерты алы фезмӕлд, сныхас, кафджыты алы къахдзӕф ӕмӕ фӕзылд дӕр. Каст хистӕр фӕлтӕры сценикон дӕсныты гӕнӕнтӕ ӕмӕ авналӕнтӕм, хатт сӕ фӕлхатт ӕмӕ сæ йæ зæрдыл дӕр дардта, нӕ сӕм каст куыдфӕн-дыйы цӕстӕй, сомбон ын стыр ахъаз кӕй фӕуыдзысты, уый ӕнхъӕлцау.

Ӕмӕ йын бӕзгӕ дӕр куыднӕ ракодтой, куыднӕ! Уартӕ 7-8-аздзыдӕй рахызт сценӕмӕ, уыцы карӕнӕй райдыдтой йӕ фыццаг, фӕлӕ уӕндон ӕмӕ ныфсджын къахдзӕфтӕ. Ӕмӕ ӕнӕгуырысхойӕ зӕгъӕн ис: уыдон ын уыдысты зӕрдӕйы фӕндиаг фӕлварӕнтӕ, аивады бӕллиццаг ӕмӕ рӕсугъд фӕндагмӕ йын кӕй байгом уӕрӕх фӕндаг. Уыцы хӕрзиуӕгон фӕндагыл ӕдӕрсгӕ  цӕуын кӕй хъӕуы, хистӕрты цӕстуарзон зондамындтытӕ ӕххӕст ӕмӕ ахуыр кӕнынмӕ зивӕг кӕй нӕ хъӕуы, уыдӕттӕ зӕрдыл даргӕйӕ, ӕдзухдӕр уыд аивады гуылфӕнты. Абоны ӕнтыст нал нымадта фагыл, фӕлӕ алы хатт дӕр цӕттӕ уыд йæ дæсныйады фæдыл исты ногдзинад базонынмӕ. Ӕцӕгдӕр, культурӕ, аивад ахӕм сты, ӕмӕ сӕ бӕрзӕнд нӕ зыны. Иу хохы цъуппмӕ схызтӕ, иу ӕнтыстӕй фӕхайджын дӕ, уӕддӕр ууыл не ‘рлӕудзынӕ. Уыцы бӕрзӕндтӕн та ахӕм тых ӕмӕ тавс ис, ӕмӕ балхӕндзынӕ аивадуарзджыты дӕ диссаджы кӕлӕнтӕгӕнӕг курдиатӕй, сценикон фезмӕлдӕй.

МЭЛСЫ ЦАРДАФЫСТ

Алы ӕвзонг бинонтӕн дӕр сӕ фыццаг бӕллиц вӕййы амондджын кӕстӕртӕ схъомыл кӕнын. Уыцы амонд сын хъысмӕтӕй нывгонд фӕци ӕмӕ бахудт дыууӕ уарзӕгой ӕмкъаймӕ  Мухтар æмæ Варварæимæ ӕмӕ сын бӕркадджын фӕззӕджы а-дунемӕ рантыст фырт – Мэлс. Тӕхудиаг та фӕци зонд, конд ӕмӕ уындӕй, зӕрдӕхӕлар ӕмӕ йӕ адӕммӕ йӕ ӕгӕрон уарзтӕй.

Саулохты Мэлс райгуырд 1938 азы 20 сентябры Хуссар Ирыстоны автономон областы Сталиниры горӕты. 1946 азы ахуыр кӕнын райдыдта горӕты дыккӕгӕм уырыссаг астӕуккаг скъолайы ӕмӕ йӕ каст фӕци 1956-57-ӕм азы. Скъоладзау ма уыд, афтæ 9-аздзыдӕй бацыд Хуссар Ирыстоны зард ӕмӕ кафты Паддзахадон ансамблы цур кафджыты сывӕллӕтты студимӕ. Астӕуккаг скъола каст фӕуыны фӕстӕ ӕндӕр ӕмӕ ӕндӕр рӕстӕджыты 1964 азмӕ куыста паддзахадон ансамблы, райдианы солистӕй, фӕстӕдӕр та хореографӕй. Уыцы иурӕстӕджы куыста хӕдархайгӕ аивадон коллективты къухда-риуӕггӕнӕг ӕмӕ кӕфтытæ ӕвӕрӕгӕй. 1955 азӕй 1956 азмӕ бакуыста Цхинвалы горӕты Культурӕйы хӕдзары кафджыты къухдариуӕггӕнӕгӕй, 1956 азӕй 1958 азмӕ та разамынд лӕвӕрдта Ахуыргӕнджыты хӕдзары хореографион ансамбль «Зилгӕ»- йӕн. Мӕнӕ цы фыссы Бикойты Христафор газет «Хурзӕрин»-ы 1993 азы 11 марты йӕ уац «Сывӕллӕтты фыццаг ансамбль»-ы: «Æз нӕ зонын ахӕм иунæг хореограф дӕр, Мэлсы хуызӕн сывӕллӕттӕм фӕндаг чи ссардта. Саулохы фыртмӕ разындис хореографы диссаджы фантази. Уый цыбыр рӕстӕгмӕ сӕвӕрдта ахӕм цымыдисон кӕфтытӕ, куыд «Цӕст бӕттынтӕй хъазт», «Армцӕвынтӕй хъазт», «Хъӕрццыгъатӕй хъазт», «Симд», «Хонгӕ», «Гогонтимӕ кафт», «Хӕсанӕйы кафт» ӕмӕ ӕндӕртӕ. Ансамблы кафыдысты Битеты Павел (Райбег), Зӕгъойты Руслан, Плиты Валери, Хъуылымбегты Руслан, Баситы Клим, Козаты Шурик, Цхуырбаты Вадим, Тедеты Таймураз (Цъицъа), Котова Ирӕ, Козаты Беллӕ, Гӕбӕраты Светӕ ӕмӕ ӕндӕртӕ. Иууыл стырдӕр ӕнтыст сын уыд 1958 азы Тбилисы Ногдзауты галуаны. Нӕ программӕ куы фӕуд кодта, уӕд адӕмӕн сӕ фылдӕр слӕууыдысты ӕмӕ се ‘мдзӕгъдӕй хъустӕ къуырма кодтой. Концерты фӕстӕ Ногдзауты галуаны директор фӕсидтис йӕ хореографтӕм ӕмӕ сын мӕстыйӕ загъта: «Федтат, куыд кусын хъӕуы, сывӕллӕттӕн цахӕм кӕфтытӕ амонын хъӕуы?!» Стӕй Мэлсӕн загъта: «Ацы аз ныл фӕтых стут, фӕлӕ фидӕнмӕ фенӕм!».

Горӕты Культурӕйы хӕдзары кусгӕйӕ, Мэлс кæй райста, иу ахæм арфӕйы телы дзырдӕуы, зӕгъгӕ, Хуссар Ирыстоны Профцæдисты Культурӕйы хӕдзары адӕмон кӕфтыты сывӕллӕтты ансамбль Тбилисы сывӕллӕтты галуаны хайад райста ӕнтысгӕйӕ. Сталинираг ӕвзонг артисттӕн сӕ аивад равдисын бантыст ӕнтысгӕйӕ. (Газет «Советон Ирыстон», 1959 азы 12 декабры номыр».

Фӕлӕ уӕддӕр аивады бӕрзӕндтӕм тырнӕг лӕппуйы уӕгъд нӕ уагътой зонындзинӕдтӕн тырнындзинад ӕмӕ уымӕ гӕсгӕ 1964 азы ахуыр кӕнын райдыдта А. В. Луначарскийы номыл Мӕскуыйы Паддзаха-дон театралон аивӕдты институты балетмейстерон хайады ӕмӕ йӕ каст фӕци 1969 азы, райста режиссер-балетмейстеры дӕсныйад (профессор Р. Захаровы кълас). 1968 азӕй 1970 азмӕ практикӕйы цыд Оренбурджы уырыссаг адӕмон хоры, уый фӕстӕ та куыста йӕ сӕйраг балетмейстерӕй. Фӕлӕ цардбӕллон ӕмӕ курдиатджын кафӕджы йӕхимӕ ӕлвӕста райгуырӕн къуым, ирон аивадӕн лӕггад кӕнын ӕмӕ уымӕ гӕсгӕ ӕрыздӕхт Хуссар Ирыстонмӕ. 1970 азӕй 1973 азмӕ куыста Хуссар Ирыстоны зард ӕмӕ кафты паддзахадон ансамбль «Симд»-ы аивадон къухдариуӕггӕнӕг ӕмӕ сӕйраг балетмейстерӕй. Уыцы иурӕстӕджы куыста Цхинвалы музыкалон ахуыргӕнӕндоны специалон предметты ахуыргӕнӕгӕй, фыццаг хатт уӕд байгом Хуссар Ирыстоны хореографион хайад. 1973 азӕй 1992 азмӕ куыста Хуссар Ирыстоны телеуынынад ӕмӕ радиойы комитеты, райдианы музыкалон редакторӕй, уый фӕстӕ та музыкалон ӕмӕ аивадон ралӕвӕрдты режиссерӕй. Уӕд ма аивадмӕ тырнӕг сывӕллӕттӕн кафты сусӕгдзинӕдтӕ ӕргом кодта Цхинвалы Н. Островскийы номыл Ногдзаутӕ ӕмӕ скъоладзауты областон галуаны балетмейс-терӕй кусгӕйӕ. Алы ӕмӕ алы рӕстӕджыты куыста Хуссар Ирыстоны Паддзахадон драмон театры кӕфтыты ӕвӕрӕг-балетмейстерӕй. 1991 азӕй абоны онг та у, Ирыстоны фыццаг байгомуӕвӕг Культу-рӕйы министрады цур Паддзахадон хореографион скъола-студийы директор ӕмӕ аивадон къухдариуӕггӕнӕг.

Саулохты Мэлс канд кафты аивады йӕхи нӕ равдыста курдиатджынӕй, кафты стыр дӕс-ныйӕ. Дзӕвгар сты йӕ бирӕазон фӕллӕйттӕ культурӕ ӕмӕ аивады ӕндӕр ӕмӕ ӕндӕр бынӕтты кусгӕйӕ дӕр. Хетӕгкаты Къостайы номыл Хуссар Ирыстоны паддзахадон драмон театры 1954 азӕй фӕстӕмӕ кӕфтытӕ сӕвӕрдта ахӕм спектакльтӕн, куыд Уанеты Владимиры «Шахматтӕ», «Аланты паддзах – Зӕринӕ», «Рагон таурӕгъ», «Хилачы фидар», А. Толстойы «Удӕгас мард», В. Шекспиры «Макбет», Жажиты Анатолийы «Хылой», Гуыцмӕзты Михалы «Фыдӕлты уӕзӕг», Хуыгаты Георы «Чепена», «Сау нымӕт», «Сӕтти ӕмӕ Бӕтти» æмæ бирæ æндæртæ.  Мэлс ма Хуссар Ирыстоны драмтеатрӕй дарддӕр спектакльтӕн кӕфтытӕ сӕвӕрдта Хуыгаты Георы фыст пьесӕйӕн (Дзӕуджыхъӕуы уырыссаг драмон театры) 1983 азы, Хуыгаты Георы пьесӕ «Андро ӕмӕ Сандро»-йӕн, уый та сӕххӕст кодтой сомихаг театры 1984 азы, Гаглойты Владимиры «Ныййарӕджы кадӕг», (Рязаны уырыссаг театр), «Мӕ усы лӕг», (Цӕгат Ирыстоны «Амран»-ы театр), Къанделакъийы «Георги Саакъадзе», Гуры драмон театр, Хуыгаты Георы «Чепена», (Гуры драмон театр), Хуыгаты Георы пьесӕ «Чепена» Цӕгат Ирыстоны уырыссаг драмон театр ӕмӕ бирӕ ӕндӕр спектакльтӕн.

Саулохты Мэлс бирӕ азты уӕхскуӕзӕй фӕкуыста Хуссар Ирыстоны радиокомитеты дӕр, уӕд бынӕттон радиойӕн бацӕттӕ кодта, мидисӕй алыгъуызон чи уыдысты ӕмӕ гъӕдӕй та ӕххӕст цӕттӕ, радиомӕхъусджытӕ ӕхсызгонӕй кӕмӕ хъуыстой, цины ӕнкъарӕнтӕ сыл чи ӕфтыдта, ахӕм хӕрзгъӕд радиоалӕвӕрдытӕ. Уыдон нымӕцы сты «Абхазаг адӕмон музыкӕ», «Ирон композитор Пӕррӕстаты Остин», «Ӕвзонг композитор Ӕлборты Ф. «Берт-Кемфорт», «Нӕ хӕдархайгӕ аивад» (Дзауы скъола-интернат), «Нӕ хӕдархайгӕ аивад» (Ксуисы хъӕу), Галаты Барисы райгуырды 85 азы сӕххӕсты цытӕн алӕвӕрд), Гуырдзыстоны республикӕйы адӕмон артист Цхуырбаты Барисы цытӕн алӕвӕрд, Быценты бинонты ансамбль (Цъинагары хъӕу), «Урс тырысатӕ», цикл «Театр микрофоны раз», «Зары Хуыгаты Анатоли», «Салхино» (горӕт Рустауы ансамбль), «Цӕгъды Хъазиты Гиви», «Ирон адӕмон инструменттӕ», цикл «Сабитӕн музыкӕ»-йы тыххӕй, «Нӕ хӕдархайгӕ аивад» (Ксуисы ирон скъола), «Хилачы фидар», «Фын», «Гуырдзыстоны республикӕйы адӕмон артист Таугазты Гаврилы райгуырды 60 азы цытӕн» æмæ бирæ æндæр радиоалæвæрдтæ.

Фӕлӕ уӕддӕр Мэлсы иууыл стырдӕр ӕмӕ ахъаззагдӕр фӕллӕйттӕй сӕ фыццӕгтӕ сты, мыхуыры йын цы диссаджы чингуытӕ рацыд, уыдон – «Осетинские народные танцы», «Симд», «Об осетинской хореографии», «Осетинский танец и танцевальный коллектив», «Борис Цховребов», «Владимир Хета-гуров», «Заурбег Бирагов», «Феодор Харебаты», «Таурбег Гаглоев», «Махарбег Туга-нов», 2015 азы та йын мыхуыры рацыд, бирӕ азты рӕзгӕ курдиӕттӕ хъомыл кӕныныл кӕм куыста, уыцы скъола-студийы тыххӕй ахӕм чиныг «25 лет Государственной хореографической школе-студии при Министерстве культуры Республики Южная Осетия». Ӕрмӕст ацы чиныгыл нӕ цӕст куы ахӕссӕм, уӕддӕр рабӕрӕг уыдзӕн Саулхы фырты ӕвӕллайгӕ куыст.

АРФӔ ӔМӔ БУЗНЫДЖЫ НЫХӔСТӔ

Адӕймаг ӕнӕзӕрдӕхудт ӕмӕ хъӕппӕрисон фӕллой куы фӕкӕны, йӕ радтӕг адӕмӕн уырдыг куы фӕлӕууы, абонӕй сом хуыздӕр балӕггад кӕнынмӕ куы фӕтырны, уӕд уыцы хорздзинӕдтӕ иуварс нӕ аззайынц, фӕлӕ кӕддӕриддӕр нымады вӕййынц адӕмы ‘хсæн. Ахӕм аргъ ӕрцыд Мэлсӕн дӕр йӕ бирӕазон куысты тыххӕй. Уый у Гуырдзыстоны республикӕйы аивӕдты сгуыхт архайӕг, у Республикӕ Хуссар Ирыстоны адӕмон артист, Хетӕгкаты Къостайы номыл премийы лауреат, нӕ республикӕйы Журна-листты цӕдисы уӕнг.

1967 азы журнал «Фидиуӕг»-ы дӕсны кафӕг Хетӕгкаты Владимир Мэлсы тыххӕй афтӕ фыста: «Хореографийы стыр курдиат рав-дыста ансамблы схъомылгонд дӕсны кафӕг Саулохты Мэлс. Уый адӕмыл дис бафтыдта йӕ темпераментон кафтӕй. Стыр ӕххуыс бакодта ирон фӕсивӕды ӕмӕ хореографийы аивад уӕрӕх кӕнын ӕмӕ ног ирон кӕфтытӕ æрымысыны хъуыддаджы». Республикӕ Хуссар Ирыстоны сгуыхт журналист Харебаты Батрадз Саулохты Мэлсы чиныг «Гаглойты Тауырбег»-ы тыххӕй йӕ рецензийы фыссы, зӕгъгӕ, автор ӕппӕт дӕр бакодта уый тыххӕй, цӕмӕй равдиса Гаглойты Тауырбеджы ӕппӕтварсон курдиат. Ацы чиныг, ӕнӕмӕнгдӕр, аккаг бынат бацахсдзӕн Хуссар Ирыстоны культурӕйы фадыджы». Гӕбӕраты Юри газет «Хурзӕрин»-ы 2011 азы 24 марты Мэлсы чиныг «Об осетинской хореографии»-йы тыххӕй ныммыхуыр кодта уац «Дӕсны лӕджы ӕвӕджиау курдиат» ӕмӕ фыссы»: « Уый иу лӕджы удуӕлдай куысты фӕстиуӕгӕй райгуыргӕ ӕнтыст у! Уый абоны ӕмӕ фидӕны хореографтӕн ӕвӕджиауы лӕвар у, фӕндага-монӕг ӕмӕ сын ӕнтыстыты бӕрзӕндтӕм хизӕн асин у! Саулохты Мэлсы ног чиныг ирон аивадӕн у хурыскасты хуызӕн».

1965 азы 25 майы Облӕххӕсткомы культурӕйы хистӕр Кокойы фырт Мэлсы тыххӕй сфӕлдыстадон характеристикӕйы фыссы, зӕгъгӕ, уый йӕ чысылӕй фӕстӕмӕ йӕхи равдыста кафты аивады тынг ӕвзыгъд. 1949 азы ахуыр кӕнынмӕ бацыд Хуссар Ирыстоны зард ӕмӕ кафты паддзахадон ансамблмӕ ӕмӕ 1956 азы сси ансамблы хистӕр кафджыты къорды кафӕг. Бацахста дзы аккаг бынат куыд кафӕг, афтæ дæр æмæ куыд организатор ӕмӕ куыд сывӕллӕтты коллективы хъомылгӕнӕг, афтæ дæр. Курдиатджын ӕвзонг кафӕг 1959 азы раразмӕ ӕрцыд зард ӕмӕ кафты ансамблы балетмейстерӕй ӕмӕ дзы ӕнтысгӕйӕ бакуыста, цалынмӕ Мӕскуыйы уæлдæр ахуырмæ нӕ ацыд, уӕдмӕ. Уыцы иурӕстӕджы ма Мэлс къухдариуӕг кодта горӕты Культурӕйы хӕдзары кафджыты къордӕн, 1960 азы бӕрзонд ӕмвӕзадыл бацӕттӕ кодта 9-ӕм республикон олимпиа-дӕмӕ хӕдархайгӕ аивадон коллективты. Саулохты Мэлс кӕны зонадон куыст национ хореографион аивады дӕр.

Горькийы горӕты А. С. Пушкины номыл оперӕ ӕмӕ балеты театры директор Н. В. Сулоев ӕмӕ сӕйраг режиссер, БССР-йы сгуыхт артист О. М. Моралев 1965 азы 20 апрелы А. Луначарскийы номыл Паддза-хадон театралон аивадон институты ректор, профессор Горбунов М. А. арфӕйы фыстӕг арвыстой балетмейстерон хайады декан, профессор А. В. Шатины номыл. Уым дзырдӕуы: «Нӕ театры сценӕйыл ӕвӕрд ӕрцыд В. Долидзейы комикон оперӕ «Кето ӕмӕ Къотъе», кӕфтытӕ йын сӕвӕрдта уӕ институты студент Саулохты Мэлс. Уый сӕ-вӕрдта: кафты дуэт «Лекъури», дзыллон кӕфтытӕ «Къинтъаури», «Зилгӕ» ӕмӕ ӕндӕртӕ. Студент Саулохы фырт йӕхи равдыста курдиатджын балетмейстерӕй, ахсджиаг сфӕлдыстадон хӕстӕ ӕххӕст кӕнынмӕ у тынг ӕвзыгъд. Тынг хорз зоны Кавказы адӕмты кӕфтыты фольклор, йӕ бон у артисттимӕ арӕхстджынӕй кусын. Хиуылхӕцгӕ ӕмӕ куыстуарзаг ӕвзонг балет-мейстер Саулохты Мэлсӕн нӕ театры куысты рӕстӕджы уыд стыр авторитет ӕмӕ йӕ бауарзта коллектив. Зӕрдиагӕй арфӕ кӕнӕм уӕ институты ректор ӕмӕ ахуыргӕн-джытӕн, музыкалон театрӕн дӕсны кадртӕ кӕй цӕттӕ кӕнут, уый тыххӕй.

Адӕймаг ӕдзухдӕр ӕвӕллайгӕ архайд куы кӕна, йӕ радтӕг адӕмӕн уырдыг куы лӕууа, сӕ хорздзинадмӕ сын ноджыдӕр уӕзгӕ фӕллӕйттӕ куы хуын кӕна, сӕ цӕрайӕ куы цӕра, уӕд ахӕм сфӕлдыстадон адӕймаджы куыст ӕмӕ архайдӕн кӕддӕриддӕр ӕрцӕуы аккаг аргъ. Мэлсы бирӕазон ӕмӕ абоны бон дӕр ӕнӕзӕрдӕхудт фыдӕбон йӕ иубӕстон адӕмӕй иуварс нӕ аззад. Саулохты Мэлс – театралон архайджыты ӕмӕ Журналистты цӕдисты уӕнг, Куысты ветеран – кадимӕ хӕссы Республикӕ Хуссар Ирыстоны адӕмон артисты ном. 1957 азы хайад райста Тбилисы ирон литературӕ ӕмӕ аивады декадӕйы, хорзӕхджын ӕрцыд Гуырдзыстоны ССР-йы Сӕйраг Советы Президиумы Кадджын грамотӕйӕ. Ахӕм хорзӕх ма йын лӕвӕрд ӕрцыд 1977 азы, лӕвӕрд ын ӕрцыд сӕ республикӕйы сгуыхт артисты ном. 1962 азы йын хӕххон адӕмон кӕфтытӕ иууыл хуыз-дӕр ӕххӕстгӕнӕджы тыххӕй республикон конкурсы лӕвӕрд ӕрцыд фыццаг къӕпхӕны диплом ӕмӕ сси йӕ лауреат. Райста  ма ӕндӕр хорзӕхтӕ. Амондджын хуыдта йӕхи Саулохы фырт, йӕ цард Харебаты Светланӕимӕ куы баиу кодта, уӕд, сӕ рӕсугъд фӕндтӕ нывӕстой сӕхи ӕмӕ се ‘ввахс адӕмты фӕндиаг. Ноджы сӕм цард йӕ мидбылты бахудт, а-дунемӕ сын фырттӕ Къоста ӕмӕ Сослан куы фӕзындысты, уӕд. Фӕлӕ хъысмӕт ӕгъатыр у, цин кӕнын куыд зоны, афтӕ йӕм хатт бавналы йӕ дӕрзӕг къухтӕй дӕр. 2000-ӕм азы йӕ цардӕй ахицӕн йӕ уарзон ӕмкъай. Уӕддӕр Саулохы фырт фидар лӕууы, райы ӕмӕ цин кӕны йӕ кӕстӕртыл, ирон кафты аивад тыхджын-дӕр кӕй кӕны, уый та нымайы йӕ иууыл стырдӕр амондыл.

ФӔСНЫХАС

Ис ахӕм адӕймӕгтӕ, кӕцытӕ вӕййынц ӕппӕтварсон курдиаты хицау. Уыдон нымӕцмӕ хауы Саулохты Мэлс дӕр. Йӕ чысылӕй фӕстӕмӕ уый йӕхи дӕсныйӕ равдыста аивадон уацмыстӕ иттӕг хорз кӕсӕгӕй. Хӕрз къаннӕгӕй сценӕмӕкӕсджыты раз ралӕууыд ӕмӕ йӕ хъуыдытӕ равдыста поэтикон ӕвзагӕй йӕхи фыст ӕмдзӕвгӕйы, нӕ театры сценӕйы равдыста ӕмӕ адӕмы рӕгъмӕ рахаста цалдӕр сценикон фӕлгондзы. Зӕгъӕм сӕ номхуын-дӕй. Зындгонд ирон кафӕг, дзӕнӕттаг Хетӕгкаты Владимир йӕ мысинӕгты зӕгъы, зӕгъгӕ, 1948 азы 20 апрелы Хетӕгкаты Къостайы номыл паддзахадон драмон театры уагъд ӕрцыд фӕндзӕм олимпиадӕ хӕдархайгӕ аивадон къордтӕн. Кӕмӕй раппӕлыд, аивадуарзджыты зӕрдӕтӕ йӕ диссаджы ралӕудтытӕй чи барухс кодта, уыдонӕй иу уыд Саулохты Мэлс дӕр. Фыссы, зӕгъгӕ, мӕ сӕрмагондӕй банысан кӕнын фӕнды ӕцӕг вундеркинд Саулохты лӕппуйы тыххӕй. Уый йӕхи равдыста ӕрмӕст иттӕг дӕсны кӕсӕгӕй нӕ (касти йӕ дзӕнӕттаг фыд Мухтары ӕмдзӕвгӕтӕ), фӕлӕ ма тынг аив ӕмӕ зӕрдӕмӕдзӕугӕ бакаст йӕхи фыст ӕмдзӕвгӕ «Тох» дӕр. Фӕлӕ ӕрмӕст уыдон нæ, Саулохы лӕппу ма Хетӕгкаты Къостайы уацмыс «Лӕскъдзӕрӕн»-ы инсценировкӕйӕ йӕхи равдыста, куыд диссаджы ӕмӕ ӕвзыгъд актер, афтӕ дӕр. О, Мэлс чысылӕй хайад иста Хуссар Ирыстоны драмон театры ӕвӕрд спектакльтӕй хицӕн эпизодты. Цӕвиттон, Саулохы фырт 7-аздзыдӕй хайад райста Туаты Дауыты фыст пьесӕ «Аргъау»-ы, 12-аздзыдӕй йӕ нӕ театры уӕды сценӕмӕкӕсджытӕ хъазгӕ федтой Саулохты Мухтары «Усгур Гаци»-йы, 16-аздзыдӕй хайад райста Брытъиаты Елбыздыхъойы «Дыууӕ хойы» ӕмӕ Туаты Дауыты «Мастисджытӕ»-йы, 40-аздзыдӕй – Плиты Грисы «Чермен»-ы спектаклы хъазгӕйӕ.

Фӕлӕ Саулохты Мэлсӕн уӕддӕр иууыл уарзондӕр ӕмӕ адджындӕр, йӕ зӕрдӕмӕ ӕппæты ӕввахсдӕр ӕрбалӕууыд кафт, ирон диссаджы кафт ӕмӕ йӕ нал суагъта уӕгъд. Растдӕр зӕгъгӕйӕ та, сӕ дыууӕ дӕр бамбӕрстой кӕрӕдзи, ссардтой иумӕйаг ӕвзаг ӕмӕ сын нал уыди фæхицæн. Кафты базыртӕ равзӕрста йӕ царды Мэлс ӕмӕ сӕ ныллӕг тӕхын никуы бауагъта. Уыдон арвы ӕгӕрон тыгъдады ленчытӕ кӕнынӕй исынц уды ӕхцондзинад ӕмӕ аивады уыцы ӕвӕрӕнтӕй фӕхай кодта, ирон кафт йӕ зӕрдӕмӕ ӕввахс чи айста, уыцы курдиатджын фӕсивӕды дӕр.

Хуыбиаты Никъала

Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.