Кæд скусдзæн Къодибыны «Абано»

Иу æртын азы размæ дæр ма Дзауы районы цард цæдджинæгау фыхти. Дардыл хъуыстгонд уыдысты йæ диссаджы улæфæн бынæттæ æмæ адæймаджы æнæниздзинадæн æвдадзы хосы суæртты койæ. Кæцæйты нæ цыдысты улæфынмæ Дзауы курортмæ, суанг ма-иу æм фæсарæнтæй дæр фæуазæг сты. Сæрды, улæфыны сезоны-иу Дзауæй Цхинвалмæ æмæ Цхинвалæй-Дзаумæ æрдæг сахатæй æрдæг сахатмæ цыдысты автобустæ, афтæ бирæ улæфджытæ-иу æрцыд Дзаумæ.

Дзауы районы Къодибыны цы донæй хосгæнæндон «Абано» уыди, уый кой чи нæ фехъуыста, ахæмтæ стæмтæ разындзысты. Ис хъæды астæу. Йæ алыварс алыгъуызон рæсугъд бæлæстæ бæрзонд фæцыдысты, иу дзырдæй, алæмæттаджы æрдз. Æмбисонд та йæ суары гъæд уыд, афтæ диссаг уыд æмæ-иу ын йæ тæф адæймаг дардмæ дæр æнкъардта. Куыддæр-иу æрбахъарм, афтæ-иу хосгæнæндон скуыста æмæ-иу октябры мæйы фæудмæ дæр адæмæй никуы сцух ис. Уыдис дзы æртæ финаг хъæдын хæдзары, дурæй амад даргъ бæстыхай, кæцыйæн йæ иу кæрон та уыд хæрæндон. Уыдис дзы ваннæтæ кæм истой, ахæм дыууæ хатæны, афтæ ма магазин дæр, цыран улæфджытæн сæ бон уыд æнæмæнгхъæуæг продукттæ æмæ товартæ балхæнын. Æрмæст уæды областы цæрджытæ нæ, фæлæ ма ам се ’нæниздзинадæн хос кодтой алы рæттæй æрцæуæг адæм, куыд Цæгат Ирыстонæй, афтæ йæм цыдысты Гуырдзыстон æмæ Уæрæсейæ.

Рынчынтæй-иу бирæтæ æрбацыдысты дыгай лæдзгуытимæ æмæ-иу 12 боны фæстæ сæ лæдзгуытæ уым ныууадзгæйæ, зæрдæрайæ аздæхтысты сæ хæдзæрттæм. Иу хатт-иу ваннæтæ чи райста «Абанойы», уый-иу дыккаг хатт дæр æрбацыд хосгæнæндонмæ. Ам хос кодтой æрмæст стæгнизæн нæ, фæлæ зæрдæнизджытæн, ахсæнæн, нуæртты системæйæн, афтæ ма бирæ азты дæргъы зæнæг кæмæн нæ цыдис, уыцы æмкъæйттæн дæр. Уыйбæрц адæм-иу дзы уыд, æмæ-иу суанг æхсæвы 12 сахаттæм дæр рады лæууыдысты ваннæтæ райсынмæ. Йæ цъыф дæр уыд хосгæнæн æмæ-иу дзы рынчынтæ æвæрдтой сæ буарыл. Хоскæнынæй дарддæр ма уым адæм æрвыстой тынг хъæлдзæг рæстæг, æвдыстой-иу сын кинофильмтæ, афтæ ма Барсы хъæуы цæрæг, ныртæккæ дзæнæттаг Джиоты Солтан уыд улæфджыты уарзон адæймаг. Уый фæндырæй цæгъдынмæ æмæ зарынмæ афтæ рæхстис æмæ-иу йæ курдиатæй йæхимæ æркæсын кодта улæфджыты. Йæ цъæхснаг хъæлæсæй-иу сын фæзарыд Къодибыны хъæуккаг Магкоты Хазби дæр. Улæфджыты дæр-иу фæзарын æмæ фæкафын кодтой, сæ фæндыры цагъд, сæ зарын-иу сыхаг хъæутæм дæр хъуыстис. Бæргæ ма уыцы рæстæгæн раздахæн куы уаид, фæлæ…

Советон Цæдис куы фехæлдис æмæ нæ сыхагзнæгтæ ирон адæмы ныхмæ æгъатыр хæст куы расидтысты, уæд цард бынтондæр сæмтъеры, бæрндзинад ничиуал æнкъардта. Къодибыны хосгæнæндоны цы æртæ финаг хъæдын хæдзары уыдис, уыдон бирæгътæ холы куыд ныхæлæттаг кæнынц, афтæ ныхæлæттаг кодтой, сæхицæн сæ фæдавдтой æмæ сæ дзуапп дæр ничи æрдомдта. Иннæ ахæм 1991 азы Дзауы районы цы стыр зæххæнкъуыст уыд, уый «хайбавæрд» дæр сыл фæзынд æмæ дзы фæйнæджы лыггаг дæр нал баззад…

Зæххæнкъуысты фæстиуæгæн цасдæр рæстæгмæ фесæфтис суары дон дæр. Фæлæ йе ’нæниздзинадæй тынг чи тыхст æмæ ацы суары кæлæнгæнæг хосгæнæн миниуджытæ чи зыдта, уыдон-иу уæддæр æрбацыдысты ардæм æд цуайнæгтæ. Скъахтой, суар кæцæй цыд уыцы рæтты æмæ-иу дон схъармгæнгæйæ сæ къæхтæ æмæ къухтæн ваннæтæ истой, иуæй-иутæ та-иу машинæтыл бацыдысты æмæ-иу суар раластой сæ хæдзæрттæм æмæ афтæмæй сæхи тыхтæй хос кодтой сæхицæн.

Фæлæ разынд ахæм хуыцауысконд адæймаг, кæцыйы рагæй фæндыд хосгæнæндон сæндидзын кæнын. Уый у цхинвайлаг, дзауаг хæрæфырт Гæбæраты Инал. Уымæн йæ фарсмæ æрбалæууыд йæ фыдыфсымæры лæппу Гæбæраты Заза дæр. 2011 азы Гæбæрайы фыртæн чысыл ма бахъæуа йæ рагон бæллиц сæххæст уыдаид, фæлæ…

Хицауадæй ист кредитæй бæстонæй æрæвнæлдтой ног санаторон-курортон комплекс аразынмæ. «Раджы мæм фæзынд ахæм хъуыды, цæмæй Дзауы районы Къодибыны хъæуы саразон нырыккон домæнтæн дзуапдæттæг санаторон-курортон комплекс. Сæрды скъолайы улæфтыты рæстæджы-иу арæх уыдтæн Моргойы хъæуы мæ Нана æмæ Дадамæ, мæ зæрдæмæ тынг цыдис ацы бынат. Бакуыстон æмбæлон инвестицион проект. Бахатыдтæн нæ республикæйы уæды Президент Кокойты Эдуардмæ. Уымæн йæ зæрдæмæ фæцыд нæ бизнес-проект æмæ нын баххуыс кодта кредит райсынæн», — загъта Гæбæраты Инал.

Санатори арæзт цæуы Къодибыны хъæуы суары цур. Хосгæнæндоны программæтæ здæхт уыдзысты зæрдæ-дадзинты системæйы низтæ, стæгниз, афтæ ма ахсæнтъæнгты æмæ æндæр низтæ хос кæнынмæ. «Цæмæй суары гъæд сбæрæг кодтаин (тарстæн, зæгъын, зæххæнкъуысты фæстиуæгæн йæ гъæд ма февзæрдæр уыдаид), уый тыххæй дзы аластон Пятигорскмæ æмæ анализ саразыны тыххæй бафыстон 40 мин сомы (2011 азы курсæй). Специалисттæ куыд сбæрæг кодтой, афтæмæй Къодибыны суарæн Уæрæсейы дæр аналог нæй. Загътой, зæгъгæ, йæм йæ гъæдмæ гæсгæ æввахс лæууынц уæрæсейаг дыууæ суары, фæлæ, зæгъ, уæддæр сымах суар хуыздæр у. Æмæ уæд æппындæр нал дызæрдыг кодтон йæ сæндидзын кæныныл. Проект нын сарæзта мæскуыйаг арæзтадон фирмæ. Бæргæ дзы сарæзтам чысыл комплекс (хосгæнæн æмæ административон корпустæ, уазæгдон) уыдис нын серьезон плæнттæ, фæлæ абоны онг дæр ацы медицинон объект нæма скуыста», — загъта Гæбæраты Инал.

Хъуамæ йæ скусын кодтаиккой 2013 азы, фæлæ сын финансон фæрæзтæ кæй нал сфаг сты, уымæ гæсгæ комплекс эксплуатацимæ лæвæрд не ’рцыд. «Цалдæр хатты ба-хатыдыстæм РХИ-йы Хицауады раздæры сæрдæрттæм, фæлæ нын сæ иу дæр нæ къух нæ сарæзта. Хосгæнæндоны куыстытæ кæронмæ фæуыны тыххæй нæ хъæуы уæлæмхас финансон фæрæзтæ. Æрæджы бахатадыстæм РХИ-йы Хицауады ног сæрдар Джуссойты Константинмæ, лæмбынæг æй базонгæ кодтам комплексы проблемæтæ æмæ адæмæн цы пайда æрхæсдзæн, уыдæттимæ. Уый æмбаргæ ахаст равдыста ацы ахсджиаг арæзтадмæ æмæ нын баныфсæвæрдта иннæ аз баххуыс кæнынæй. Бахъæудзæн нæ документты пакет сног кæнын. Ногæй та нæ бахъæудзæн гидрогеологы фæхонын доны дебетæн саргъ кæныны тыххæй. Корпусты экспертизæ нæм ис. Стыр ныфс нæ ис РХИ-йы ног къухдариуæгадæй», — радзырдта нын Гæбæраты Инал.

Комплексы хицæуттæ куыд банысан кодтой, афтæмæй хосгæнæндоны уыдзæн 11 процедурон мадзалы, уыцы нымæцы доны æмæ цъыфы ваннæтæ. Территорийыл хынцыд у тренажерон зал дæр. Санатори гæнæн ис уыцы иурæстæджы райса 40-50 адæймаджы. Комплекс хорз у æрмæст хос кæнынæн нæ, фæлæ ма æрдзы хъæбысы баулæфынæн дæр. Уыимæ йæм æввахс у Транскавказаг автомагистраль æмæ йæм цæуын æнцон уыдзæн. Кæд сын финансон фæрæзтæ рахицæн кæной, уæд æппæт куыстытæ кæронмæ сæххæст кæныныл бахъæудзæн 4 мæйы æмæ фидæн аз æвдадзы хосау чи у, уыцы донæй хосгæнæндон йæ дуæрттæ бакæндзæн йæ фыццаг улæфджытæн.

Гæбæрайы фырты ныхæстæм гæсгæ, санатори кусдзæн афæдзы алы афоны дæр. Санаторийы улæфджытæн уагъд цæудзысты алыгъуызон хиирхæфсæн мадзæлттæ дæр. Йæ хъуыдымæ гæсгæ, сæ комплекс куы скуса, уæд фæахъаз уыдзæн цалдæр адæймаджы куысты бынæттæй сифтонг кæнынæн æмæ республикæйы бюджетмæ та уæлдай финансон фæрæзтæ бахæссынæн.

Иннæ ахæм та ногæй айхъуысдзæн, зæгъгæ, Хуссар Ирыстоны ис æрдзон хосгæнæндон æмæ та нæм адæм алы къуымтæй цæуын райдайдзысты. Сæйраг у уый дæр, æмæ йæ байгом кæнынмæ æнæрхъæцæй кæй æнхъæлмæ кæсынц стæгнизæй чи хъæрзы, ахæм сæдæгай адæймæгтæ.

ДЖИОТЫ Екатеринæ