Æрæджы Информацион Агентад «Спутник-Хуссар Ирыстон»-ы пресс-центрмæ хуынд æрцыдысты Хуссар Ирыстоны историктæ, цæмæй журналисттæн радзурой, Хуссар Ирыстон æмæ Гуырдзыстоны ‘хсæн арæныл цы æндыгъд уавæр сæвзæрд, уый аххосæгтыл æмæ йæ аскъуыддзаг кæныны фарстаты тыххæй.
АРÆН ХÆЛД ÆРЦЫД ГУЫМИРÆЙ
Хуссар Ирыстоны территорийыл, Уистæйы (раздæры Цънелисы) хъæуы сæр инциденты тыххæй историк, профессор Гаглойты Юри журналисттæн радзырдта, раздæры Хуссар Ирыстоны автономон областы арæнтæ кæуылты уыдысты æмæ ныртæккæ кæуылты цæуынц, уыдæтты тыххæй. Уый куыд банысан кодта, афтæмæй 1960 азы мыхуырæй рацыд Гуырдзиаг историк Гамрекъелийы чиныг, цыран уый архайдта сбæлвырд кæныныл, зæгъгæ, ныры Хуссар Ирыстоны рагон цæрджытæ ирæттæ нæ уыдысты.
Гаглойы фырты ныхæстæм гæсгæ, ацы публикацийæн дзуаппæн ирон историкты æрдыгæй кæд бирæ æрмæг æрцыд уæддæр гуырдзиæгты æрдыгæй ницы дзуапп райстæуыд, æгæрыстæмæй, персоналон быцæудзинæдты рæстæджы дæр.
«Публикациты æвдыст æрцыд, ацы куыст раст кæй нæу, уый арæзт æрцыдVII æнусы гуырдзиаг историк Вахушти Багратионы фальсификацигонд бæлвырдгæнæнты бындурыл. Хуссар Ирыстоны истори та бæрæгæй зыны нæ эрæйы райдианæй, фыццаджы фыццаг та антикон историктæ, рагон бердзенаг, латинаг бæрæггæнæнты, афтæ ма бæрæгæй зыны гуырдзыйæн сæхи историкты бæрæггæнæнты дæр», – загъта историк æмæ банысан кодта, зæгъгæ, паддзахад Иберийы паддзахиуæг кодтой Аршакидитæ, гуырдзиаг бæрæггæнæнтæм гæсгæ, уыдон уыдысты алантæй рацæугæ паддзæхтæ. Уыцы территорийыл æрцардысты скифтæ-сæрмæттыæввахс хæстæджытæ – ирæттæ, быдыр бынæтты та æрцардысты зæххгуыст чи кодта, уыдон.
«Уый диссаг у, фæлæ Гуырдзыстонимæ Хуссар Ирыстоны ныры официалон арæнтæ фæлхатт кæнынц рагон Картлийы фыццаг паддзахады цæгатварсы арæнты, кæцыйы сконды уыд Ныгуылæн Гуырдзыстон дæр. Уыцы арæн уыд ныры Цхинвал æмæ Никозы хъæуы ‘хсæн, цыран V-æм æнусы, Вахтанг Горгасалы паддзахиуæгады рæстæджы арæзт æрцыд сæрмагонд аргъуан хуссайраг ирæттæн чырыстон дин пропаганда кæныны нысанæн», – банысан кодта Гаглойты Юри. – «Гуырдзиаг авторитетон æвзагиртасджытыбæрæггæнæнтæм гæсгæ, куыд Георги Ахвледиани, уыцы элемент, кæцыйы мах хонæм «ирон», бæрæгæй зыны нæ эрæйы агъоммæ дыккаг æнусы кæронæй фæстæмæ Кавказы хæхты рагъæй хуссарварс. Уый фæстиуæгæн дырысæй бæрæг у ирон æвзагæй аразгæ лексикæ бирæ кæй ис гуырдзиаг æвзаджы дзардуатон фонды», – бахахх кодта профессор.
Уый куыд загъта, афтæмæй «цæгатæй хуссармæ бирæ ирæттæ рацыдысты, æрмæстдæр, 13-æм æнусы 60-æм азты, Сызгъæрин Орда æмæ Цъæг Ордайы ‘хсæн Кавказы хæст куы цыд, уæд. «Уæд хæстон дружинæтимæ рацыдысты ирон феодалтæ дæр æмæ æрцардысты, Хуссар Ирыстоны территорийыл нæ, фæлæ уымæй хуссарæрдæм – Шида Картлийы. Археологон факттæм куы æркæсæм, уæд астæуккаг æнусты райдианæй гуырдзиаг бæлвырдгæнæнтæ дырысæй æвдисынц ацы территорийыл ирон цæрджыты уæвынад».
КУЫСТÆУЫ ГУЫРДЗИÆГТЫ ПОСТ СИСЫНЫ ТЫХХÆЙ
Постконфликтон уавæр æрбæстонкæнынады фарстаты фæдыл РХИ-йы Президенты æххæстбарджын минæвар Джиоты Мурат куыд радзырдта, афтæмæй хуссарирыстойнаг фарс æппæт дæр аразы, цæмæй ист æрцæуа, Хуссар Ирыстоны территорийыл гуырдзиæгтæ æнæзаконæй цы блок-пост сæвæрдтой, уый.
Йæ ныхæстæм гæсгæ, 2008 азæй фæстæмæ Женевæйы дискусситы æмæ Инциденттæ ма æруадзын æмæ сæм рæстæгыл хъус æрдарыны механизтыфæлгæтты фембæлдтыты рæстæджы æрвыл хатт дæр хуссарирыстойнаг делегаци раразмæ кæны, паддзахадон арæны демаркаци æмæ делимитацийы фæдыл бадзырдтæ ауадзыны тыххæй гуырдзиæгтимæ иу фынджы фарсмæ æрбадын æмæ бадзурыныдомæн.
Фæлæ, хъыгагæн, гуырдзиаг фарс нæ фæндæттæм нæ хъусы. Уистæйы хъæуы абон цы уавæр ис, уый та у Хуссар Ирыстоны территоримæ тыхы фæрцы æрбахизын», – банысан кодта Джиоты Мурат.
Гуырдзиæгтæ Хуссар Ирыстоны территорийыл æдзух провокацитæ кæй аразынц, уый тыххæй Джиойы фырт æрхаста конкретон факттæ.
«Абон Гуырдзыстоны мидполитикон уавæр æндыгъд кæй у, уый рох кæнын нæ хъæуы, уымæн æмæ нæ арæныл цы «артисттæ» хъазынц, уыдон хъазынц Гуырдзыстонæн йæхи сценæйыл дæр», – банысан кодта Джиоты Мурат.
Республикæ Хуссар Ирыстоны паддзахадон арæнтæ закъонмæ гæсгæ нысан æрцыдысты 1992 азы, 2008 азы та райстæуыд закъон «РХИ-йы паддзахадон арæнты тыххæй», цыран дырысæй нысан æрцыд, Республикæ Хуссар Ирыстоны паддзахадон арæнтæ бæрæг кæй æрцыдысты раздæры Хуссар Ирыстоны автономон областы административон арæнтыл.
«Хуссар Ирыстоны автономон областы тыххæй» Советон закъоны дырысæй дзырдæуы, зæгъгæ, автономон областы арæнты цыфæнды ивындзинæдтæ дæр арæзт цæуынц автономон областæн æрмæстдæр йæхи фæндонмæ гæсгæ». Иунæг документ дæр нæй, цыран дзырдæуы, зæгъгæ Хуссар Ирыстоны арæн ивд æрцыд Хуссар Ирыстоны фæндонмæ гæсгæ. «Уый тыххæй мах фидарæй лæууæм Хуссар Ирыстоны территорийы æнæхъæндзинады позицийыл æмæ йæ нымайæм, 1922 азы нæ автономон область цы арæнтыл уæвынад кодта, уыцы арæнтыл».
Зæрдыл æрлæууынæн Президенты æххæстбарджын банысан кодта, зæгъгæ, Хуссар Ирыстоны автономон область саразыны тыххæй Гуырдзыстон Декрет куы райста, уый фæстæ нысан æрцыдысты Хуссар Ирыстоны территорийы арæнтæ, æмæ абон дзырд цы арæнтыл цæуы, уыдон сты уæды областы арæнтæ.
Уыимæ ма банысан кодта, зæгъгæ, «Югосеттальк»-ы куыстуат кусын райдыдта 30-æм азты æмбисы, æмæ æппæт документаци дæр бацæттæ кодтой Хуссар Ирыстоны уæды къухдариуæгад. 1935 азыцæугæдоны рахис фарсы цæрæнуат саразынæн цы зæххы фадгуытæ рахицæн чындæуыд, уыдон дæр лæвæрд æрцыдысты хуссарирыстойнаг хицауиуæгады уынаффæмæ гæсгæ.«Уый тыххæй уæды рæстæджы цы документтæ арæзт æрцыд, уыдон иууылдæр сты нæ къухы. Уæды картæтæм гæсгæ нын ис дырыс позици», – загъта Джиоты Мурат.
ПРОБЛЕМÆ УÆРÆСЕЙЫ СКОНДМÆ БАЦÆУЫНÆЙ СКЪУЫДДЗАГ ÆРЦÆУДЗÆН
Йæхи рады историк Гатыгкоты Гиви куыд радзырдта, афтæмæй ивгъуыд æнусы 20-æм азты Гуырдзыстон скуынæг кодта хуссайраг ирæтты æртыккæгæм хай. Уый та у хуссайраг ирæтты геноцид. Растдæр уæд сæвзæрд фарст Хуссар Ирыстоны нырма Цæгат Ирыстонимæ, стæй та Уæрæсемæ баиу кæныны тыххæй. Фæлæ Советон Цæдисы къухдариуæгад аскъуыддзаг кодта Хуссар Ирыстоны Гуырдзыстоны сконды ныууадзын.
«Уый фæстæ мах домдтам, цæмæй нын Гуырдзыстоны сконды автономон республикæйы статус уæддæр радтаиккой, фæлæ уыдон не сразы сты нæ домæныл æмæ нын радтой фæкъуындæггонд автономи – автономон областы статус. Æмæ 1922 азы скъуыддзаг æрцыд Хуссар Ирыстоны автономон областы фарст банысангонд арæнтимæ. Уыцы уынаффæ Гуырдзыстон райста йæхæдæг æмæ уый фæстиуæгæн Хуссар Ирыстоны территорийæ бирæтæ, ахæмтæ куыд Ныгуылæны территоритæ ахызтысты Гуырдзыстонмæ», – банысан кодта Гатыгкоты Гиви.
Уый куыд загъта, афтæмæй паддзахадон арæны демаркацийы фарстатæ аскъуыддзаг кæныны тыххæй Гуырдзыстон не ‘рбаддзæнбадзырдон фынджы фарсмæ. Историкы хъуыдымæ гæсгæ проблемæ аскъуыддзаг кæнынæн ис иу фæндаг – Уæрæсейы скондмæ Хуссар Ирыстоны бацыд.
ОСИАТЫ Индирæ
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.