ДРУЖБА НАРОДОВ»-ы  – ИРОН ФЫСДЖЫТЫ УАЦМЫСТÆ

Æрæджы мыхуырæй рацыд журнал «Дружба народов»-ы дæсæм номыр.

Советон литературон журнал «Дружба народов»-æн бындур æвæрд æрцыд 1939 азы марты мæйы, куыд уырыссаг æвзагмæ тæлмацæй цæдисон республикæты фысджыты уацмысты популяризаци кæныны альманах, афтæ. 1955 азы рацарæзт æрцыд журналмæ.

Ацы журналы нысаниуæг егъау у, уымæн æмæ йæ фæрцы алы адæмы хаттыты фыс-джыты базонгæ вæййынц кæрæдзийы уацмыстимæ. Науæд вæййы афтæ дæр, æмæ курдиатджын поэт, фыссæг кæнæ драматурджы уацмыстæ хи арæнтæй дарддæр куынæ ахизынц, уæд иннæ адæмтæ семæ нæ базонгæ вæййынц. Æмæ алы æмæ алы адæмы хæттыты минæвæрттæ кæрæдзийы уацмыстæ куы фæкæсынц, уæд кæрæдзийы æввахсдæр базонынц æмæ афтæмæй кæнынц æнгом-дæр.

Журналы ацы 10-æм номыры зындгонд поэттæ æмæ прозаиктæ Александр Кабанов, Артур Доля, Дмитрий Артис, Ася Умарова, Григорий Марк, Александр Якутскийы æмæ æндæр фысджыты æмрæнхъ «Прозæ æмæ поэзи»-йы рубрикæйы бын мыхуыр æрцыдысты Тадтаты Тамерланы радзырдтæ æмæ уацау. Тадтаты Тамерланы ном хорз зындгонд у Ирыстоны чиныгкæсджытæн. Уый у уырыссаг æвзагыл чи фыссы, ахæм ирон курдиатджын фыссæг. Йæ уацмыстæ мыхуыр цыдысты журналтæ «Дружба народов», «Нева», «Сибирские огни» æмæ æндæрты. Мыхуыры йын рацыдысты æмдзæвгæты æмæ прозаикон уацмысты цалдæр чиныджы: «Полиэтилен горæт» (2013 аз), «Леуахи» (2015). Уый у «Уырыссаг преми» æмæ журнал «Нева»-йы премийы лауреат. Журналкæсджытæ йын æхсызгонæй бакæсдзысты йæ радзырдтæ «Джокер», «Уæзласæн машинæ уырыссаг арахъимæ», «Парчи», «Буса» æмæ æндæртæ. Цымыдисон у йæ уацау сочинени ахæм темæйыл – «Куыд арвыстон  мæ сæрд», зæгъгæ.

Уæлдай æхсызгондæр та уый у æмæ журналы ацы номыры  рубрикæ «Архив»-ы бын мыхуыр кæй æрцыдысты курдиатджын фыссæг, драматург, тæлмацгæнæг, æхсæнадон архайæг, филологон зонæдты кандидат Ирыстоны Фысджыты цæдисы æмсæрдар Хъазиты Мелитоны «Рисы фыстæджытæ». Уыдон ист æрцыдысты йæ монографи «Историйы азфыссæг»-æй. Тынг зæрдæмæхъаргæ сты Хъазиты Мелитонмæ Булкъаты Михал 1985 азы цы бирæнымæц фыстæджытæ ныффыста, уыдон. Ныхас нывæст у фыссæг Булкъаты Михалы роман «Нарты Сосланы æвдæм балц»-ы бындурыл. Роман рухс федта 1988 азы Хуссар Ирыстоны рауагъдад «Ирыстон»-ы. Иу азы фæстæ та уырыссаг æвзагмæ тæлмацæй мыхуыргонд æрцыд рауагъдад «Советский писатель»-ы. Йæ тираж уыд 30 мин экземпляры.

1990 азты гуырдзиаг-ирон хæст куы райдыдта, уæд Булкъаты Михал (цард Самтредияйы) йæ фыстæджытæй сæ иуы фыссы: «Хуыцауæй зоны цы бауыдзыстæм, уый. Мæ бон Цхинвалмæ æрцæуын кæд суа, уæд мæ фæндид Цоциты Аланимæ фембæлын, цæмæй йын зæгъон мæ хъуыдытæ. Зоныс, тбилисаг архивтæй сæ иуы бахъахъхъæд æрцыд 300 арагвиæгты номхыгъд. Хорз уаид Алан куы æркурид ацы документ æмæ йæ куы ныммыхуыр кæнид, цæмæй алчи дæр фена, ирæттæ къорды цахæм хай уыдысты, уый. Уыдон уазджытæ куы уыдаиккой, уæд кæцæй хæцыдаиккой Ага-Мохаммед-Ханайы æфсæдты ныхмæ, кæцытæ уыдысты уыдонæй  дæс хатты фылдæр кæнæ та кæцæй хъахъхъæдтаиккой ацæргæ гуырдзиаг паддзах Иракъли 2, гуырдзиæгтимæ уæхски-уæхск лæугæйæ».

Хъазиты Мелитон фыссы, зæгъгæ, куыдфæстагмæ фыстæджытæ дæр нал хæццæ кодтой адресатмæ. Михалы дæр бахъуыд Самтредияйы йæ хæдзар ныууадзыны сæр æмæ Азербайджданыл ацыд Цæгат Ирыстонмæ, цалдæр боны йæ цардæмбалимæ чъизи вагæтты арвитгæйæ. Æмæ иууыл æвзæрдæр та уый уыд, æмæ йын йæ уавæртæ фадат кæй нал дæттой фыссынæн – йæ хъизæмæрттæ гæххæтмæ радæттынæн. Æмбæлгæ дæр нал кодтам. Уымæн йæ бон нæ уыд Цхинвалмæ рæцæуын, æмæ мæнæн та – Дзæуджыхъæумæ, уымæн æмæ «Ирыстоны хуссары мит дæр сыгъд».

Банысан кæнын хъæуы уый дæр, æмæ фыццаг хатт ирон фысджытæй ирон æвзагæй уырыссаг æвзагмæ тæлмацæй журнал «Дружба народов»-ы мыхуыр кæй æрцыдысты зынгæ фыссæг Хъазиты Мелитоны «Рисы фыстæджытæ». Ирон æвзагæй сæ ратæлмац  кодта Алан ХОХАГ.

ДЖИОТЫ Екатеринæ