«Царды дæргъæн мысинæгтæ»

Сырх Дзуары Дунеон Комитет нæ республикæйы территорийыл бирæ хæрзаудæн куыстытæ кæны, уыцы нымæцы, хæсты рæстæджы æбæрæгæй чи фесæфтысты, уыдоны агурыны фарстаты дæр исы активон хайад. Зæгъын хъæуы уый æмæ хатт æбæрæгæй сæфт бинонтæн дæр бакæны материалон æххуыс.

Æбæрæгæй фесæфæг æмбæстæгты Æхсæнадæмон боныл нымад цæуы 30-æм август. Фæлæ уал уæдмæ, Сырх Дзуары Дунеон Комитет республикæйы районты аразы равдыстытæ, кæцымæ бацыдысты 45 экспозицийы, æбæрæгæй сæфт адæймæгты къамтæ æмæ информаци сæрмагонд æрмæджыты бындурыл. Хуссар Ирыстоны æмбæстæгтæй абоны бон дæр йæ хъысмæт бæрæг кæмæн нæу, уыдон номхыгъд хæццæ кæны сæдæ æм-бæстагмæ. Уыдон, сæйраджыдæр, æбæрæгæй фесæфтысты 1989 азæй 2008 азмæ, конфликтон зонæйы.

Ахæм равдыстытæ ныридæгæн арæзт æрцыдысты Знауыр, Дзау æмæ 19-æм августы та Цхинвалы район Хелцуайы Культурæйы хæдзары. Ам равдыст уыдзæн æртæ боны æмæ уый фæстæ та экспозицитæ 23-25 августмæ равдисдзысты Ленингоры районы. Уый фæстæ та 30 августы нæ горæты «Кæуæг зæд»-ы цырты раз уагъд æрцæудзæн сæйраг мадзал.

Равдысты организатортæ куыд зæгъынц, афтæмæй «Конфликтон зонæты алы хатт дæр æбæрæгæй фесæфы тынг бирæ адæм. Уыдоны æвирхъау хъысмæт фылдæр хатт баст вæййы, Æппæтадæмон гуманитарон нормæтæ хæлд кæй цæуынц ууыл. Мах сæйраг нысан у, цæмæй не ‘ххуысы къух фæдаргъ кæнæм æбæрæгæй фесæфæг æмбæстæгты бинонтæм».

Уый нысанæн ивгъуыд аз, Сырх Дзуары Дунеон Комитетæн нæ горæты цы штаб ис, уыдон 30-æм августмæ бацæттæ кодтой æмæ рауагътой чиныг «Царды дæргъæн мысинæгтæ», – зæгъгæ. Чиныг уагъд æрцыд дыууæ æвзагыл: ирон æмæ уырыссагау. Чиныг арæзт у, æбæрæгæй сæфт æмбæстæгты бинонтæ æмæ хæстæ-джытæ Сырх Дзуары Комитеты кусджытæн цы мысинæгтæ радзырдтой, уыдоны бындурыл.

Равдысты рæстæджы Хелцуайы Культурæйы хæдзармæ хъæубæстæй цы адæм æрбацыд, уыдонæн Сырх Дзуары минæвар дзырдта: «Чиныг «Царды дæргъæн мысинæгтæ» –  арæзт æрцыд æбæрæгæй сæфт адæймæгты бинонты реалон историты æмбырдгондмæ гæсгæ. Чиныг саразыны хъæппæрис раразмæ кодтой æбæрæгæй фесæфæг æмбæстæгты бинонтæ. Цæмæй, дам, фидæны фæлтæр зоной, хæдбардзинад райсыны сæраппонд нæ адæм цас тухитæ бавзæрстой, уыдон».

Чиныгмæ хаст æрцыд 62 адæймаджы истори. Нырма дæр бæрæг нæу, уыдонæй бирæты хъысмæт. Дам-думтæ, ома, сæ амардтой, махæн бар нæ дæтты, уыдон амæлæг адæмы номхыгъды ныффысынæн. Уыдонмæ абон дæр æнæрхъæцæй æнхъæлмæ кæсынц сæ бинонтæ æмæ хæстæджытæ. Æууæндынц, царды алцыдæр кæй æрцæуы. Чизоны…?!

Æбæрæгæй чи фесæфт, уыдонæй иу у Тъехты Суликъойы ‘фсымæр, Тъехты Алихан. Уый афтæ фыссы чиныджы:

Нæ кæрты дуар… Æхгæнæг нал ис –

Кæсы æнхъæлмæ, ис æй ныфс,

Æрцыдтæн ма æрмæст мæхæдæг,

Кæрæдзийæн зæгъæм нæ рыст…

Чиныджы бинонты мысинæгтæй дарддæр ис архивон гæххæтытæ æмæ ма æбæрæгæй фесæфæг адæмы сæрмагонд мигæнæнтæй бинонтæм æфснайдæй цы чысыл æрмæджытæ баззад, уыдон.

Хелцуайы культурæйы хæдзармæ хъæубæстæй цы адæм æрбамбырд, уыдонæн Сырх Дзуары Комитеты ми-нæвар загъта: «Ахæм мадзæлттæй ма ныфс дæттæм бинонтæн, æнæ дзуаппæй кæй нæ баззайдзысты фыд-ракæнæг адæм. Уæ хиуæтты, хæстæджыты хъысмæт та – æбæрæгæй».

Уазæгты М.