Библиотекæтæн – ног чингуытæ

Советон Цæдисы ныппырхимæ хуссарирыстойнаг адæмы цард зындон  фестад Гуырдзыстоны фашистон къухдариуæгады аххосæй. 20 азы дæргъы гуырдзиаг-ирон ныхмæлæуды фæстиуæгæн раууатмæ æрцыд ирон адæмы цард алыварсонæй дæр. Æндæр адæмтæ размæ  куы цыдысты, афтæ мах та хæстон уавæрты цæргæйæ, фæстæмæ алæууыдыстæм алы фадыджы дæр.

Кæй зæгъын æй хъæуы, дæргъвæтин хæстон азты уавæрты уæззау цард бандæвта Хуссар Ирыстоны культурæйы къабазыл дæр. Советон Цæдисы рæстæджы ахæм хъæутæ стæмтæ уыдысты, цыран библиотекæтæ нæ уæвынад кодтой. Советон дуджы уыцы библиотекæтæ регулярон æгъдауæй æххæст цыдысты алыгъуызон чингуытæй, æмæ сæ чиныгкæсæг дæр активонæй агуырдта, абонимæ абаргæйæ, чиныгкæсджыты нымæц уыд дзæвгар фылдæр. Фæлæ ма хæстон уавæрты цæргæйæ кæй æндæвдтой чингуытæ. Стæй ма нæ царды Интернеты æмæ алыгъуызон нырыккон технологиты фæзындимæ чиныгæн уадиссаг кад нал уыд. Фæлæ та, ныр чиныгмæ цæрджыты цымыдисдзинад фылдæр кæнын райдыдта. Уый  бæрæг у уымæй дæр, æмæ нырма кæд раздæрау нæ, уæддæр адæм чиныгагур цæуын кæй райдыдтой библиотекæтæм, чингуытæуæйгæнæн магазинтæм. Кæй зæгъын æй хъæуы, змæст æмæ хæстон азты нæ республикæйы библиотекæты чингуыты фонд тынг скадавар, фæлæ ныр хъуыддаг хуыздæрырдæм ивын райдыдта. Фæстаг цалдæр азы нæ республикæйы библиотекæты чингуыты фонд хъæздыгдæр кæны.

Ног азы хæдразмæ иу райсом Æвзæнгты республикон библиотекæмæ бахизгæйæ, стъолтыл мæ цæст схæцыд чингуыты рæдзæгъдтыл. Кæд нырма райсом раджы уыд, уæддæр сæ куысты уæлхъус баййæфтон Æвзæнгты библиотекæйы кусджыты сæ директор Тототы Ленæимæ. Уым ма уыд РХИ-йы Культурæйы министрады библиотекæты куысты фæдыл сæйраг специалист Дриаты Нателæ дæр. Уыдон уæхскуæзæй архайдтой чингуытæ дих кæныныл. Дриаты Нателæ нын куыд загъта, уымæ гæсгæ чингуытæ хъуамæ Ног азы размæ дих æрцæуой нæ республикæйы библиотекæтыл. Цæмæй сæ æмхуызонæй республикæйы библиотекæтыл адих кодтаиккой, уый тыххæй чингуытæ кæм æрæвæрдтаиккой ахæм бынат сын кæй нæй, уымæ гæсгæ сæ æрбаластой Æвзæнгты республикон библотекæмæ. Иннæмæй та сæм чингуытæ адих кæнынмæ æнæзивæгæй фæкастысты ацы библиотекæйы кусджытæ  дæр æмæ Ног азы хæдразмæ республикæйы æппæт библиотекæтæ дæр баисты ног чингуыты хицæуттæ. Республикæйы библиотекæтæ фæхъыздыгдæр сты ахæм чингуытæй: Хъазиты Мелитон – «Хуры цæссыгтæ», «Куда делся, Осетия наш восток?», «Нафи», «Суадон, «Къоста», «Удæй зынаргъдæр – сæрибар», «Алмас»; Хаджеты Таймураз – «Уацмыстæ», «Антологи»; Гутнаты Феликс – «Осетинские фамилии», Гаглойты Владимир – «Гъе, мардзæ исчи», «Пробуждение»; Къуындыхаты Муссæ – «Мемуары»; Тогошвили Георги – «Избранные труды по Кавказоведению» (дыууæ томы); Булкъаты Михал – «Теркæй Туркмæ; Туаты Руслан – «Обычаи осетин»; Роксалан – «Осетинская свирель»; Букуылты Алыкси – Равзаргæ уацмыстæ (æртæ томы); Джыккайты Шамиль – «Ныфс», «Æвзæрст уацмыстæ»; Бзарты Руслан, Блиты Марк – «История Осетии»; Бигъуылаты Иринæ – «Коста Леванович Хетагуров»; Хъауыраты Дауыт, Хъайтыхъты Азæмæт – «Аргъæуттæ»; Гуыцмæзты Алеш – «Уызынæджы чызг Уызынæ» (сывæллæттæн); Дарчиты Дауыт  «Гæмæт»; Цгъойты Хазби – «Арвы дуар»; Уарзиаты В. – «Народные игры и развлечения»; Кузнецов В. – «Северное Приэльбрусье»; Скидский Б. – «Очерки истории осетинского народа»; Нарты Батрадз, Нарты Сослан, Ирон адæмон сфæлдыстад, таурæгътæ æмæ бирæ æндæртæ.

Дриаты Нателæ нын афтæ радзырдта: «Куыд зонæм, афтæмæй Хуссар Ирыстоны кусы Паддзахадон программæ ирон æвзаджы рæзты фæдыл. Ацы программæйы фæлгæтты Культурæйы министрад кусы дыууæ азы. Культурæйы министр Остъаты Мадинæ лæмбынæг йæ хъус дары ирон æвзаджы рæзтмæ. Йæ инициативæмæ гæсгæ мах дæр баконд æрцыдыстæм ацы программæмæ. Кæд ирон æвзаджы рæзты фæдыл программæ Ахуырады министрады проект у, уæддæр дзы ныр дыууæ азы мах дæр исæм активон хайад. Программæ у тынг пайда культурæйы уагдæттæн дæр. Нæ библиотекæтæ афтæ æххæст кæй не сты ирон æвзаджы литературæйæ, уымæ гæсгæ нын 2015 азы РХИ-йы Хицауад рахицæн кодта 300 мин сомы. Æмæ ацы æхцайы фæрæзтæй цыдæриддæр гæнæн уыд, ома бындурон литературæ кæй хонынц, уый балхæдтам Нарты кадджытæй райдайгæйæ фольклорон литературæйы онг, афтæ ма классикты чингуытæ дæр. 2016 азы дæр нын рахицæн кодтой уыйбæрц фæрæзтæ (300 мин сомы) æмæ уыдонæй дæр бацархайдтам æмæ ирон æвзагыл чингуытæ самал кодтам, уыцы нымæцы нæ ирон литературæйы классиктæ. Мæнæ куыд уынут, афтæмæй чингуытæ дих кæнæм нæ республикæйы библиотекæтыл. Культурæйы министрады дæлбар æдæппæтæй сты 65 библиотекæйы. Ныр цыдæриддæр чингуытæ мыхуыр æрцæуы Цхинвалы типографы æмæ Дзæуджыхъæуы дæр, уыдонæй лæвæрд æрцæуы республикæйы библиотекæтæн дæр. Уымæй дарддæр ма нын фысджытæй  бирæтæ балæвар кæнынц сæ чингуытæ. Куыд зæгъæм, Хъазиты Мелитонæн мыхуыры цы чингуытæ рацæуы, уыдонæй нын алыхатт дæр балæвар кæны æмæ йын уый тыххæй дзурын стыр бузныг.

Иннæ ахæм зæронд чингуытæ пайда кæнынæн нал фæбæззынц æмæ ацы программæ куы адарддæр уа, уæд тынг фæахъаз уыдзæн библиотекæты ног чингуытæй баххæст кæныны тыххæй. Нæ министрадæн дæр ис йæхи программæ ирон æвзаджы рæзты тыххæй. Фылдæр хъусдард здахæм ирон æвзагмæ, арæх ауадзæм мадзæлттæ мадæлон æвзагыл. Иу ныхасæй, фæстаг азты нæ библиотекæты чингуыты фонд кæй фæхъæздыгдæр, уый у Хицауады  æмæ Культурæйы министрады ‘руаджы», – загъта библиотекæты куысты фæдыл сæйраг специалист Дриаты Нателæ.

Дзауы районы администрацийы культурæйы хайады хистæр Цхуырбаты Галинæ стыр бузныг у куыд РХИ-йы Хицауад, афтæ Культурæйы министрадæй дæр ног чингуытæй сын сæ библиотекæтæ кæй æххæст кæнынц, уый тыххæй. «Ног азы размæ нын нæ библиотекæтæн ног чингуытæ æрбаласта Культурæйы министр Остъаты Мадинæ. Кæд се ‘рбаласыны тыххæй хæсджын нæхæдæг уыдыстæм, уæддæр ын фадат фæци æмæ нын сæ йæхæдæг æрбаласта. Ныр уыцы чингуытæ дих æрцыдысты районы библиотекæтыл. Ацы аз цалдæр хатты райстам ног чингуытæ, уыцы нымæцы майы мæйы Къуайсайы библиотекæ дæр райста бирæ ног чингуытæ», – загъта Цхуырбаты Галинæ.

Банысан кæнын мæ фæнды уый дæр, æмæ фæстаг рæстæджы бæрæг æнтыстытæ кæй ис куыд æндæр фадгуыты, афтæ культурæйы къабазы дæр. Стырдæр хъусдард здæхт цæуы библиотекæты куыстмæ дæр, уымæн æмæ чиныг у зонды суадон. Арæзт æмæ цалцæг цæуынц  Культурæйы хæдзæрттæ, цалцæг цæуынц библиотекæтæ. Дæргъæвтин азты дæргъы хæстон уавæрты цæргæйæ, хъуыды дæр ничиуал акодтаид æмæ ма искуы не ‘взонг республикæ чингуытæ уадзынхъом фæуыдзæн. Фæлæ, табу Хуыцауæн нæ цард размæ цæуы, бæрæг æнтыстытæ бафтыд нæ къухты æмæ нæ ныфс ис  дарддæр дæр не ‘взонг паддзахадæн ноджы стырдæр æнтыстытæ кæй уыдзæн алы фадыджы дæр, уымæй.

Джиоты Екатеринæ