Марк Твен (1835-1910) – стыр америкӕйаг фыссӕг. Диккенс, Чехов ӕмӕ Гоголы хуызӕн дзырды дӕснытимӕ ӕмрӕнхъ слӕууыд. Хъӕлдзӕг, ӕнӕмӕт юмор, хатгай та рӕхойгӕ сарказм – алцыдӕр ссарӕн ис йӕ уацмысты. Абон уӕ сӕ иуимӕ зонгӕ кӕнӕм. Цӕмӕй уын ӕнцондӕр уа нырыккон глобалон фӕсасты уавӕрӕн йӕ гуырӕнтӕ бамбарын.

Хӕрзиуӕгӕн ӕви фыдбылызӕн, нӕ зонын, фӕлӕ сӕдӕ дыууын фондз азӕй фылдӕр Европӕйӕн ахуыргӕнӕгӕй ныллӕууыдыстӕм ӕмӕ уыцы «куыстӕй» нӕ фӕллайӕм. Ничи нӕ фӕхуыдта уырдӕм – нӕхи фӕндӕй барвӕндонӕй кусӕм. Англосакстӕм стӕм! Фарон зымӕджы клуб «Зӕххы Дӕрддзӕф Кӕрӕттӕ», зæгъгæ, номимӕ, уыдис банкет. Фынджы сӕрдариуӕг, службӕйӕ уӕгъдгонд стырпъагонджын ӕфсӕддон лӕг арвнӕрӕгау хъӕлӕсы уагӕй ӕмӕ стыр разӕнгардӕй загъта: «Мах англосакстӕ стӕм ӕмӕ англосаксы та исты куы бахъӕуы, уӕд бацӕуы ӕмӕ йӕ райсы».

Сӕрдариуӕггӕнӕджы ныхасы фӕдыл райхъуыст тыхджын къухӕмдзӕгъд.

Банкеты    уæвджытй ӕвдай фондзы бӕрц  уыдысты граждайнаг службӕгӕнджытӕ, дыууын фондзы бӕрц та ӕфсад ӕмӕ денджызон флоты афицертӕ. Дыууӕ минутӕй фылдӕр уыдон зӕрдӕскъӕфт цин фӕкодтой ацы диссаджы декларацийыл. Йӕ игӕрӕй ӕви йӕ тъӕнгтӕй кӕнӕ ахсӕнӕй сомдта удцырын пехуымпар йӕ раныхас – нӕ зонын, иӕ кӕцы буархайы хъомылгонд уыдис, уый дӕр, фӕлӕ – ирдцӕсгом, амонды мидбылхудт, цӕстыты ӕрттывд амыдтой, дзагамонды тынтӕ кæй калдис йæ буарӕи, -æнæхъæнæй стыр сӕрыстӕрӕй лӕууыд фынджы уæлхъус.

Ацы зынгӕ декларацийы ныхӕстӕ (цавӕр ӕнкъарӕнтӕ ӕвзӕрын кӕнынц, уыдонимӕ) хуымӕтӕг адӕмон ӕвзагмӕ куы ратӕлмац кӕнӕм, уӕд дзы райхъуысдзӕн: «Мах, англисӕгтӕ ӕмӕ америкӕгтӕ, стӕм давджытӕ, стигъджытӕ ӕмӕ денджызы абырджытӕ – ӕмӕ уымӕй сӕрыстыр стæм».

Чи дзы уыдис, уыцы англисӕгтӕ ӕмӕ америкӕгты æхсæн нӕ разындис,  ӕмбӕстӕйаг лӕгдзинад чи равдыстаид ӕмӕ чи загътаид, зӕгъгӕ, англосакс дӕн ӕмӕ ӕппӕт цивилизацион ӕхсӕнад дӕр йӕхи худинаг кӕны, кӕд ӕмӕ быхсы англосакстӕн – адӕймагады амӕлӕты фидиссӕгтӕн. Мӕхимӕ уыцы мисси райсыны ныфс нӕ разынд. Ӕгӕр фӕмӕсты уыдаин ӕмӕ мыл моралон сахъатджынты ӕмбырд фӕхудтаид, цӕсгомджындзинады бындуртыл ӕй ахуыр кӕнын куы райдыдтаин, уӕд. Цӕсгомдзинад зӕрдӕмӕ айсыны тых уыдонмӕ нӕй.

Хъусдарды аккаг уынинаг уыдис уый – растдӕр сабитау ӕргомзӕрдӕйæ скъӕфгӕ цин куыд кодтой афицеры мундиры фӕлыст пехуымпары смаггӕнӕг ныхасыл. Хиӕргомкӕнынады тӕф мыл ракалд ӕмӕ хъуыды кодтон: кӕд, мыййаг, ӕнӕрхъуыды цӕфӕй раргом сты нӕ национ зӕрдӕйы сусӕг тырнӕнтӕ? Уыцы ӕмбырды чи уыдис, уыдонӕй алчидӕр ӕхсӕнады ахадӕн къордты минӕвар уыд, ома, национ цивилизаци змӕлынгӕнӕг раздзогтӕй: адвокаттӕ, банкиртӕ, базаргӕнджытӕ, фӕбриканттӕ, политиктӕ, ӕфсады афицертӕ, денджызон флоты афицертӕ. Иууылдæр уыдысты уым. Уыдон уыдысты Иугонд Штаттӕ, банкетмӕ хуынд ӕмӕ ӕххӕстбарджынӕй нацийы номӕй сӕ сусӕг моралон кодекс дзурӕг.

Ӕнӕнхъӕлӕджы раргомгонд ӕнкъарӕнтимӕ баст нӕ уыдис сӕ фырцин – ахӕмтыл фӕстӕдӕр фӕсмон фӕкӕны адӕймаг. Нӕ. Куыддӕр-иу иннӕ оратортӕй исчи аудиторийы уазал ахаст фӕхатыди, афтӕ та-иу ӕвӕстиатӕй йӕ алыбонон ныхӕсты уыцы стыр тезис фӕтъыста ӕмӕ овациты ӕрвнӕрды хай ссис. Цы гӕнӕн ис, ахӕм у адӕймагады мыккаг. Ӕвӕрӕнты йӕм ис дыууӕ моралон кодексы – официалон, ӕддӕмӕ ӕвдисынӕн ӕмӕ ӕцӕг кодекс – зонды къуымы ӕмбӕхсынӕн.

Нӕ девиз у «Хуыцауыл ӕууӕндӕм…» Доллары гӕххӕттыл (60 центы аргъ) ацы куывдон ныхас куы бакӕсын, уӕд мӕм афтӕ фӕкӕсы, цыма гӕххӕт дины экстазы зыр-зыргӕнгӕйӕ тъизы. Уый у махӕн нӕ официалон девиз. Ӕцӕг девиз та, куыд уынӕм, афтӕмӕй у: «Мах англосакстӕ стӕм ӕмӕ англосаксы та исты куы бахъӕуы, уӕд бацӕуы ӕмӕ йӕ райсы». Нӕ официален фӕткӕвӕрдӕн цӕстахадгӕ ӕмӕ уыимӕ гуманон девиз ис: «Ех pluribus unum» (Бирӕйӕ иу равзар – лат.), ома, мах, америкӕгтӕ, ӕфсымӕрон уарзтӕй иугонд бинонтӕ стӕм. Фӕлӕ не ʻцӕг фӕткӕвӕрд та ӕндӕр ӕнӕмӕлӕт ныхасӕй раргом кӕнын хъӕуы: «Гъе, уӕртӕ лӕг, базмӕл!», зӕгъгӕ.

Монархион Европӕйӕ нæхи империализм ӕрбайстам ӕмӕ ма йемӕ патриотизмы фӕдыл ӕнахуыр диссаг ӕмбарынад дӕр – цыма искӕцы рӕстмӕхъуыдыгӕнӕг адӕймагӕн бантысдзӕн, патриотизм ныхас нӕм цы нысан хӕссы, уый раргом кӕнын? Фӕдӕ уӕд, рӕстдзинады сӕраппонд, уыцы ӕмӕ иннӕ зондамындтытӕн дзуапп дӕтгӕйӕ, мах дӕр хъуамӕ истӕуылты сахуыр кӕнӕм Европӕйы.

Сӕдӕ азӕй фылдӕр рӕстӕджы дӕргъы европӕйӕгтӕн радтам сӕрибардзинады фыццаг уроктӕ, зӕгъӕм, французаг революцийы уӕлахизы нӕ архайды ахъаззаг хай дӕр ис. Фӕстӕдӕр Европӕйӕн радтам ӕндӕр уроктӕ дӕр. Ӕнӕ махӕй европӕйӕгтӕ никуы базыдтаиккой, цы у газеты репортер; ӕнӕ махӕй европӕйӕгтӕ никуы ацахуыстаиккой фырбирӕ хъалонты ад; ӕнӕ махӕй европӕйаг хӕлцадон трест никуы сахуыр уыдаид адæмæн сæхи ʻхцайыл марг уæй кæныныл, æнæ махӕй европӕйаг фӕдзӕхсӕн компанитӕ афтӕ тагъд никуы сахуыр уыдаиккой ӕнӕиргъӕвӕг сабитӕ ӕмӕ идӕдзты фӕрцы бонджын кӕныныл; ӕнӕ махӕй бур прессӕ Европӕмӕ цæстыфæныкъуылдмæ не ʻрбабырстаид. Ӕнӕрынцойӕ, нӕсӕтгӕйӕ мах америкӕхуыз кӕнӕм Европæйы ӕмӕ нӕ ныфс ис, хъуыддаг кӕронмӕ кӕй ахӕццӕ кӕндзыстӕм.

Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.