Мидсагъæстæ

 

Рагӕй фӕстӕмӕ курдиатджын адӕймаг царды ӕцӕгдзинад зынтӕй фӕрӕзта. Царды ӕцӕг уавӕрты та курдиатджын адӕймагмӕ никуы ӕвдӕлд, цыма раст йӕхи тухӕнтӕ уӕлдӕр ӕмӕ арфӕйагдӕр сты, афтӕ уӕлӕнгай цӕстӕй йӕм касти. Диссаг уый у, ӕмӕ уыцы тухӕнтӕ сфӕлдыстадон адӕймагӕн къуылымпыйы хос уӕвыны бӕсты уыдысты разӕнгардгӕнӕг, ӕмӕ йын йӕ зӕрдӕйы гуырын кодтой уӕлтӕмӕнады ног суадӕттӕ.

Ахӕм, «ӕгад» автортӕй иу уыди Эрнест Хемингуэй дӕр йӕ роман «Фиеста»-имӕ. Уый чиныгуадзджытӕ мыхуыр кӕнынмӕ нӕ хъавыдысты ӕмӕ йын загътой: «Ницы дзы ис ногдзинадӕй». «Гарри Потер»-ы автор Джоан Роулингӕн та загътой, ӕгӕр стыр чиныг у, зӕгъгӕ. Ныртӕккӕ та Гарри Потер, цыма адӕмимӕ æмдзӕрин у, афтӕ номдзыд ссис. Ӕниу, йӕ идеологион ахадындзинад дӕр хицӕн ныхасы аккаг у… Ӕмӕ ахӕм автортӕ бирӕ уыди, уымӕн ӕмӕ алы хицауадӕн дӕр вӕййы йӕхи идеологи, дунеӕмбарынад, эстетикон цӕстӕнгас, фидӕнмӕ фӕндаг. Уыцы фӕндагыл цӕуӕг дардмӕуынӕг сфӕлдыстадон адӕймӕгты хъысмӕт рауайы тынг вазыгджын. Ацы номхыгъдмӕ Солженицын, Есенин, Маяковский, Пастернакимӕ бахӕссӕн ис нӕхи Хетӕджы фыртӕн дӕр. Уыдон се ‘ппӕтдӕр, ӕмӕ канд уыдон нӕ, иу кӕнӕ иннӕ хуызы ӕййӕфтой ныхкъуырд хицауадон цензурӕты ‘рдыгӕй.

Кӕй зӕгъын ӕй хъӕуы, ацы фарст тынг ахсджиаг у, ӕмӕ йӕм хъӕуы лӕмбынӕг ӕркӕсын, фӕлӕ нӕ дзырды сӕр абон уый нӕу.

Хъуыддаг уый мидӕг ис, ӕмӕ абон бирӕ сфӕлдыстадон кусджытӕ ныхкъуырд ӕййафынц бынтон ӕндӕр аххосӕгтӕм гӕсгӕ. Кӕд ма аивады хорз миниуджытӕ исты зонынц ӕмӕ ма искӕйы хъӕуынц, уӕд сыл ӕвӕццӕгӕн хӕцын хъӕуы. Фӕлӕ, нӕ раздӕры уацты дӕр куыд фыстам, афтӕмӕй абон нӕ аивад тынг у критикӕхъуаг. Уый хауы литературӕмӕ дӕр, хуызфыссынадмӕ дӕр, киномӕ дӕр ӕмӕ а. д.

Фӕлӕ ацы фадгуытӕй, мӕнмӕ гӕсгӕ ӕппӕты кӕуинагдӕр уавӕры ис дзырдаивад. Уымӕ гӕсгӕ мӕ зӕрдыл ӕрӕфтыд мӕнӕ ахӕм монолог.

Дзырдӕн зӕгъӕм, ӕз дӕн фыссӕг, ныффыстон мӕ уацмыс, нымайын ӕй иттӕг хорзыл. Ды та дӕ мыхуыры кусӕг, ӕмӕ дӕм ӕй бахастон, цӕмӕй мын ӕй мыхуыры рауадзай. Дӕумӕ афтӕ кӕсы, ницы рыг калы мӕ уацмыс йӕ аивадон миниуджытӕм гӕсгӕ, фӕлӕ ды чи дӕ, ӕмӕ мын уыдӕттӕ ӕргом зӕгъай! Уый ды дӕхӕдӕг дӕр ӕмбарыс, ӕмӕ мын къӕмдзӕстыгӕй зӕгъыс, ныууадз ӕй, ӕркӕсдзыстӕм ӕм, зӕгъгӕ. Ныр ӕз ӕнхъӕлмӕ кӕсын, ды та рӕстӕг ивазыс, нӕ дӕ фӕнды мӕ уацмыс мыхуыр кӕнын, уымӕн ӕмӕ йыл хъуамӕ дӕ къухфыст уа. Дӕ къухфыст цӕуыл уа, уый та ды хорзыл нымайыс, уӕдӕ цы. Дӕу афтӕ дӕр нӕ фӕнды ӕмӕ уфтӕ дӕр, тӕрсыс, ӕмӕ уынгӕджы у дӕ сӕр. Ӕз ӕнхъӕлмӕ кӕсын къуыри, стӕй дӕм лӕгӕрдын мӕ риуы ӕмбӕрц. Цӕмӕннӕ мын хъуамӕ рауадзай мӕ уацмыс, цы бар дын ис? Чи дын загъта ӕмӕ мӕ уацмысы аивады нысӕнттӕн сӕ кой дӕр нӕй. Ды та йӕ кӕд зоныс, уӕддӕр мын цы хъом дӕ?

Ӕппын ӕфсарм нал ис – ӕз адӕмы астӕу кадджын ӕмӕ номдзыд адӕймаг дӕн, горӕты мӕ чи нæ зоны, иу ахӕм адӕймаг нӕй. Фӕлӕ ды аивады уавӕрыл мӕт кӕныс, ӕмӕ мын мӕ уацмыс рӕгъмӕ рахӕссын нӕу дӕ бон. Ay, аивадон амӕлттӕ дын мӕнӕй ӕввахсдӕр сты! Уӕд ӕз агурын ахӕм адӕмы, мӕ уавӕры чи бацӕуа, мӕ царм йӕ уӕлӕ чи акӕна, ӕмӕ ма дӕ дзы хъӕуы: Ӕрвитын дӕм минӕвар минӕвары фӕстӕ. Ау, уыйхуызӕн кадджын адӕмӕй дӕр нӕ фефсӕрмы уыдзынӕ! Кӕд нӕ, уӕд та дӕ тӕрсын фӕкӕндзынӕн. Ис мын «сыкъаджын» хиуӕттӕ дӕр… Афтӕмӕй абон уа ӕви райсом, уӕддӕр мӕ уацмыс фӕзындзӕн мыхуыры стыр ӕппӕлӕн рецензиимӕ. Ды та дӕ сӕр ӕнӕхъуаджы цъӕл кӕн! Чи дын загъта, ӕмӕ мӕ уацмыс нӕ бӕззы?  Дӕ  бон хъуамӕ ма зонай! Цы раны дӕ, уыцы ран хъуамӕ ма бадай!

Уӕдӕ, ӕмӕ афтӕмӕйты ӕз суыдзынӕн номдзыд ӕмӕ курдиатджын фыссӕг, ды та мын цавӕрдӕр аивадон амӕлттӕ, рифмӕтӕ, ритмтӕ ӕмӕ цыдӕр гуыбыннизты кой кӕныс. Ӕз ӕй ныффыстон, ӕмӕ йӕ нӕ зонын куыд диссаджы айв мын рауад, уый. Мӕ уацмыс мӕнӕн мӕ хъӕбул у, ӕмӕ ма дын исчи дӕ хъӕбулмӕ фаутӕ ӕрхӕссӕд. Дӕ хуызӕн ӕнӕзӕрдӕ адӕм нӕм кӕй фӕзынд, не сӕфт дӕр уый мидӕг ис. Афтӕ, уӕдӕ! Дӕ бон хорз, ӕмӕ дӕ бон зон! Цы дӕм бахӕссын, уый-иу мыхуыры рауадз, хорз у, зӕгъгӕ дӕр-иу зӕгъ.

Уӕдӕ ныр ацы монолог куыд цӕуы уӕ зӕрдӕмӕ? Мӕнӕн тынг мӕ зӕрдӕмӕ цӕуы, ӕмӕ уӕ бауырнӕд, ӕз уацмысы авторы фарс дӕн. Цӕмӕн? Уымӕн ӕмӕ авторӕн никуы ничи загъта, ӕцӕг аив уацмыс куыд фыст вӕййы, уый, ӕмӕ йе уоны кӕсы, ӕви йӕ йӕ фыны хъуамӕ фена!

Ничи йын ӕй загъта, ома, чи йын хъуамӕ зӕгъа! Бӕсты бикъ ӕмӕ комы дӕгъӕлмӕ дзурӕн ис! Фӕлӕ иу литературон критик мах та ӕххуырсгӕ бакӕнӕм, ӕмӕ нӕ дзырдаивад йӕ гаччы кӕд ӕрбадид, алчи йæ бынат зонид. Уый та ӕнӕмӕнг у, уымӕн ӕмæ адӕймаг иудуг зылын кӕсӕнцӕстытӕ куы фӕдара, уӕд йӕ цӕстытӕ зылын кӕнынц. Афтӕ у адӕймаджы эстетикон ӕмӕ этикон дунеӕмбарынад дӕр. Уый куы фӕсахъат уа, уӕд адӕймаг цинагыл маст кӕндзӕн, мастыл та цин…

Уӕдӕ нӕ дзырды сӕр мыхуыры цы тыхмитӕ вӕййы, уыдоныл у, ӕмӕ тыхмийӕ ми кӕд уыди! Хъуамӕ фыссӕг цӕлхдуртыл ӕмбӕла, фӕлӕ уыцы цӕлхдурты сӕрты хиза, ӕртхъирӕнтӕ ӕмӕ тыхмитӕй нӕ, фӕлӕ йӕ куырыхондзинад ӕмӕ йӕ курдиаты фӕрцы, уӕлдӕр цы авторты кой ракодтам, уыдонау. Науӕд доны нӕм, нӕм, ӕмӕ уӕддӕр дон у!..

Годжыцаты Нелли

Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.