Æрæздæхт диплом æмæ майданимæ

Знауыры астæуккаг скъолайы къæсæрæй бирæ хорз рауагъдонтæ рахызт. Йæ байгомæй фæстæмæ дзы бирæ курдиатджын ахуыргæнинæгтæ  ахуыр кодтой æмæ ныр дæр ахуыр кæнынц. Уыдонæй бирæтæ систы зынгæ адæймæгтæ, сæ дæсныйады иттæг хорз специалисттæ. Скъолайы коллектив Хуыгаты Валяйы сæргълæудæй æппæт тыхтæй дæр архайынц рæзгæ фæлтæры раст фæндагыл бафтауыныл æмæ сын сæ зонындзинæдтæ æнæвгъау амонынмæ. Абон дæр ацы скъолайы бирæ цæвиттойнаг ахуыргæнинæгтæ ахуыр кæнынц, уыдонæй сæ иу у 10-æм къласы ахуырдзау Собаты Кристинæ. Уый фыццæгæм къласæй фæстæмæ нымад у скъолайы хуыздæр ахуыргæнинæгтæй сæ иуыл. Æрæджы уый хайад райста Мæскуыйы цур горæт Новогорскы уагъдцæуæг Æвзæнгты 14-æм Хъæды дунеон конкурс æмæ фæстæмæ йæ Райгуырæн Ирыстонмæ æрыздæхт диплом, майдан æмæ зæрдылдарæн лæвæрттимæ.

Ацы конкурс ныр уагъд æрцыд 14-æм хатт æмæ дзы фондз хатты хайад райстой Республикæ Хуссар Ирыстоны минæвæрттæ дæр. Конкурс уагъд æрцæуы Уæрæсейы Федерацийы ресурстæ æмæ экологийы министрады, УФ-йы  Федерацийы Советы æмæ Паддзахадон Думæйы, хъæдзонджыты уæрæсейаг æхсæнад æмæ дунеон организациты æххуысæй. Хъæды дунеон конкурсы хайад райстой 35 хайадисæджы 30 бæстæйæ, куыд зæгъæм, Уæрæсе, Китай, Польша, Азербайджан, Белоруси, Литва, Армени, Корея, Африкæ, Таджикистан, Узбекистан, Индонези, Румыни, Словени, Хъыргъыстан, Америкæйы Иугонд Штат-тæ æмæ æндæр бæстæты минæвæрттæ.

Мадзалы хайадисджытæ уыдысты 14-22 азы кæуыл цæуы, ахæм æрыгон адæймæгтæ. Уыдонæн сæ докладтæ уыдысты æртæ темæйыл: «Лесоведение и лесоводство», «Экология лесных животных» æмæ «Экология лесных растений». Конкурсы рæстæджы йæ хайадисджытæ ралæууыдысты докладтимæ  хъæды актуалон проблемæйы фæдыл. Жюри сын саргъ кодта куыд сæ докладты мидисæн, афтæ докладты формæйæн, иртасæнты актуалондзинадæн. Жюрийы сконды уыдысты компетентон адæйæмгтæ, Уæрæсейы зонæдты академийы академиктæ Анатоли Писаренко æмæ Сергей Родин, Уæрæсейы кадджын хъæдзонæг Виктор Фомченков, Польшæйы хъæдты æмæ геодезийы управленийы директор Януш Давидзюк, АИШ-ы хъæды службæйы консультант Стивен Томас Юбенкс, Германы Хъæды асссоциацийы директор Херрман Кристоф Рулльман æмæ  æндæр бæстæты зындгонд, ахуыргонд адæймæгтæ.

Æвзæнгты 14-æм Хъæды  дунеон конкурс уагъд цæуы Уæрæсейы Экологийы аз куы расидтысты, уыцы рæстæгæй. Боны фæткы глобалон приоритетты ‘хсæн экологийы фарстытæ сты фыццаг планы. Алфæмбылай, дуне бахъахъхъæнын кæй хъæуы, цæрджыты цардыгъæд, иумиагæй, нæ цивилизацийы дуне æмбæлон кæй хъуамæ уа, уыимæ разы сты дунейы æппæт бæстæты эксперттæ. Конкурсанттæ комкоммæ хайад исынц ацы ахсджиаг дунеон куысты, æхсæнады экологион æргъадтæ бахъахъхъæнын æмæ экологион бæрндзинадыл хъомыл кæнынæн ахъаз кæнгæйæ. Конкурсы куыстыты фылдæр хай здæхт уыдысты хъæдты экосистемон бындур-тæ сфидар кæнынмæ, биологон алыгъуызондзинад бахъахъхъæнынмæ. Афтæ ма тематикон рейтингы дыккаг бынат ахсы хъæдты зынгсирвæзтытæ æмæ зианхæсджытæй бахъахъхъæныны фарст. Æртыккаг ахсджиаг фарстыл та æвзонг хъæдзонджытæ нымайынц хъæдты мониторинг баххæст кæнын, ногдæр технологитæй спайда кæнгæйæ», – банысан кодта йæ раныхасы УФ-йы Хъæды хæдзарады федералон агентады къухдариуæггæнæджы хæдивæг Александр Панфилов.

Цыппар боны дæргъы жюрийы уæнгтæ байхъуыстой 30 докладмæ. Знауыраг чызг Собаты Кристинæйæн йæ доклады темæ уыд: «Исследование шиповника в естественных зарослях Знаурского района». Зонадон куыст ныфыссынæн ын баххуыс кодта биологон зонæдты кандидат Хъæцмæзты Джони. Джонийы хо Хъæцмæзты Галинæ нæ базивæг кодта Мæскуымæ  Кристинæимæ ацæуынмæ. Уый дæр у биолог æмæ  кусы Цæгат Ирыстон-Аланийы Хæххон металлургион институты лекторæй. Райгондæй æрæздæхт йæ дард балцæй Собаты чызг. «Тынг райзæрдæйæ хайад райстон ахæм бæрзонд æмвæзадыл уагъдцæуæг конкурсы. Уыцы фондз боны мын мæ зæрдæйы ныууагътой арф тæлмæнтæ. Конкурсы хайадисджыты докладтæ тæлмац цыдысты хайадисæг бæстæты минæвæртты æвзæгтæм. Фондз боны дæргъы цардыстæм отель «Планерное»-йы, кæцы ис Мæскуыйы цур экологион æгъдауæй сыгъдæг районы. Уагъд нын æрцыдысты хиирхæфсæн ма-дзæлттæ дæр. Акодтой нæ æввахс хъæдмæ æрдзы хъæбысмæ, цыран уыд цад дæр. Ацы цады ахстам кæсæгтæ. Алы бæстæйы минæвар дæр мысæн аллеяйы ныссагъта бæрз æмæ сусхъæд бæлæстæ. Æз дæр Хуссар Ирыстоны номæй аллеяйы ныссагътон сусхъæд бæлас. Кæд ма мын гæнæн  фæуа, уæд та æнæмæнгæй ацæудзæн. Мæ чысылæй фæстæмæ уарзын æмæ цымыдис кæнын Ирыстоны диссаджы æрдзмæ. Æвæццæгæн, мын уымæн фæахъаз, мæ фыд хъæды хæдзарады кусæг кæй у, уый дæр. Ме ‘мкъласонтимæ арæх ацæуын æрдзы хъæбысмæ æмæ райсын стыр æхцондзинад. Мæ доклад мын банымадтой хорзыл. Жюрийы уæнгтæ мæм цы фарстытæ лæвæрдтой, уыдонæн иууылдæр сдзуапп кодтон, уымæн æмæ мæхи бацæттæ кодтон  хорз. Конкурсы рæстæджы нын организаци æрцыд равдысты экспозици, цыран хайад райстой Уæрæсейы хъæды хæдзарады дæлведомствойон организацитæ. Конкурс цытджын æгъдауæй æхгæд æрцыд 9-æм сентябры», – загъта Собаты Кристинæ.

Уый ма куыд банысан кодта, уымæ гæсгæ конкурсы уагæвæрдтæй иу уыд, цæмæй алы бæстæты минæвæрттæ дæр конд уыдаиккой национ уæлæдарæсы. «Конкурсы хайад цы 30 бæстæйы минæвæрттæ райстой, уыдон иууыдæр уыдысты сæхи национ дарæсы. Æз дæр уыдтæн ирон формæйы. Конкурсы хайадисджытæ æмæ жюрийы уæнгтæн дæр сæ зæр-дæмæ фæцыд ирон национ дарæс. Мæ доклад дæр ирон национ уæлæдарæсы кондæй бакастæн», – радзырдта уый.

Собаты Кристинæйы фыд Годердзи кусы Знауыры районы Хъæды хæдзарады директорæй, йæ мад Тедеты Жаннæ та кусы Знауыры районы администрацийы ахуыры хайы инспекторæй. Ныййарджытæн ис æртæ сывæллоны  – дыууæ фырты æмæ иу чызг. Æртæ дæр сты раст фæндагыл æфтыд. Сæ дыууæ лæппуйы каст фесты уæлдæр ахуыртæ æмæ фæллой кæнынц. Сæ чызг Кристинæ дæр фæнд кæны уæлдæр ахуырад райсын æмæ йын æнæдызæрдыгæй æнтысгæ дæр бакæндзæн, уымæн æмæ йемæ ныхас кæнгæйæ, ирдæй зынд, чызг хорз цæттæ æмæ æгъдауджын кæй у, уый.

Йæ ахуыргæнинаджы тыххæй нын радзырдта Знауыры астæуккаг скъолайы директор Хуыгаты Валя: «Тынг хорз ахуыргæнинаг у Кристинæ. Ахуырæй дарддæр ма активон хайад исы скъолайы æхсæнадон царды дæр. Хайад фæисы предметон олимпиадæты. 2016 азы хайад райста ирон æвзаг æмæ литературæйæ уагъдцæуæг республикон олимпиа-дæйы æмæ хорзæхджын æрцыд 3-аг къæпхæны дипломæй. 2015 азы, куыд хорз               ахуыргæнинаг, афтæ æрвыст æрцыд Кремлы назбæласмæ. Кæй зæгъын æй хъæуы, тынг æхсызгон нын у, нæ хъомылгæнинаг ахæм конкурсы хайад кæй райста, уый».

Джиоты Е.